İnovasyon Ekosisteminin Oluşturulması ve Geliştirilmesi

İşletmeler, inovasyonlar vasıtasıyla ulaşmak istedikleri rekabet avantajı ve performans (kârlılık, pazar payı, verimlilik, yatırımın geri dönüşümü) artışı amaçlarına, çeşitli alt amaçları gerçekleştirerek ulaşırlar. İşletmeler bu amaçları gerçekleştirmek suretiyle, performans göstergelerini yükselterek sürdürülebilir bir rekabet avantajı yakalayacaktır. Bu amaçları, pazar ve müşterilerle; ürünle; üretim, tedarik ve dağıtımla ilgili olmak üzere üç ana kategori altında toplamak mümkündür.

• Yeni pazar oluşturma.
• Yeni pazarlara girme.
• Pazar payını koruma ve artırma.
• Müşteri ihtiyaçlarının karşılanma
süresini kısaltma.
• Müşterilerle ilişkilerini geliştirme.
• Talebi artırma ve yönlendirme.
• Rekabet üstünlüğü sağlama.

• Yeni ürün ve hizmetler üretme.
• Farklılaştırılmış veya yenilenmiş
ürün ve hizmetler ortaya koyma.
• Ürün ve hizmetlerin kalitesini
iyileştirme
• Ürün karmasını genişletme.

• İş gücü maliyetlerini azaltma.
• İmalat süreçlerini geliştirme ve
iyileştirme.
• Hammadde, enerji ve zaman
tasarrufu sağlama.
• Tedarikkapasitesiniesnekleştirme
ve artırma.
• Üretim, dağıtım ve işlem
maliyetlerini düşürme.

Ulusal inovasyon sistemi, inovasyonların üretilmesi, paylaşılması ve kullanılmasıyla ilgili bütün kurumsal ve yapısal faktörleri içeren bir sistemdir (Freeman, 1992). Bu bağlamda üretimden finansmana, alt yapıdan öğrenmeye, insan kaynağından kullanmaya kadar yeniliğe katkısı olan, etkilenen ve etkileyen bütün tarafların ulusal inovasyon sistemi içerisine dahil edilmesi gerekmektedir. Başka bir ifadeyle ulusal inovasyon sistemi, toplumun tüm kesimlerini kapsayan dolayısıyla ortak bir sorumluluğu ve vizyonu gerektiren bir sistem olarak değerlendirilebilir.

İnovasyonla ilgili ülkemizde özel sektörün dışında doğrudan ilgili olan kurumlar arasında ise Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB, Türkpatent, YÖK, Üniversiteler ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri sayılabilir

Uygun ekosistemin bir diğer önemli unsuru tüketicilerdir. İnovasyona açık, yeniyi denemek ve kullanmak isteyen tüketiciler, ekosistemin hem gelişmesini hem de diğer unsurların daha istekli bir şekilde çalışmasını sağlayacaktır. Her ne kadar teknolojik bir radikal inovasyon yapılmış olsa da tüketiciler buna hazır değil ise veya kabul etmiyorsa bu ürünün başarılı olması mümkün değildir.

Üniversite ve sanayi ne kadar birlikte çalışmak isterse istesin, o ekosistemde kamu gerekli düzenlemeleri, teşvik edici uygulama ve yönetmelikleri yapmadığı sürece bu iş birliğinin başarılı olma şansı oldukça düşmektedir. Bu nedenle KÜSİ sürecinde kamunun kritik bir rolü bulunmaktadır. Bu kritik rolün en önemli bileşenlerinden biri ise yasa, yönetmelik ve kolaylaştırıcı mekanizmaların oluşturulmasıdır. Kamunun KÜSİ çalışmalarındaki diğer bir sorumluluğu ise iş birliğinin geniş alanlara yayılmasını sağlamak, takip etmek ve iyi uygulamaları farkındalık sağlamak ve örnek göstermek amacı ile yaymaktır.

KÜSİ’de asıl itici güç üniversitelerindir. Zira iş birliğinin başlangıç noktası, Ar-Ge ve inovasyon için gerekli bilginin üretilmesidir. Dolayısı ile KÜSİ’de üniversitenin birincil görevi bilgi üretmektir. İkinci görev ise üretilen bilginin uygulamaya aktarılmasını sağlamaktır. Bu aktarım çok çeşitli yöntemler (çalıştay, seminer, konferans, yayın, danışmanlık hizmetleri ve öğrenci ve akademisyenlerin geçici süre ile sanayide çalışması vb.) ile olabilir. Bunun yanında üniversiteler sanayicilerin veya sektörün tek başına çözemeyecekleri konularda yoğunlaşarak var olan insan kaynakları ve teknik altyapı ile bu sorunları kontratlı araştırmalar kapsamında çözebilmektedir.

KÜSİ faaliyetlerinde sanayinin, kamunun oluşturduğu ekosistemin içinde destekleyici mekanizmalar ve teşviklerden yararlanarak üniversitelerin geliştirdiği proje sonuçlarını ve/ veya firmaların talep ettiği Ar-Ge ve inovasyon odaklı çalışmaları kullanarak bunları yüksek katma değerli mal ve hizmetlere dönüştürmesi beklenmektedir. Dolayısı ile sanayide bu iş birliğinden beklenen, sonuç odaklı çalışmalar yürüterek uygulamaya katkı sağlamasıdır. Sanayiden diğer bir beklenti de araştırmaların finansmanını sağlaması ve yeni teknolojilere yatırım yapmasıdır. Bu iş birliğinin asıl talep tarafını oluşturan özel sektör, taleplerinin inovasyon içeriği ile de yapılacak çalışmaların düzeyini belirlemektedir.

Türkiye’nin Ulusal Ar-Ge ve inovasyon ekosistemi incelendiğinde, ekosistem unsurlarının üç ana düzeyde gruplandığı söylenebilir. Bu bağlamda Cumhurbaşkanlığı, TBMM ve Bakanlıklar politika yapıcı unsurlar olarak sistemin en üst düzeyinde yer almaktadır

Türkiye ulusal inovasyon sistemi içinde bir diğer önemli unsur ise; fon sağlayan kurum ve kuruluşlar ile sistemin en alt düzeyinde Ar-Ge faaliyetlerini bizzat gerçekleştiren firmalar arasında arayüz görevini üstlenen Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Özel Sektör Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri, TTO’lar, TEKMER’ler ve Kuluçka Merkezleri’dir. Bu ara yüz görevini üstlenen kurum ve kuruluşlar, ekosistem içinde sinerji oluşturarak firmaları ArGe yapmaya teşvik etmekte ve bu alanda iş birlikleri geliştirilerek firmaların rekabetçilik seviyelerinin artırılmasına katkıda bulunulmaktadır.

Üniversiteler ve Araştırma Merkezleri
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknoparklar)
Özel Sektör Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri
Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO)
Teknoloji Geliştirme Merkezleri (TEKMER)
Kuluçka Merkezleri
Küme Organizasyonları
Mükemmeliyet Merkezleri
Melek Yatırımcılar ve Risk Sermayesi Kuruluşları

Ulusal inovasyon sisteminin önemli bir parçası  Ar-Ge ve inovasyon proje fikirlerinin geliştiği ve bilginin üretildiği yer olan üniversite ve araştırma merkezleridir. Üniversiteler ve araştırma merkezleri sahip olduğu bilimsel araştırma gücü, teknik ve laboratuvar altyapısı, ulusal ve uluslararası ağları ile inovasyon ekosistemin en temel unsurlarından birini oluşturmaktadır (Perkmann ve Walsh, 2007).

Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Bölgesi (TGB) olarak adlandırılan ve dünyada geçmişi yaklaşık 60 yıl öncesine dayanan teknoparklar, ekonomik büyümeyi hızlandıran ve uluslararası rekabet gücünü artıran dinamik kümelenmelerdir. En önemli misyonları, üniversiteler, araştırma laboratuvarları ve firmalar arasında yoğun bir iş birliği ağı oluşturmak ve yeni fikirlerin inovatif ürün, hizmet ve süreçlere dönüştürülerek pazarlanmasını sağlamaktır.

Teknopark modelli Ar-Ge, tasarım ve inovasyon çalışmalarında fiziki bir mekân ve coğrafi bir sınırın bulunduğu kabul edilebilir. Adları ve özellikleri farklı olmasına rağmen bu yapıların ortak ve ana hedefi; firmaların ve girişimcilerin kümelenmesi sonucu bölgede bir sinerji oluşturmak ve yeni teknolojiler geliştirerek yüksek katma değerli ürün ve hizmetlerin ticarileşmesi ile ülkenin veya bölgenin kalkınmasını sağlamaktır.

TEKMER’ler, Özellikle girişimcilik ekosisteminde yer alan aktörler arası iş birliği ile ulusal plan ve programlar doğrultusunda işletmelerin kurulmasını ve sürdürülmesini sağlamak için kuluçka (inkübasyon) hizmetleri sağlamak üzere kurulmuş yapılardır.

Teknoloji transferi, üretilen teknolojinin üretildiği yerden nihai ürün hâline getirileceği yere aktarılması sürecinin genel adıdır.

Ülkemizde TTO’lar, aşağıda verildiği şekliyle beş farklı yapıda oluşturulmuştur:
• Üniversitenin bir birimi olarak kurulan TTO’lar.
• Üniversitenin ortak olduğu TGB’lerde şirket olarak kurulan TTO’lar.
• TGB yönetici şirketinin TTO olarak görev yaptığı yapılar.
• TGB yönetici şirketi tarafından kurulan TTO’lar.
• Faaliyetleri arasında üniversite sanayi iş birliği olan vakıfların şirket olarak kurduğu TTO’lar.

Büyümelerini hızlandırmak üzere startuplara; yer, finansman, danışmanlık ve ilişki ağı gibi imkanlar sağlayarak kurulan organizasyonlar kuluçka merkezleri olarak tanımlanmaktadır.