TEMEL AFET BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 4

Sondalama tekniği ile kazazedeler metal çubuklar ile aranmaktadırlar. Bu teknik, kara sokulan çubuğun kazazedeye teması sonucu kişiyi bulma mantığı üzerine kurulmuştur. Kaba ve hassas olarak 2’ye ayrılır. Kaba arama, sondalamanın arama-kurtarma ekipleri tarafından sıklıkla kullanılan türüdür. 70x75 cm’lik arama yoğunluğu ile uygulanır. Hassas arama, kaba aramanın defalarca uygulanmasının ardından başarısız olunduğunda uygulanır. Arama yoğunluğu, 70x30 cm’dir.

Devrilme bir ana kaya veya düşük derecede pekişmiş zeminin bir noktadan veya kütle ağırlık merkezinin altındaki eksenden yamaç boyunca ileriye doğru hareketini ifade eder.

Yanal yayılma, sıvılaşan zemin seviyesinin üzerinde bulunan zeminin geniş bloklara ayrılması ve blokların yanal yönde hareket etmesidir. Bu hareket, depremden kaynaklanan yer çekimi kuvvetleri ve içsel kuvvetlerin birlikte etkimesiyle meydana gelmektedir. Yanal yayılma genellikle eğimi son derece küçük (0,3-3 derece) olan yamaçlar boyunca ve nehir yatağı, göl veya deniz kıyısı gibi harekete engel olmayacak serbest yüzeylere doğru gelişir. Yatay yöndeki hareket, birkaç metreden onlarca metreye kadar ulaşabilir. Hareket esnasında zemin ötelenir (yer değiştirir), bloklara ayrılır ve buna bağlı olarak zeminde fisürler, kırıklar, küçük çöküntüler ve yükselmeler meydana gelir. Yamacın ya da şevin yüzeysel kısmının sürekli, fakat çok yavaş bir şekilde yer değiştirmesi olayına ise sürünme ya da krip denmektedir.

Çökmeler ve oturmalar genel olarak toprak zemin seviyesine (veya üst yüzeyine yakın bir seviyeden) uygulanan yüke veya eriyebilen ya da kolay aşınabilen kayaçların varlığına bağlı olarak toprak zeminin seviyesinin sıkışması veya belirli eksenler boyuncu düşey yönde hareketi olarak tanımlanır. Karstik bölgelerde eriyebilen kayaçların varlığına bağlı olarak zeminin üst kesiminin çökmesi sonucu oluşan obruklar bunlara örnek olarak verilebilir.

Jeomorfoloji Faktörü: Yamaca şeklini veren süreçler ve yamaç formu (şekli) kütle hareketi gelişimi üzerinde etkiye sahip diğer bir koşul olarak karşımıza çıkar. Burada özellikle yamaç eğimleri ve yamacın yüksekliği önemli faktörler arasında gösterilebilir. Yamaç eğimlerinin arttığı kesimler kütle hareketlerine karşı duyarlı alanları oluşturmaktadır.

Jeoloji: Dünyada heyelanların geliştiği alanlara bakıldığında bazı litolojik birimlerin heyelan gelişimine karşı daha duyarlı olduğu ortaya konulmuştur. Bu bakımdan jeolojik yapı ve doğal yamacı oluşturan malzeme veya malzemelerin özellikleri, kütle hareketlerini doğrudan denetlemektedir. İnsanın Etkisi: Hemen her zaman insan etkinliği sonucunda olan aşırı yüklenme tipik olarak malzemenin boşaltılması, doldurulması ya da yığılmasından kaynaklanır. Doğal koşullarda malzemenin yükü yamacı destekleyen taneler arasında sürtünme ile birlikte tanelerarası dokanaklarla taşınır. Aşırı yüklenmenin ortaya çıkardığı ek ağırlık sırayla kesme dayanımını azaltıp yamaç malzemesini zayıflatarak malzeme içindeki su basıncını artırır ve yamacın yenilmesine yani kütle hareketine neden olur. Bunun yanıra madencilik faaliyetleri, ocak ve galeri açma için gerçekleştirilen patlatmalar ile yol ve baraj yapımı için yapılan kazı çalışmaları da uzun veya kısa dönemlerde heyelana neden olan etkiler arasında gösterilebilir.

Önleyici Çareler;

Artvin, Rize, Trabzon ve Erzurum, Konya ili ile karşılaştırılıdığında daha yüksek bir heyelan yoğunluğuna sahiptir.

Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/ veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır.

Çığ oluşumunun nedenlerini 3 başlık altında değerlendirmek mümkündür;
1. Topoğrafik Koşullar:  

2. Meteorolojik Koşullar:  

3. Kar Örtüsü Koşulları:

Çığ önlem teknikleri:

KALICI ÖNLEMLER

AKTİF; Teraslama, Yeniden Ağaçlandırma, Kar çitleri, Ağlar, Şaşırtmacalı kazık, Tripod, Kar perdeleri, Rüzgar çatıları.

PASİF; Saptırma duvarları, Çığ barajları,Mahmuz, Geciktirme tümsekleri, Durdurma yapıları, Çığ tünelleri, Uyarı sistemleri (yol kapatma sistemi, uyarı işaretleri).

GEÇİCİ ÖNLEMLER

AKTİF; Suni çığ düşürme, Kornişlerin düşürülmesi, Elle atılan patlayıcılar, Çığ topu, Helikopterle patlatma, CAT.EX, GAZ:EX.

PASİF; Riskli alanlara girişin yasaklanması, Boşaltma, Kar rasatları

Deprem, volkan patlaması ve kütle hareketi jeolojik afetlerdir. Aşırı sıcaklık ise meteorolojik bir afettir. Söndürülemeyen ya da söndürülmesi güç olan yangınlar klimatolojik afet kategorisindedir. Doğru cevap A'dır.

Salgın, buzul gölü patlaması, kütle hareketi ve aşırı sıcaklık doğal afetlerdir. Radyason ise bir endüstriyel kazadır ve teknolojik afetlerdendir. Doğru cevap D'dir.

Patlayıcı, yanıcı, yakıcı, alev alıcı, kemirici, zehirli ve benzeri kimyasal maddeler, kısaca, hazmat olarak adlandırılır. Doğru cevap D'dir.

“Yanma kimyasal bir oksidasyon reaksiyonudur. “ Bu reaksiyonun oluşması için öncelikle, yanıcı madde ve havaya veya oksijene ihtiyaç vardır. Bu karışım genellikle bir başlangıç enerjisiyle yanmayı başlatır. Ancak bazı yanıcı maddelerin özellikleri gereği başlangıç enerjisine ihtiyaç duyulmayabilir. Yanıcı madde ile hava arasındaki karışım oranları da yanmanın oluşmasında temel faktördür. Yanmanın başlangıcı tutuşmadır. Tutuşmanın olabilmesi için ısı, oksijen ve yakıt bir arada hazır bulunmalıdır ve bu üçünden biri ortadan kalktığında reaksiyon sona erecektir. Yangın oluşabilmesi için bu üçünün aynı anda birlikte olması zorunludur ve buna Yangın Üçgeni denir. Bir yanma olayının meydana gelmesi için 3 temel parametreye gereksinim duyar: • Yanıcı madde • Oksijen • Isı/ tutuşma sıcaklığı. Doğru cevap A'dır.

C Sınıfı Yangınlar: Likit petrol gazı, hava gazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanması ile oluşan yangınlardır. Kuru kimyevi toz, halon, 1301 ve halon 1211 kullanarak söndürülebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınlarını da bu sınıfa dahil edebiliriz.D Sınıfı Yangınlar: Yanabilen hafif metallerin ve alaşımların (Magnezyum, Lityum, Sodyum, Seryum gibi) yanmasıyla meydana gelen yangınlardır. Kuru kimyevi tozlar bu yangınları söndürmede kullanılırlar. Elektrik donanımlarının yanmasıyla oluşan yangınları ayrı bir sınıf içinde değerlendirmeyip C sınıfı yangınların içerisinde inceleyebiliriz. Elektrik akımı kesilerek müdahale edilmeli ve kuru kimyevi toz kullanılmalıdır. Dolayısıyla A ve D seçenekleri C sınıfı, B ve C seçenekleri ise D sınıfı yangınlarla ile ilgilidir. A Sınıfı Yangınlar: Katı madde yangınlarıdır. Soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile söndürülebilir. Doğru cevap E'dir.

Terör saldırısı / terörist eylem (İng. terrorist attack) Cana ve mala kasteden, toplumda korku ve tepki yaratarak kısa veya orta vadeli çeşitli amaçlara hizmet etmeyi hedefleyen silahlı saldırı, terörist eylem olarak tanımlanır. Doğru cevap C'dir.

MSDS: MSDS kısaltmasının açıklaması “Material Safety Data Sheet” dir. İlgili kimya otoriteleri artık “Material” kelimesini kullanmamakta ve sadece SDS olarak telafuz etmektedir. Türkçe karşılığı “Güvenlik Bilgi Formu (GBF)”dur. Kimyasal madde / karışımların, insan sağlığı ve çevre üzerine olan olumsuz etkilerini, fizikokimyasal risklerini açıklayan; bu tehlikelerine karşılık alınması gereken önlemleri de açıklayan 16 sabit başlıklı formdur.Doğru cevap C'dir.

Patlama, yanma olayının belirli şartlarda ve çok kısa zamanda meydana gelmesidir. Patlama, “Çok hızlı bir gaz genişlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon veya değişim “ olarak da ifade edilmektedir. Patlama, ortam sıcaklığı, nem, basınç ve benzeri faktörlere bağlıdır. Patlama olayının meydana gelebilmesi için; patlayıcı karşım, oksijen ve ateşleme kaynaklarının (ark, ısı, alev veya statik elektrik) aynı anda bir arada olması gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, hızlı nüfus artışı, gelişmişlik düzeyi, çevre kirliliği, çarpık kentleşmeye bağlı olarak teknolojik afetlerin sayısı ve sıklığı dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de artış göstermiştir. Uluslararası Afet ve acil durumlar veritabanı (EM-DAT – Emergency Event Database) bilgilerine göre 1900 ile 2014 yılları arasında dünya üzerinde 7.825 adet teknolojik afet veya büyük kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir. Doğru cevap B'dir.