TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ - Deneme Sınavı - 12

Bir iletkenden elektrik akımının kolay ya da zor geçmesi, bu iletkenin iç yapısına bağlıdır. Çünkü iletkende, akımı oluşturan elektronların hareketleri sırasında iletkendeki diğer elektronlarla ve kararlı atomlarla etkileşmeleri birbirinden farklıdır. İlet- kenlerin serbest elektronların hareketlerine karşı gösterdiği bu güçlüğe o iletkenin elektriksel direnci denir. İletkenlerde akım şiddetinin elektrik alan şiddetiyle doğru orantılı olduğu deneysel olarak bilinmektedir. Dolayısıyla bu aynı zamanda akım şiddetinin iletkenin iki ucu arasına uygulanan potansiyel farkıyla da doğru orantılı olduğu anlamına gelir. Bu gerçek, ilk kez George Simon Ohm tarafından “Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkının akım şiddetine oranı sabittir. Bu sabit oran direnç olarak adlandırılır” şeklinde ifade edilmiştir ve Ohm yasası olarak bilinir.

Mutlak sıfır noktasına yakın sıcaklıklarda (-273oC) çoğu maddenin özdirenci (dolayısıyla direnci) çok küçük olmakla birlikte sıfır değildir. Ancak bazı maddeler vardır ki on- ların özdirenci mutlak sıfıra yaklaşıldığı zaman aniden sıfıra düşer. Bu olaya süperiletkenlik, bu özelliği gösteren maddelere ise süperiletken adı verilir.

Genel adı üreteç olan pil, batarya gibi bir devrede bağlandığı iki nokta arasında potansiyel farkı oluşturan düzeneklere elektromotor kuvvet (emk) kaynağı denir.

Kapalı bir devrede her bir devre elemanının uçları arasındaki potansiyel farklarının cebirsel toplamı sıfırdır. Bu ifadeye I. Kirchhoff Yasası denir.

Doğru akım devrelerinde sürekli olarak aynı yönde ve aynı büyüklükte bir akım söz konusudur. Eğer devredeki akımın büyüklüğü ve yönü zamanla periyodik olarak değişirse, bu tür akımlara alternatif akım denir.

Bir elektrik devresinde elektrik yüklerinin belli bir yönde yön ve şiddetini değiştirmeden akışına doğru akım, bu akımı sağlayan kaynaklara da doğru akım güç kaynakları denir. Pil, akümülatör, jeneratör ve dinamo doğru akım güç kaynaklarına örnektir. Otomobillerde kullanılan alternatörler aracın motoru çalışıyorken aküyü şarj eder ve diğer tüm elektrik sistemlerine enerji sağlar. Alternatörler, doğru akım elde etmek için gereken çeviriciye sahip olmadıklarından doğru akım üreteçlerine göre daha basit, hafif ve dayanıklıdırlar.

Bir elektrik devresinde devreye paralel bağlanarak, devredeki potansiyel farkının büyüklüğünü ölçmeye yarayan aletlere voltmetre denir.

Bir elektrik devresinde devreye seri bağlanarak, devredeki akımın büyüklüğünü ölçmeye yarayan aletlere ampermetre denir.

Bir üretecin emk’sını ölçen aletlere potansiyometre denir. Bu alet bilinmeyen potansiyel farkını ayarlanabilir ve ölçülebilir bir potansiyel farkı ile karşılaştırma prensibine göre çalışır.

Sıcak bir cisimle soğuk bir cisim birbiriyle temas hâlinde olduğunda, cisimler belirli bir süre sonunda aynı sıcaklığa ulaşır ve aralarında bir ısıl denge oluşur.

Maddenin sıcaklığının da mutlak olarak sıfıra düşeceği durum ise kinetik enerjinin sıfıra düştüğü bir durumdur.

Sıvılı termometre

Optik Pirometreler yüksek sıcaklıktaki fırınlardan salınan güçlü ışık değeri kullanılarak fırınların sıcaklığını ölçmek için yapılmışlardır.

Joule (SI) ısı birimidir.

1 Kalori = 4.18 joule değerine eşittir.

Cisim ise maddenin şekil almış hâlidir.

Erime ısısı

Erime ve donma sıcaklıkları, maddeye uygulanan basınca ve maddenin safsızlığına bağlı olarak değişim gösterir.

Katı hâlde bulunan bir maddenin doğrudan sıvı hâline geçmeden gaz hâline geçme olayına süblimleşme (uçunum) adı verilir.

Betonarme binalarda, beton ve demirin birlikte kullanılabilmesinin altında bu iki maddenin uzama katsayılarının birbirine yakın değerde olması yatmaktadır.