TEMEL AFET BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 12

SREX raporunda yer alan “aşırı” ya da “uç” hava
ya da iklim olayı aşağıdaki şekilde anlaşılmalıdır:
• Etkisi yüksek olan (ama gerçekten çok aşırı
yani katostrofik bir olay değil);
• %10 gibi nispeten düşük bir eşik değerinin
üzerinde olan;
• Uzun bir geri dönüş süresi olan;
• Görülmemiş (mevcut kayıtlarda bulunmayan);
olaylar.

Ülkemizde 1940 yılından bu yana en fazla uç değerli olay bildirimi 2010 yılında (555 olay) gerçekleşmiştir.

Sürdürülebilir bir kalkınma, diğer bir deyişle iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine dirençli bir
ülke için öncelikle aşağıdaki konularda uyarlama çalışmaları yapılmalıdır (EUR-OPA ve UNISDR, 2011).
• Enerji verimliliği
• Sürdürülebilir tarım
• Su kaynakları yönetimi
• Afet risklerinin azaltılması

Yerkürede yaşanan en büyük deprem 22.05.1960 tarihinde Şili'de 9,5 büyüklüğünde gerçekleşmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yılda yaklaşık 23000 depremin kaydedildiği ülkemizde en büyük deprem 26 Aralık 1939 tarihinde Erzincan ilimizde yaşanan 7.9 büyüklüğündeki depremdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ülkemizin gelecekte üzerinde deprem olma ihtimali yüksek olan sismik boşluklar; a. Yedisu Fayı (Erzincan) b. Orta Marmara Fayı c. İznik-Geyve-Mekece Fayı d. Gölbaşı_Türkoğlu Fayı (Adıyaman ile Kahramanmaraş) e. Aydın Denizli ve Yenicekent-Karahayıt-Pamukkale arasında uzanan Faylar f. Gevaş Fayı (Van) g. Şemdinli Yüksokova Fayı (Hakkari-Yüksekova) h. Gökova Fayı (Muğla) i. Antalya Körfezi Fayı j. Aksu Fayı (Antalya) k. Ardahan Fayı (Kars) l. Çayırlı-Aşkale Fayı (Erzurum) m. Kıbrıs Zafer Burnu Fayı n. Tuz Gölü Fayı (Aksaray-Şereflikoçhisar) o. Ecemiş Fayı (Kayseri-Mersin) p. Bergama Zeytindağı Fayı (İzmir) olarak  düşünülmektedir. Ankara Fayı bu sismik boşluklardan değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bir afetin etkisi veya tetiklemesi ile meydana gelen yangın, heyelan, baraj yıkılması, patlama, salgın hastalıklar ve endüstriyel kaza gibi yeni afetlere ikincil afet denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Deprem anında yapılması gerekenler: Elektrik kablolarını, gaz borularını ve su vanalarının durumunu güvenlik açısından kontrol et. Panik olma ve beklenen depremin birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar süreceğini unutma. Bulunduğun zemine çök, bir masaya tutun ve kendini koruyacak şekilde kapan. Sarsıntı süresince duruma göre yerini değiştir. Pencereden, yıkılacak eşyalardan, avizelerden ve mutfaktaki dolaplardan uzak dur. Eğer yataktaysan, yatağın yanına uzan ve orada kal, başını yastıkla koru. Eğer dışardaysan elektrik direklerinden, binalardan ve duvar kenarlarından uzaklaş açık alana git. Eğer araba kullanıyorsan, mümkün olan en kısa sürede güvenli bir şekilde dur. Köprü, üst geçit, elektrik direğinden uzaklaş. Sarsıntı geçene kadar arabanın içinde kal. Artçı sarsıntının olacağını unutma ve sarsıntı tekrar başladığında çök, kapan,tutun eylemini hatırla. Kesinlikle hasarlı binalara girme ve yaklaşma.Acil durumlarla ilgili kişilerin açıklamasını ve talimatlarını radyo ve televizyondan izle ve uygula. Çok ciddi yaralanma veya yangın durumları dışında belli bir süre telefonunu kullanma. Dökülen ilaçları, zararlı sıvıları ve temizlik malzemelerini ortadan kaldır.  Mutfak dolaplarını dikkatlice aç. Yiyeceklerini ve suyunu kontrol et. Yollarda hasta ve yaralı nakli yapılacağı için trafiği engelleme. Yaşlı ve bakıma muhtaç insanlar olduğunu, çocukların korkacağını düşünerek onlara yardım et. Evin içindeysen dışarı çıkma orda kal. Doğru cevap E seçeneğidir.

İnsanı da doğanın bir parçası olarak düşünüp insani etkileri de doğal etkiler olarak kabul etmezsek; iklimi değiştirdiği bilinen belli başlı doğal nedenli etmenler şunlardır:

Güneşten salınan enerjideki değişimler

Dünyanın ekseninde ve yörüngesindeki değişimler

Kıtaların sürüklenmesi ve değişen konumları

Volkanik aktiviteler

Toz bulutları ve göktaşları

Okyanus sirkülasyonlarındaki değişimler

Dağ oluşumları ve büyük dağ sıraları

Atmosferin sera etkisiolmasaydı dünyada ortalama hava sıcaklığı -18°C olacaktı.

Dünya Bankası (World Bank, 2009) tarafından yayınlanan raporun aktardığı bir çalışmaya göre Rusya, 21. yüzyılın sonlarına doğru Avrupa ve Orta Asya Bölgesinde uç değerli iklim olaylarına en çok maruz kalacak 1. ülke olacaktır

Türkiye’de küresel iklim değişiminin ülkemizdeki su kaynaklarına olası kötü etkileri başlıklar halinde şu şekilde özetlenebilir:

Yağışta yazın büyük azalma olacak fakat buharlaşma artabilecek.

Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti değişecek. Ani sellerde artışlar beklenmekte.

1987’den beri zaten ortalamanın altında gerçekleşen kar örtüsü daha da azalabilecek.

Akımları sadece miktarı azalmayacak aynı zamanda pik zamanları da değişecek.

Kuraklığın sıklığı ve şiddeti artabilecek.

“Su stresi” artacak. Şehir ve ülke sınırlarını aşan nehirlerin kullanımı dâhil birçok uluslararası, ulu- sal ve yerel su kaynağının paylaşımında problemler çıkabilecek.

Yüksek basınç kuşağının kuzeye kayması ile ülkemizde hâkim olabilecek tropikal iklime benzer birkuru hava, daha sık, uzun süreli kuraklıklara, orman yangınlarına ve tropikal hastalıklarda artışlara neden olabilecek.

Kuş cenneti ve benzeri milli parklar tahrip olup, kuşların göç yolları ve konaklama yerleri değişecek.

Doğal afetlerin neden olduğu ekonomik kayıplar, 1960–2008 döneminde tam 17 kat artmıştır.

Fırtına %29, Sel %27, Dolu %18, Heyelan %9, Don %6, Kuvvetli Kar %4, Kuraklık %3, Çığ %2, Yıldırım %2, Hortum %0, Sis %0

Küresel iklim değişiminin olumsuz etkilerini azaltmaya ve onlarla baş etmeye yönelik çalışmalara genel anlamda “uyarlama” çalışmaları denilir.

Özellikle sıcak hava dalgalarının görüldüğü günlerde sıcak havaya uyum sağlamak gerekçesiyle kullanılan klimalar, enerji tüketimi nedeniyle “Negatif Azaltım Etkisi”ne sahiptirler. Bunun yanı sıra ağaçlandırma ise karbon yutak alanlarını çoğalttığı için “Pozitif Azaltım Etkisi”ne sahiptir.

Modern afet yönetimi sisteminde, Afet Zararla-rını Azaltma, Afetlere Hazırlık, Afet Tahmin ve Erken Uyarılarıyla birlikte Afetleri anlamak gibi afetöncesi korumaya yönelik olan çalışmalara “risk yönetimi” denilirken; Afet Etki Analizi, Afetlere Müdahale, Afetlerde İyileştirme, Yeniden Yapılanma gibi afet sonrası düzeltmeye yönelik olarak yapılan çalışmalara ise “kriz yönetimi” adı verilir.

Dünya Bankası  tarafından yayınlanan raporun aktardığı bir çalışmaya göre Türkiye, 21. yüzyılın sonlarına doğru Avrupa ve Orta Asya Bölgesinde uç değerli iklim olaylarına en çok maruz kalacak 3. ülke olacaktır.

Risk ve etkilerini belirleme:İklim değişikliğinin, şuan ki değişiminin (uzun süreli gözlem bilgilerine göre), orta vadede (mevcut durum ve gözlemlerdeki eğilimlere göre) ve uzun vadede (projeksiyon ve öngörülere göre) mevcut ve olası etkilerinin belirlenmesi.

İklim risk yönetimi yaklaşımı iklim analizi, risk ve etkileri belirleme, karar analizi ve destek, kurumsal ve politika araştırmaları, kapasite geliştirme olmak üzere 5 adımdan oluşmaktadır.