TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ

Uluslararası atık taşınması konulu ilk çok taraflı anlaşma Mayıs 1992’de yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi’dir. Bu nedenle cevap “B” seçeneğidir.

Bir atığı tehlikeli atık olarak nitelendirmek için gereken özellikler Parlayıcılık, Reaktivite, Korozivite ve Toksisite’dir. Bu nedenle cevap “D” seçeneğidir.

Patlayıcı tehlikeli atıkların tehlike kodu H1 ve Oksitleyici tehlikeli atıkların tehlike kodu H2’dir. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, kansere yol açan veya etkisinin artmasına neden olan tehlikeli atık içeren madde ve karışımların tehlike kodu H7’dir. Bu nedenle cevap “E” seçeneğidir.

H reaktivite kodu ısı oluşumunu ifade etmektedir. Bu nedenle “A” seçeneği yanlıştır.

Tehlikeli atıklar her zaman diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalıdır. Eğer bir atık üreticisi, tehlikeli atıkları diğer atıklarla karıştırırsa bu karışık atığın tümü tehlikeli atık olarak nitelendirilir ve tehlikeli atık olarak taşınır, depolanır, arıtılır veya bertaraf edilir. Bu nedenle “B” seçeneği yanlıştır.

Bir endüstride oluşan tehlikeli atıklar, bir ara depolama, geri kazanım/bertaraf tesisine gönderilmeden önce tesis içinde asgari 6 ay süreyle geçici depolanabilir. Buna göre doğru cevap “D” seçeneğidir.

C atığı: Fenol üretiminden çıkan distilasyon alt akım ürünüdür. Bu nedenle “III” numaralı madde yanlış olduğundan cevap “C” seçeneğidir.

Doğru ambalajlama yapılmış olması için ambalajın dışında tehlikeli atık kalıntıları olmaması gerekir. Bu nedenle III numaralı madde yanlıştır. Doğru cevap “C” seçeneğidir.

Atık taşıma firmalarının yükümlülükleri şu şekildedir: İl müdürlüklerinden atık taşıma firma/araç lisansı almak, Araçlara mobil cihaz taktırmak ve kullanmak, Bakanlıktan yeterlik almış bir ATSS ile çalışmak, Mali sorumluluk sigortası yaptırmak. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Amerika Çevre Koruma Ajansı (EPA)’na göre atığın tehlikeli atık olabilmesi iki koşula bağlıdır (La Grega ve ark., 2001):
1. EPA’nın listelediği üç sınıftan birisine ait olması
• Kaynağına göre
• Üretime göre
• Ticari kimyasal ürünler
2. Belirli testlere göre aşağıdaki özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip olması
• Parlayıcılık (ignitability)
• Korozivite (corrosivity)
• Reaktivite (reactivity)
• Toksisite (toxicity)

Doğru cevap E şıkkıdır.

Patlayıcı: Alev etkisi altında patlayabilen ya da dinitrobenzenden daha fazla şekilde şoklara ve sürtünmeye hassas olan maddeler ve müstahzarlar, kendi başına kimyasal reaksiyon yolu ile belli bir sıcaklık ve basınçta hızla gaz oluşmasına neden olabilecek madde veya atıklar.

Oksitleyici: Diğer maddelerle, özellikle de yanıcı maddelerle temas halinde iken yüksek oranda ekzotermik reaksiyonlar gösteren maddeler ve karışımlar.

Alevlenir: 21 °C ye eşit veya daha yüksek ya da 55 °C’ye eşit ya da daha düşük parlama noktasına sahip olan sıvı maddeler ve karışımlar.

Tahriş edici: Deri ile ya da balgam membranı ile ani, uzun süreli ya da tekrar eden temaslar hâlinde yanığa sebebiyet verebilen aşındırıcı olmayan maddeler ve karışımlar.

Zararlı: Solunduğu veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde belirli bir sağlık riski içeren maddeler ve karışımlar.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Tahriş edici: Deri ile ya da balgam membranı ile ani, uzun süreli ya da tekrar eden temaslar hâlinde yanığa sebebiyet verebilen aşındırıcı olmayan maddeler ve karışımlar.

Zararlı: Solunduğu veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde belirli bir sağlık riski içeren maddeler ve karışımlar.

Toksik: Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde,sağlık yönünden ciddi, akut veya kronik risk oluşturan ve hatta ölüme neden olan madde ve karışımlar.

Kanserojen: Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, kansere yol açan veya etkisinin artmasına neden olan madde ve karışımlar.

Mutajenik: Solunduğunda, yendiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, kalıtsal genetik bozukluklara yol açan veya yol açma riskini artıran madde ve karışımlar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Bir endüstride oluşan tehlikeli atıklar, bir ara depolama, geri kazanım/bertaraf tesisine gönderilmeden önce tesis içinde asgari 6 ay süreyle geçici depolanabilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tehlikeli atıkların doğru bir şekilde etiketlenmesi, tanımlama ve toplama/taşıma esnasında çok önem arz etmektedir. Etiketin üzerinde; kimyasal ismin tamamı (kimyasal formül de ilave edilebilir), konsantrasyon ve birimi, ulusal atık kodu, biriktirilmeye başlandığı tarih, tehlike sembolleri ve iş yeri adı ve adresi mutlaka bulunmalıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

A atığı: Metal kaplayıcıdan çıkan kadmiyumlu çamur
B atığı: Siyanür banyosundan çıkan metal kaplama yıkama suyu
C atığı: Fenol üretiminden çıkan distilasyon alt akım ürünü
D atığı: Alkali temizleyiciler
E atığı: Iskartaya çıkmış sodyum ürünü

Doğru cevap D şıkkıdır.

Varil ve benzer plastik (genellikle polietilen) ambalajlama için, uygulama süresi imalat tarihinden 5 yıl sonrası ile sınırlıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Atık Taşıma Firmalarının Yükümlülükleri
Atık taşıma firmalarının yükümlülükleri şu şekildedir:
• İl müdürlüklerinden atık taşıma firma/araç lisansı almak,
• Araçlara mobil cihaz taktırmak ve kullanmak,
• Bakanlıktan yeterlik almış bir ATSS ile çalışmak,
• Mali sorumluluk sigortası yaptırmak.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Tehlikeli Atıkların Taşınması ile İlgili Belgelendirme
Tehlikeli atık taşıma işlemlerinde Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümleri geçerlidir. Ancak, tehlikeli atıklarla ilgili lisanslandırma işlemleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve bağlı Müdürlükler tarafından yapılır. Tehlikeli atıklarla ilgili belgeler şu şekildedir:
• Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak verilmiş yetki belgesi (C1/C2/K1/K2/L1/L2/N1/N2)
• Taşıma firması lisansı,
• Taşıma aracı lisansı,
• Çalıştırılacak güvenlik danışmanı için sertifika, 
• Aracın, Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak verilmiş geçerli yetki belgesi,
• Acil durumlarda uygulanmak üzere alınacak tedbirlere ilişkin talimatname,
• Atık taşıyan sürücüler için SRC5 türü mesleki yeterlilik belgesi,
• Sürücüler için atık taşımacılığı yapmak için eğitim sertifikası,
• Sürücüler için mobil cihazın kullanımı konusunda eğitim belgesi,
• Mali sorumluluk sigortası.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Görev ve Yetkileri:
Bakanlığın öncelikli görevi, atık üreticilerini ve ilgili diğer tarafları yönlendirmek amacıyla, atık taşıma esaslarını belirlemektir. Ayrıca, işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, iletişim protokolünü oluşturmak, denetim yapmak ve gerekli idari tedbirleri almak da Bakanlık tarafından yapılmalıdır. Tehlikeli atıklarla ilgili yapılan Mobil Atık Takip Sistemini
oluşturmak ve ATSS’lerin yetkilendirilmesi de Bakanlık tarafından yapılmalıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.