TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ

İş kazalarının meydana gelmesinde birincil nitelikte etkilere sahip faktörlerdir. Bu tehditler tanımlı ya da tanımsız olabilmekte ve aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir. Biyolojik Tehditler, Fiziksel Tehditler, Kimyasal Tehditler, İş Ergonomisi ve Tasarımına ilişkin Tehditler

İş yeri ortamının olması gereken düzeyin üzerinde aydınlatılması ya da yetersiz düzeyde aydınlatılması, yetersiz düzeyde havalandırma, kabul edilen değerlerin üzerinde yada altında ısı ve gürültü seviyeleri, zeminin kaza olasılığını artıracak şekilde kirli, tozlu ve kaygan olması gibi etkenler fiziksel tehditler arasında sayılabilmektedir.

İş Kazaları ve Kaza Oluşum Teorileri;Kişisel Unsur Teorisi,Kaza Etken Teorisi,Bütünsellik Yaklaşımı,Etkileşim Teorisi,Zincir Etken Teorisi,Enerji Teorisi.

Kaza etken teorisi; uygulamada kişisel unsur teorisinin birtakım zayıflıklarını giderebilmek ve eksik yanlarını tamamlayabilmek için ortaya atılmış olan bir teoridir.

6S sistemimi oluşturan aşamalar aşağıda gösterilmektedir.Sort (Düzenleme), Set in order (İş yerinin Düzenlenmesi), Shine (İş yeri bakımı ve Temizliği), Standardization (Standartlaştırma),Safety (Güvenlik),Sustain (Sürdürülebilirlik)

İş güvenliği kültürü toplamda üç ana bileşene sahiptir. Bunlar; insan, çevre ve davranışlar olarak tanımlanabilmektedir.

OHSAS Standartlarına göre sürecin birinci ve başlangıç aşaması planlamadır. OHSAS prosedürlerinin ikinci ana aşaması ise uygulama aşamasıdır. Üçüncü aşamada ise; tehlike yaratan her bir risk faktörü, risk değeri çerçevesinde belirlenmiş ve sınıflandırılmış ise, bu sürecin hemen ardından her bir risk faktörünün ne şekilde ortadan kaldırılacağı ve bunun için alınacak önlemler belirlenmekte ve uygulanmaktadır. Dördüncü aşamada elde edilen sonuçlar değerlendirilmekte, buna ilişkin toplanan veriler anlaşılabilir ve kullanılabilir sayısal verilere dönüştürülmektedir.

Risk analizi ve risk değerlendirme, risklere ilişkin bilgilerin toplanması, güvenlik sistemlerinin geliştirilmesi, zararların değerlendirilmesi ve kaza süreçlerinin anlaşılmasında önemli bir araç olarak değerlendirilebilmektedir.

Uluslararası düzeyde geçerliliğe sahip çok sayıda iş güvenliği ve risk değerlendirme yaklaşımı işletmeler ve organizasyonlar tarafından hayata geçirilebilmektedir. Bunlar arasında en yoğun olarak kullanılanlar aşağıda gösterilmektedir. Öncelikli Tehlike Analizi “Priority Hazard Analysis” – (PHA) Olay Snuç Analii “Event Tree Analysis” - (ETA) Kontrol listeleri Hata Ağacı Analizi “Fault Tree Analysis”-(FTA) Normal Sistemden Sapma Etki ve Analizleri “Failure Modes and Effects Analaysis”–(FMEA) Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi “Hazard and Operability Studies”- (HAZOP) Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları “Hazard Analysis and Critical Control Points” –(HACCP) Biçimsel Güvenlik Değerlendirmesi “Formal Safety Assessment” - (FSA).

Olay Sonuç Analizi adından da anlaşılabileceği gibi işletme içerisinde gerçekleştirilen olağan faaliyetlerin her bir parçası iş parçacığı olarak tanımlanmakta ve bu iş parçacıklarının yaratabilecekleri riskler belirlenmekte, bu risklerin gerçekleşmesi durumunda oluşabilecek senaryolar tanımlanmaktadır.

İş kazaları meydana geldiğinde olumsuz birçok durumun birlikte bir seferde gerçekleşmesine yol açabilmektedirler. Dolayısıyla meydana gelen sonuçlar iş kazalarının maliyetleri olarak tanımlanarak, nitelendirilebilmektedir. İş kazaları; doğrudan ve dolaylı birçok maliyete yol açabilmektedir.

İş kazalarının doğrudan maliyetleri; kaza meydana geldiği anda söz konusu olan ve doğrudan sonuçlar yaratan maliyetlerdir. İş kazalarının yarattığı doğrudan maliyetler arasında; çalışan ve diğer insanların ölüm, yaralanma vb. sonuçlara maruz kalmaları, ekipman, teçhizat, makine ve üretim faktörlerinde söz konusu olan kayıplar ile bina ve tesis gibi sabit unsurlara verilen zararlar sayılabilmektedir.

Dolaylı maliyetler ise; doğrudan maliyetlerde olduğu gibi iş kazasına bağlı olarak bir- den bire gerçekleşmeyen, buna karşılık prestij kaybı, tüketicilerin olumsuz yaklaşımları, kamu otoritelerinin tutumu gibi, kazaların dolaylı etkileri çerçevesinde karşı karşıya kalı- nan durumlardır.

İş kazaları gerçekte olması gereken koşulların sağlanamamış olmasından ya da yeterli düzeyde sağlanmamış olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu yetersiz ya da var olmayan koşullar; iş güvenliği yaklaşımı çerçevesinde “tehdit” olarak adlandırılabilmektedir. Söz konusu tehditler iş kazalarının meydana gelmesinde birincil nitelikte etkilere sahip faktörlerdir. Bu tehditler tanımlı ya da tanımsız olabilmekte ve aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir.

• Biyolojik Tehditler
• Fiziksel Tehditler
• Kimyasal Tehditler
• İş Ergonomisi ve Tasarımına ilişkin Tehditler

Faaliyet gösterilen sektöre bağlı olarak, üretim tesislerinde, depolarda ve diğer tesis alanlarında mikroorganizmalar ve zararlı canlılar üreyebilecekleri gibi bu canlıların bir bölümü Sınıf 6.2 Bulaşıcı Maddeler içerisinde tanımlanan tehlikeli bir madde olabilmektedir. Bu tür mikroorganizma ya da canlılar çalışanların sağlıklarına olumsuz yönde etki edebilmekte, enfeksiyonların yanı sıra salgın hastalıklara da yol açabilmektedir.

Kişisel unsur teorisine göre iş kazalarının çalışanların iş yeri ortamında göstermeleri gereken tutum ve davranışları göstermemeleri ya da bu davranışların olması gereken düzeyde olmaması sonucuna bağlı olarak meydana geldiği görüş ve yaklaşımına dayanmaktadır. Dolayısıyla bu yaklaşıma göre; iş kazaları çalışanların yanlış davranışları söz konusu olmaksızın meydana gelmemektedir. Benzer bir yaklaşım çerçevesinde iş kazaları ile çalışanların bireysel ve davranışsal özellikleri arasında bir korelasyonun bulunduğu söylenebilmektedir.

Bu görüş çerçevesinde; duygusal, titiz, agresif, aceleci veya sakin insanların iş kazalarına sebebiyet verme olasılıkları arasında kayda değer bir farklılık göze çarpmaktadır. Aynı zamanda personelin eğitim ve kalifikasyon düzeyi ile iş kazaları arasında da bir bağıntı bulunmaktadır. Çalışanların eğitim düzeyi arttıkça iş kazalarının görülme sıklığında ve kazaların şiddet düzeyinde bir azalım görülebilmektedir.

Etkileşim Teorisi

İş kazalarından bahsedilebilmesi için iş yerinde kazaların meydana gelmesine yol açan eksiklikler ve faktörlerin belirli bir düzeyde bir araya gelmesi gerekmektedir. Aynı zamanda bu faktörler birbirleri ile etkileşim hâlindedir. Bu etkileşimin düzeyi gerçekleşen bir riskin şiddet düzeyini de ifade edebilmektedir. Dolayısıyla etkenler normal koşullarda pasif bir niteliğe sahipken, bir araya geldiklerinde bazıları bir etkileşimi başlatma üzere aktif bir tutum gösterebilmektedir.

İyi işletilen bir iş güvenliği sisteminin oluşturulması sistematik bir yapının oluşturulmasına doğrudan bağlıdır. Bu çerçevede uygulanan 6S yaklaşımı iş güvenliği sistemleri için son derece başarılı bir çerçeve niteliği taşımakta, sürecin başarısı için olanak sağlamaktadır. 6S birtakım sistematik iş güvenliği uygulamalarının genel ifadesi olarak tanımlanabilmektedir. 6S sistemimi oluşturan aşamalar aşağıda gösterilmektedir.

Sort (Düzenleme)

Set in order (İş yerinin Düzenlenmesi)

Shine (İş yeri bakımı ve Temizliği)

Standardization (Standartlaştırma)

Safety (Güvenlik)

Sustain (Sürdürülebilirlik)

Olay Sonuç Analizi “Event Tree Analysis” - (ETA)

Olay Sonuç Analizi adından da anlaşılabileceği gibi işletme içerisinde gerçekleştirilen olağan faaliyetlerin her bir parçası iş parçacığı olarak tanımlanmakta ve bu iş parçacıklarının yaratabilecekleri riskler belirlenmekte, bu risklerin gerçekleşmesi durumunda oluşabilecek senaryolar tanımlanmaktadır. İşletme içerisinde gerçekleştirilen iş parçacıklarının sayısı oluşturulabilecek risk senaryolarının sayısını belirlemektedir. Dolayısıyla iş parçacıkları ve prosesler sayısal olarak arttığında işletme bünyesinde meydana gelebilecek riskler ile tehlikelerin yanı sıra oluşturulabilecek senaryolarda sayısal olarak artış gösterebilmektedir.

Kontrol Listeleri

Bu yaklaşım çerçevesinde; işletme iş akış süreçlerinde meydana gelebilecek riskler ve tehlikeler belirlenerek, bunların her birisini kontrol altına almak üzere kontrol listeleri hazırlanmaktadır. Bu kontrol listelerinde belirtilen önlemler risklerin gerçekleşmesini önlemek ve kontrol altında tutabilmek amacıyla her iş başlangıcı öncesinde tekraren kontrol edilmekte, eksikliğin ya da yerine getirilmeyen bir uyarının bulunması hâlinde faaliyete başlanılmamaktadır. Dolayısıyla kontrol listelerinde yer alan önlemlerin her birisinin gösterildiği şekil ve sırada gerçekleştirilmesi risklerin ortadan kaldırılmasında önemli rol oynamaktadır. Bu listenin belirttiği önlemlerin eksik olması hâlinde riskin varlığından bahsedilebilmekte önlem alınarak risk ortadan kaldırılmadan işe başlanılmamaktadır.

Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi “Hazard and Operability Studies”- (HAZOP)

Çoğunlukla kimya endüstrisinde kullanılan bir risk analizi metodudur. Bu yaklaşım sistematik olarak ham maddenin tedariğinde mamul mal olarak tüketiciye gidene kadar olan süreçte meydana gelebilecek tehlikeleri ve olası riskleri analiz etmektedir.

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP)

Genel olarak gıda endüstrisi ile gıda lojistiğinde kullanılan bir yöntemdir. Gıdalardan kaynaklanacak veya gıdalara etki edecek çeşitli riskler ve tehditler üzerinde durmaktadır. Bu tehditleri azaltmak ya da ortadan kaldırmak amacıyla kabul edilebilir eşikler ve sınırlar saptanmaktadır.