TEMEL AFET BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 3

Yanlış yer seçimi, plansız ve düzensiz yapılaşmadan kaynaklanan pek çok hatalar zinciri kentlerimizi birçok teknolojik afet riskine sokmuştur. Ümraniye çöplüğünün patlaması, sel altında kalan mahalleler, itfaiyenin giremediği sokaklar nedeniyle yanan konutlar, patlayan benzin istasyonları, terör ve bu olaylar sonucu ortaya çıkan can kayıpları kentlerimizin ne denli risk altında olduğunu ortaya koymaktadır.Doğru cevap E'dir.

Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yer içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji denir. Jeoloji yer bilimi, klimatoloji iklim bilimi, hidroloji sular bilimi, demografi ise nüfus bilimi anlamına gelmektedir.

Deprem, yerkabuğunun gerilme etkisi sonuncu, belirli bir derinlikte kırılması olarak tanımlanabilir. Depremin büyüklüğü ise kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerjinin düzeyini belirten bir ölçüdür.

Erzincan’da 26 Aralık 1939 tarihinde 7.9 büyüklüğünde gerçekleşen deprem, 32962 kişinin ölümüne ve 116720 binanın yıkılmasına sebep olmuştur. 1944-Bolu-Gerede depreminde 3959 kişi, 1975-Lice depreminde 2385 kişi, 1976-Çaldıran-Muradiye depreminde 3840 kişi ve 1999-Kocaeli-Gölcük depreminde ise 17127 kişi hayatını kaybetmiştir.

Kazıklı temelde, çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulmakta ve kolonlar bu platforma oturtulmaktadır. Maliyeti çok yüksek olduğundan apartman tipi binalar için uygun değildir. Daha çok köprü ve liman inşaatında uygulanmaktadır.

Ülkemizdeki en yaygın bina tipi olan betonarme karkas bina sisteminde; duvarları kiriş ve döşemeler, döşemeleri kirişler ve kirişleri de kolon ve perdeler taşımaktadır.

Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğe göre minimum kiriş boyutları 25cm/30cm’dir. Ancak uygulamada minimum kiriş boyutlarının 25cm/50cm yapılması önerilmektedir. 25cm kirişin genişliği, 50cm ise yüksekliğidir.

Üzerindeki yükleri kolon ve kirişlere aktaran, kirişlerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında iletilmesine katkı sağlayan yapı elemanlarıdır. Döşemeler; Kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler ve kaset(ızgara)-kiriş döşemeler olmak üzere sınıflandırılabilirler. Saplama ise bir kiriş türüdür.

Binanın kat planında, merdiven ve asansör boşlukları dâhil, boşluk alanlarının toplamı, o katın brüt alanının üçte birini geçtiği takdirde o binada döşeme süreksizliğinden söz edilebilir.

Çerçeve süreksizliği problemi yapısal bir kusurdur ve bu kusurun ortadan kaldırılması için tüm kirişlerin kolonlara oturtulması, kirişlerin akslar boyunca aynı kesitte ve sürekli olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Eğer saplama kiriş yapılması engellenemiyorsa saplaması olan kiriş, sık etriye ile sarılmalıdır.

Kolonlarda etriye, kesme kuvvetlerini karşılamakta ve boyuna donatıların burkulmasını önlemektedir. Kolon etriyelerinin uçlarının 135 derecelik açıyla bükülmesi gerekmektedir. Böylece bükülen bu uçlar, kolonun ortasından betonu kavrayabilmektedir. Etriyeler, kolonda olduğu gibi kirişte de 135 derece içe bükülerek düzenlenmelidir. Böylece etriyenin boyuna donatıları ve betonu sarması mümkün olacaktır.

Teknolojik afetler kendiliğinden gelişebildiği gibi, insanlar tarafından da yapılabilir. Ya da 2011 de Japonya’da meydana gelen Tōhoku Depremi ve Tsunamisi’nin tetiklediği Fukuşima nükleer santral kazasında olduğu gibi doğal bir afet nedeniyle de meydana gelebilir.

Dünyanın birçok noktasında son yıllarda mey­dana gelen büyük endüstriyel kazalar ağır çevresel, sosyal ve ekonomik olumsuzluklara yol açmış­tır. İtalyanın Seveso (İtalya, 1976) kasabasında gerçekleşen kaza sonucu yayılan zehirli kimyasal bulutu ve Bhopal’deki (Hindistan, 1984) toksik sızıntının oluşması, endüstriyel kaza tarihinde önemli vakalar arasında sayılabilir. 1976 yılındaki Seveso kazasının ardından, Avrupa Birliği (AB) , benzer kazaların önlenmesini ve kontrolünü amaç­layan Seveso Direktifini kabul etti. Direktif, mey­dana gelen büyük endüstriyel kazalardan çıkarılan dersler dikkate alınarak çeşitli aralıklarla güncellen­miştir.  AB’de, Seveso II Direktifi 1 Hazi­ran 2015 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır. Bu tarihten itibaren Seveso III Direktifi uygulanmaya başlanmıştır.

Yanma kimyasal bir oksidasyon reaksiyonudur.  Bu reaksiyonun oluşması için öncelikle, yanıcı madde ve havaya veya oksijene ihtiyaç vardır. Bu karışım genellikle bir başlangıç enerjisiyle yanmayı başlatır. Ancak bazı yanıcı maddelerin özellikleri gereği baş­langıç enerjisine ihtiyaç duyulmayabilir. Yanıcı madde ile hava arasındaki karışım oranları da yanmanın oluşmasında temel faktördür. Yanmanın başlangıcı tutuşmadır. Tutuşmanın olabilmesi için ısı, oksijen ve yakıt bir arada hazır bulunmalıdır ve bu üçünden biri ortadan kalktığında reaksiyon sona erecektir. Yangın oluşabilmesi için bu üçünün aynı anda birlikte olması zorunludur ve buna Yangın Üçgeni denir.

C Sınıfı yangınlar, likit petrol gazı, hava gazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanması ile oluşan yangınlardır. Kuru kim­yevi toz, halon, 1301 ve halon 1211 kul­lanarak söndürülebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınlarını da bu sınıfa dahil edilebilir.

Uluslararası verilere göre bir kaza sonucu en az 10 kişi hastaneye yatar ve en az 25 kişi zarar görürse bu kaza afet niteliği kazanmaktadır.

Trafik kazalarına sebep olan faktörler; insan, taşıt, yol, çevre-iklim ve diğerleridir. İnsan faktörü ana unsur olup sürücü, yolcu, yaya hataları olarak üç başlıkta toplanabilir.

Afet yönetimi, riskli alan ve konuların tespiti; doğal, teknolojik, sosyal, beşeri, politik koşulların kontrolü; rasyonel plan, politika ve yöntemlerin geliştirilmesinin sağlanması; karar alıcı ve uygulayıcıların eğitimi dâhil, her detayın düşünülerek yönlendirilmesi, farkındalığın artırılması ve bir kültür olarak benimsetilmesi ile ilgili yönetimde “planlamadan kontrole” kadar olan yönetim sürecini kapsayan, merkezinde kamu yönetiminin yer aldığı, disiplinler-arası bir çalışmadır. Doğru cevap A'dır.

Afet tipleri doğrudan iklime bağlı, jeolojik, teknolojik, siyasi, biyolojik gibi çok çeşitli konularda ortaya çıkmaktadır. Doğrudan iklime bağlı afet tipleri şiddetli sıcak, şiddetli soğuk, kuraklık, kaya düşmesi, fırtına, hortum olarak sıralanabilir. Orman yangını ise biyolojik afet tiplerinden biridir. Doğru cevap D'dir.