TEKNOLOJİ,İNNOVASYON VE GİRİŞİMCİLİK

Teknolojiyi, bilimsel bilginin endüstride belirli amaçları gerçekleştirmek için kullanılması olarak tanımlayabiliriz (Oxford Dictionary, 2020). Üretim sürecinde girdileri (hammadde ve ara ürün), çıktılara (nihai ürün) dönüştürürken teknolojiden yararlanırız. Buna göre teknoloji, bir endüstri ile ilgili yapım yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri, bunların kullanım biçimlerini kapsayan bir uygulama bilgisidir (TDK, 2020).

Teknoloji ve işletme faaliyetleri arasındaki etkileşimi incelemek için başlangıç noktamız 18. yüzyılda İngiltere’de başlayan endüstri devrimidir. Endüstri devrimini başlangıç noktası olarak almamızın en temel nedeni üretim faaliyetlerinde el emeği ile birlikte ilk defa makinelerin kullanılması, üretim miktarlarının geçmişe göre olağanüstü artması ve son olarak büyüyen ve karmaşık bir hâle gelen işletme faaliyetlerini düzenleme ihtiyacının ortaya çıkmasıdır.

Endüstri Devrimi öncesi üretim faaliyetleri zanaatkârlar tarafından atölyelerde gerçekleştirilmekteydi. Atölyelerin, kullandıkları hammadde ve aletlerin mülkiyetine sahip olan zanaatkârlar üretimi el emeği ile gerçekleştirir, aynı zanaat grupları lonca adı verilen meslek birlikleri altında örgütlenirdi. Loncalar, üretim miktarına karar verir, kalitesini denetler ve üretim bilgisini diğer kuşaklara aktarırdı.

İngiltere’de tekstil üretiminde görülen birinci dönüşüm evresini, 1840’larda üretimde su
gücünün yerini buhar gücünün almasıyla ikinci dönüşüm evresi takip etti.

18. yüzyılın sonlarına doğru ise İngiltere’de tekstil endüstrisinde gerçekleşen teknolojik dönüşümler üretim faaliyetlerini, üretim için tasarlanan mekânlar olan fabrikalara tekrar taşıdı. Üretim faaliyetlerinde el emeğinin yerini ilkel makineler olarak adlandırabileceğimiz tezgâhlara bırakması, üretim faaliyetleri için ayrı mekânların inşa
edilmesini gerektirdi. Bununla birlikte ilk fabrikalarda yer alan tezgahlar üretimde su gücünden yararlanıyor ve bu nedenle fabrikalar nehir kenarlarına inşa ediliyordu. İplik üretimi ve dokuma endüstrisinin makineleşmesinde pek çok mucidin katkısı oldu. 1733’de John Kay, geliştirdiği tezgâh ile geleneksel tezgahlara göre dokuma hızını iki
katına çıkardı. James Hargreaves, 1764’de ilk iplik eğirme makinesinin patentini aldı. Richard Arkwright, iplik eğirme makinelerinin su gücü ile çalışmasını sağlayarak üretim miktarını önemli ölçüde artırdı.

Üçüncü teknolojik dönüşüm evresinde de tıpkı diğer evrelerde olduğu gibi tüm endüstrileri değiştirecek buluşlara imza atıldı. Bu dönemde, elektrik, üretimde kullanılan temel güç kaynağı olarak buharın yerine geçmiş, çeliğin büyük miktarlarda
üretilebilmesinin mümkün hâle gelmesiyle demiryolları başta olmak üzere pek çok endüstride kullanılabilecek yeni bir hammadde endüstrilerin kullanımına sunulmuştur. 19. yüzyılın ortalarında önce telgraf, sonlarına doğru ise telefonun icadı uzak mesafelerle iletişimi kolaylaştırmış, bilgi alışverişini hızlandırmıştı.

Çözüm: Joan Woodward (1965)’a göre işletmenin amaçlarına ulaşabilmesi için örgüt yapısı ve üretim teknolojisinin uyumlu olması gerekiyordu. J. Woodward, işletmelerin kullandığı üretim teknolojilerini birim üretim teknolojisi, kitlesel üretim teknolojisi ve süreç üretimi teknolojisi olmak üzere üç başlık altında sınıfladı.

Endüstri devrimi 18. yüzyılda İngiltere'de başlamıştır.

Rüzgar endüstri devriminde temel güç kaynaklarındandır.

Amerikalı bir mühendis olan Frederick Taylor 1911 yılında yayınlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı kitabında işletmelerin daha verimli faaliyet gösterebilmeleri için uymaları gereken kuralları sıralıyordu.

Fransız mühendis Henry Fayol 1916 yılında yayınlanan Genel ve Endüstriyel Yönetim adlı kitabında, işletmedeki işleri sınıflandırmış, hiyerarşik seviyelere göre çalışanların sahip olmaları gereken becerileri tanımlamış ve endüstrinin ihtiyaç duyduğu yöneticilerin eğitilebilmeleri için yönetim prensipleri belirlemiştir.

Alman sosyolog Max Weber ise büyük ve karmaşık işletmeler için ideal örgüt yapısı olarak bürokratik örgütlenme modelini önermiştir.

Toplam kalite yönetimi, işletmenin rekabet gücünü artırmak için ürünlerini, süreçlerini, çalışanlarını sürekli geliştirmesine dayanan müşteri odaklı bir yönetim yaklaşımıdır.

Kitlesel üretim teknolojisi, aynı ürünün standart prosedürler izlenerek büyük miktarlarda üretildiği, bu nedenle görevlerin ve iş süreçlerinin standartlaştırılabildiği üretim sistemidir.

Birim üretim teknolojisi, üretimin sipariş üzerine gerçekleştirildiği, her ürünün çeşitli açılardan birbirinden farklılık gösterdiği bir başka deyişle standart olmadığı, üretimin nitelikli çalışanlar tarafından gerçekleştirildiği üretim sistemidir.

Süreç üretim teknolojisi, üretimin kesintisiz bir şekilde sürdürüldüğü, yüksek teknolojinin ve otomasyonun kullanıldığı, bu nedenle de az sayıda fakat uzman çalışanlara ihtiyaç duyan, kitleler için standart ürünlerin üretildiği üretim sistemidir.

J. Woodward, birim ve süreç üretimi teknolojilerini kullanan işletmelerin, teknolojinin karmaşık yapısı, işin değişen niteliği nedeniyle organik örgüt yapısını, kitlesel üretim teknolojisini kullanan işletmelerin ise mekanik örgüt yapısını tercih ettiklerini tespit etmiştir.

İngiltere’de tekstil üretiminde görülen birinci dönüşüm evresini, 1840’larda üretimde su gücünün yerini buhar gücünün almasıyla ikinci dönüşüm evresi takip etti. 

1840 1890

Buhar Gücü ve Demiryollarının yarattığı teknolojik dönüşüm döneminde temel kaynak olarak Kömür ve Demir kullanılıyordu.

Bilimsel yönetim yaklaşımının ardından Avrupa’dan da işletme yönetimi alanında önemli katkılar geldi. Fransız mühendis Henry Fayol 1916 yılında yayınlanan Genel ve Endüstriyel Yönetim adlı kitabında, işletmedeki işleri sınıflandırmış, hiyerarşik seviyelere göre çalışanların sahip olmaları gereken becerileri tanımlamış ve endüstrinin ihtiyaç duyduğu yöneticilerin eğitilebilmeleri için yönetim prensipleri belirlemiştir.

Neo Klasik Yönetim Teorisi olarak adlandırılan, örgüt içerisindeki insan davranışlarını inceleyen çalışmalar ile işletmelerin yalnızca teknik değil aynı zamanda sosyal sistemler
olduklarının farkına varıldı. Neo-Klasik yönetim teorisine göre, insan diğer üretim faktörlerinden farklıdır, psikolojik ve sosyal özellikleri ile birlikte değerlendirilmelidir. İşletmenin amaçlarına ulaşabilmesi için teknik verimliliğin ötesinde, çalışanların motivasyonunun, iş tatmininin ve amaçlarının da dikkate alınması gerekir.