TEMEL AFET BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 16

İnsanların yaşamadığı, yerleşimin ve binaların bulunmadığı bir bölgede deprem tehlikesinden söz edilebilir fakat böyle bir bölgede deprem olsa bile bu olayın afete dönüşme riski bulunmamaktadır.

Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin
şiddeti olarak tanımlanır. Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve
toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır.

Binanın düşey taşıyıcı elemanlarının altında, bu elemanların kesitlerinden daha büyük bir betonarme pabuç yapılarak oluşturulan temel tipine tekil temel denir.

Tablo 6.1 Türkiye’de meydana gelen büyük depremler

Erzincan- 26.12.1939- 7.9 Büyüklüğünde.

Perde, süngerdir. Perde duvarlar, deprem sırasında rijitliklerinden dolayı
deprem yüklerini bir “sünger” gibi
üzerlerine çekerler.

bu sayede binadaki kolon ve kirişlerin daha az zorlanmasını sağlarlar. Resim 6.10’da perdeli bir bina modeli görülmektedir.

Yapısal risk ne zaman yüksektir?
1. Bina projesiz yapılmış ise: Düşey ve yatay yükler, malzeme özellikleri, zemin özellikleri
ve taşıyıcı sistem özellikleri gibi binanın deprem performansında etkili tüm parametreler
belirsizdir.

Güçlü Kiriş- Zayıf Kolon Problemi
Dep. Yön. 2007’ye göre kolonlar, kirişlerden daha güçlü olmalıdır. Ancak, eski binaların çoğunda, kirişler kolonlara nazaran daha büyük kesitli ve daha kuvvetli donatılmışlardır. Bu problem, kolonların büyük
kesme kuvvetlerine maruz kalarak hasar görmesine ve binanın göçmesine neden olmaktadır.

Korozyon, metallerin çevreleri ile girdikleri bir elektrokimyasal reaksiyon sonucu aşınmaya ve bozunmaya uğramasıdır.

Binalar arasında bırakılan boşluğa derz adı verilmektedir. Depremde binaların çarpışmasını önlemek için bırakılan boşluk, deprem derzi olarak adlandırılmaktadır.

Anadolu Üniversitesi BAP Komisyonunca 080240
no’lu bilimsel araştırma projesi olarak desteklenen bina
envanter çalışması kapsamında gerçekleştirilen yerinde
bina incelemelerinde; kullanıcıların, binaların taşıyıcı sistem elemanlarında hasara neden olan müdahalelerde bulundukları belirlenmiştir. Bu müdahalelerden en yaygın olanı, tesisat borularının, kiriş donatılarının arasından geçirilmesi suretiyle kirişte oluşturulan hasarlardır

ABD’de sıcak ve nem­li bunaltıcı günlerde hissedilen sıcaklıklar 40,6 °C ve daha yüksek olduğu hava şartlarına “sıcak hava dalgası” denir. Sıcak hava dalgasının en az iki gün süreceği belirlendiğinde “sıcak hava dalgası” uya­rısı yapılır. Hava sıcaklıkları normal değerinden 6 °C ve daha yüksek olduğunda “aşırı yüksek hava sıcaklığı” ya da “şiddetli sıcak hava dalgası” olarak adlandırılır. Sıcak Hava Dalgası Geniş bir alanda 3 gün veya daha fazla süren ya da sürmesi beklenen anormal ve rahatsız edici düzeyde, genellikle nemli, sıcak hava olarak tanımlanabilir. Doğru yanıt B’dir.

Sel ülkemizde en sık görülen afetlerden biridir. Her kentte ve bölgede meydana gelebilirler. Seller genellikle şu durumlarda oluşur:

Taşkından korunmak amacıyla barajların inşa edi­mesi gibi alınan yapısal önlemler neticesinde DSİ’nin taşkın yıllıklarında yer alan taşkın sayıları önemli oranda azaltılmış olmasına rağmen dere ve sel yataklarına yerle­şimler ile birlikte yanlış arazi kullanımı daha hızla arttığı için taşkınlarda ölenlerin sayısı ile maddi kayıpların miktarı hızla artmaya devam etmiştir. Diğer bir deyişle taşkınla mücadelede sadece yapısal önlem almak can ve mal kayıplarındaki artışı durduramamıştır.

Sel afetindeki bu artışlarda şüphesiz küresel iklim değişiminin rolü olduğu gibi esas olarak köylerden kentlere göçler, dere ve sel yataklarında artan yerleşimler ve yanlış arazi kullanımı daha çok etkili olmakta­dır. Bu nedenlerden dolayı taşkın koruma yapıları inşa etmek gibi yapısal önlemlerin yanı sıra dere ve sel yataklarındaki yerleşime engelleme, vb. yapısal olmayan önlemlere de artık daha fazla önem vermelidir. Doğru yanıt B’dir.

Deprem: Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları
ve yer yüzeyini sarsma olayına denir. Doğru cevap C'dir.

Temeller genel olarak tekil, sürekli, radye ve kazıklı temel olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Tekil, sürekli ve radye temeller, yüzeysel temeller olarak adlandırılırken kazıklı temel, derin temel tipine örnektir. Doğru cevap B'dir.

Üst yapı elemanlarını; Kolonlar/Perdeler, Kirişler, Döşemeler ve Duvarlar olarak sıralayabiliriz. Doğru cevap E'dir.

Taşıyıcı sistemin düşey elemanları kolon ve perdelerdir. Bu elemanlar, binanın bacakları olarak değerlendirilebilir. Kolonun binadaki görevleri; kiriş ve döşemeleri taşıyarak bu elemanlardan gelen düşey yükleri temel sistemine aktarmak, kirişlerle birlikte düzenli çerçeveler oluşturularak yatay deprem kuvvetlerine direnmektir. Doğru cevap A'dır.

Binanın planından kaynaklanan düzensizlikler Dep. Yön. 2007’de planda düzensizlik durumları olarak ele alınmıştır. Bunlar; Burulma (A1) Düzensizliği, Döşeme Süreksizlikleri (A2) ve Planda Çıkıntı (A3) Düzensizliği .Doğru cevap D'dir.

Düşey doğrultuda meydana gelen düzensizlik güçlü kiriş-zayıf kolon problemidir. Doğru cevap E'dir.

Deprem Yönetmeliği 2007’de şu şekilde tanımlanmıştır: “Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda kaldırılarak kirişlerin veya guseli kolonların üstüne veya ucuna oturtulması, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara veya kirişlere oturtulması durumu” . Doğru cevap B'dir.

Düşey yükler altında ya da deprem yüklerinin etkisiyle köşe kolonların hasar görmesi tüm taşıyıcı sistemi etkileyecektir. Köşe kolon problemi sadece düşey yükler altında bile binanın yıkılmasına neden olabilmektedir. 2004 yılında Konya’da yıkılan Zümrüt apartmanında da köşe kolon problemi olduğu bilinmektedir. Doğru cevap A'dır.