TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ

Ülkemizde, Kara Yolu Taşıma Yönetmeliği’ne (08.01.2018 tarih ve 30295 sayılı) göre, taşımacılık faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan çalışma izni alarak yetki belgesi alması zorunludur. (Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı’nın ismi 11 Temmuz 2018 itibariyle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak değiştirilmiştir). Bu kapsamda, tehlikeli madde taşıyan özel ve tüzel kişilerin öncelikle söz konusu Yönetmeliğin madde 6’sında verilen C1, C2, K1, K2, L1, L2, M1, M2, N1, N2, R1, R2 yetki belgelerinden herhangi birisine sahip olmaları zorunludur.

D1 Yetki belgesi ise, otobüsle tarifeli olarak şehirlerarası ticari yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel vergi mükelleflerine verilen belge türüdür.

Doğru cevap A'dır.

Tehlikeli madde taşımacılık faaliyetlerinde bulunması gereken belgeler;

A.TR Dolaşım Belgesi ise; Türkiye ve Avrupa Topluluğu arasında imzalanan Gümrük Birliği anlaşmasınca serbest dolaşım halinde bulunan malların ihracında gümrük muafiyetinden yararlanmak amacıyla ihracatçı tarafından düzenlenen belgedir.

Doğru cevap B'dir.

Patlayıcı maddeler EX-II ve EX-III tipi araçlarla taşınabilirken; parlama derecesi 60 °C ve altı olan yanıcı maddeler, FL tipi araçlarda; oksijen peroksitler OX tipi taşıma araçlarında taşınırken; bunların dışında kalan maddeler AT tipi araçlarda taşınabilmektedir. Doğru cevap C'dir.

100 °C’ye eşit veya daha yüksek bir sıcaklıkta sıvı hâlinde ya da 240 °C’ye eşit veya daha yüksek bir sıcaklıkta katı hâlinde taşımaya sunulan veya taşınan bir maddenin tam sevkiyat adı, yüksek sıcaklık durumunu yansıtmıyorsa “HOT” (SICAK) kelimesi uygun sevkiyat adının hemen önünde yer almalıdır. Stabilizasyon sıcaklık kontrolü ile sağlandığında ise, “STABILIZED” (STABİLİZE) kelimesi tam sevkiyat adının bir parçasını oluşturuyorsa, kontrol ve acil durum sıcaklıkları taşıma belgesinde gösterilmelidir. Doğru cevap B'dir.

ADR Anlaşması; tehlikeli madde taşıyan sürücülerin yetkilendirilmiş eğitim kurumları tarafından verilen eğitimlere katılarak, eğitim sonrasında yapılacak sınavda başarılı olmaları durumunda bir sertifika almaları gerektiğini belirtmektedir.

Türkiye’de buna ilişkin Karayoluyla Tehlikeli Madde Taşıyan Araç Şoförlerine Yönelik Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönergesi ile eğitim ve sınav süreci tanımlanmıştır.

Bu kapsamda, öncelikle eğitim verecek kurumların Bakanlıktan “Tehlikeli Madde Taşımacılığı Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yetki Belgesi (TMTMYB)” almaları zorunludur. Eğitim kurumlarının özellikleri ve eğitimlerde görev alacak eğitmenlerin asgari özellikleri yönergede tanımlanmış durumdadır.

Bu kapsamda verilen eğitimler sonrasında sürücüler SRC5 belgesi almaya hak kazanırlar. SRC5 belgesinin geçerlilik süresi 5 yıl olup, 07.03.2018 tarihli SRC-5 Belgesi Yenileme Eğitimleri Hakkındaki Genelge ile yenileme işlemleri için süre dolmadan 1 yıl önce süre uzatım başvurusunun yapılması gereklidir.

Doğru cevap E'dir.

Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ (22.05.2014 tarih ve 29007 sayılı; Tebliğ No: TMKTDGM-01) ve Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: TMKTDGM-01)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (19 Nisan 2017 tarih ve 30043 sayılı) hükümlerine göre, bir takvim yılı içerisinde net elli ton ve üstü miktarlarda işlem yapan, gönderen, ambalajlayan, yükleyen, dolduran ve boşaltan olarak faaliyette bulunan ve 6 ncı maddenin üçüncü fıkrası kapsamında Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi sahibi olan işletmeler ile toplam araç taşıma kapasitesi elli ton ve üzerinde olan taşımacılık işletmeleri Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) çalıştırmak zorundadır. Söz konusu danışmanlar, yetkili kuruluşlardan eğitim alarak, Bakanlık tarafından yapılan sınavda başarılı olmaları halinde sertifika almaya hak kazanmaktadırlar (Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 2014b ve 2017).

Doğru cevap B'dir.

TMGD eğitimi verecek gerçek veya tüzel kişiler, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğünden yetki belgesi (TMGDEYB) almalıdır. Eğitim verebilecek kurum/kuruluşların nitelikleri Tebliğ’de tanımlanmış olup uygun olması durumunda verilecek yetki belgesinin geçerlilik süresi 5 yıldır. Doğru cevap C'dir.

Tehlikeli maddelerin havayolu ile taşınmasına ilişkin Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından Teknik Talimatlar (ICAO-TI) yayımlanmıştır. Ülkemizde de Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı tarafından yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Havayolu İle Emniyetli Taşınması Talimatı (SHT-18) dokümanı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından Türkçeye çevrilmiş ve havayoluyla tehlikeli maddelerin taşınması tariflenmiştir. Doğru cevap E'dir.

Tehlikeli maddelerin deniz yolu ile taşınmasında “Denizde Can Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi” (International Convention for the Safety of Life at Sea, SOLAS, 1974) kapsamında Tehlikeli Maddelerin Denizyolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanmaktadır (http 3, 2015). Ülkemizde, SOLAS ile Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Sözleşme (MARPOL 73/78) hükümlerine paralel olarak Tehlikeli Maddelerin Denizyoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır.

Doğru cevap A'dır.

KARA YOLUNDA TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINDA
KULLANILAN BELGELER
Ülkemizde, Kara Yolu Taşıma Yönetmeliği’ne (08.01.2018 tarih ve 30295 sayılı) göre, taşımacılık faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan
çalışma izni alarak yetki belgesi alması zorunludur. (Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik
Bakanlığı’nın ismi 11 Temmuz 2018 itibariyle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak değiştirilmiştir). Bu kapsamda, tehlikeli madde taşıyan özel ve tüzel kişilerin öncelikle söz
konusu Yönetmeliğin madde 6’sında verilen C1, C2, K1, K2, L1, L2, M1, M2, N1, N2, R1,
R2 yetki belgelerinden herhangi birisine sahip olmaları zorunludur. Ancak kendi faaliyetlerinde kendi araçlarıyla taşıma yapanlar söz konusu belgelerden muaftır. Bunun dışında
tehlikeli madde taşımacılık faaliyetlerinde bulunması gereken belgeler;
• Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi,
• Taşıt Uygunluk Belgesi,
• Taşıma Evrakı,
• Tehlikeli Madde Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası (SRC5),
• Yazılı Talimat,
• Çok Modlu Tehlikeli Mal Taşıma Formu,
• Güzergâh Tespit Belgesi,
şeklindedir.
Bunların yanı sıra araçta görevli her personel için resimli kimlik belgesi (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi veya pasaport), ADR’de tanımlanan Sınıf 1, Sınıf 6 ve Sınıf 7 kapsamındaki tehlikeli yüklerin taşınması için taşıma izin belgesinin fotokopisi, tehlikeli madde
taşımacılığı yapan taşıtlara ait Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası poliçesinin araçta bulundurulması zorunludur.

Doğru cevap B şıkkıdır.

100 °C’ye eşit veya daha yüksek bir sıcaklıkta sıvı hâlinde ya da 240 °C’ye eşit veya
daha yüksek bir sıcaklıkta katı hâlinde taşımaya sunulan veya taşınan bir maddenin tam
sevkiyat adı, yüksek sıcaklık durumunu yansıtmıyorsa “HOT” (SICAK) kelimesi uygun
sevkiyat adının hemen önünde yer almalıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Kara Yolu Taşıma Senedi (CMR Belgesi)
CMR Belgesi, karayolunda yapılan tehlikeli madde taşıma işlemlerinde uluslararası CMR
(Convention Merchandise Routier) Anlaşması gereğince düzenlenen bir taşıma belgesidir. Bu belge, birisi göndericide, birisi alıcıda ve diğeri de taşıyıcıda olmak üzere üç
nüsha hâlinde düzenlenir. Bu belgenin kullanılabilmesi için gönderen ve alıcının iki ayrı
devletin sınırları içinde bulunması ve bu iki devletten en az birisinin CMR’ye taraf olması
gerekir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Yazılı Talimatlar
Tehlikeli madde taşıma sırasında oluşabilecek herhangi bir kaza/acil durum sırasında
yapılacakları tanımlamak üzere yazılı talimatlar hazırlanmalıdır. Bu talimatlar, özellikle
sürücünün anlayabileceği nitelikte olmalı ve taşıma sırasında araçta bulundurulmalıdır.
Mümkünse taşıma işleminden önce sürücüye talimatlar açıklanmalı ve sürücünün talimatı sağlıklı bir şekilde uygulayabileceğinden emin olunmalıdır. Talimatlar hem iş sağlığı
ve güvenliğini hem de çevre sağlığını güvenceye alacak şekilde hazırlanmalıdır. Yazılı talimatlarla ilgili ADR dokümanı Bölüm 5.4.3’de Şekil 5.5 ve 5.6’da görüldüğü üzere örnek
dokümanlar verilmiş olup bu dokümanların taşımanın niteliğine göre düzenlenmesi gerekmektedir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

HAVA YOLUNDA TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINDA
KULLANILAN BELGELER
Tehlikeli maddelerin havayolu ile taşınmasına ilişkin Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından Teknik Talimatlar (ICAO-TI) yayımlanmıştır. Ülkemizde de
Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı tarafından yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Havayolu
İle Emniyetli Taşınması Talimatı (SHT-18) dokümanı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
tarafından Türkçeye çevrilmiş ve havayoluyla tehlikeli maddelerin taşınması tariflenmiştir.
Bu açıdan, ICAO Konseyi prosedürüne uygun olarak onaylanmış ve belirli aralıklarla yayınlanmış tehlikeli malların havayolu ile güvenli taşınmasına dair Teknik Talimatlar
esas alınarak taşıma işlemi yapılmalıdır. Menşe Devletin istediği dillere ek olarak ve evrensel kullanım için daha uygun bir ifade şekli geliştirilip benimseninceye dek, tehlikeli
mallarla ilgili işaretlerde İngilizce kullanılması önerilmektedir.
Teknik Talimatlarda aksi belirtilmediği sürece, havayolu ile tehlikeli madde taşıtacak biri, Talimatlarda istenen bilgileri içeren bir tehlikeli mallar nakliye belgesi doldurup
imzalayacak ve operatöre teslim edecektir. Nakliye belgesi, nakliye için tehlikeli malları
sunan kişi tarafından imzalanan ve tehlikeli malların doğru sevkiyat isimleri ile tam ve
doğru olarak tanımlandığını ve ilgili düzenlemelere göre sınıflandırıldığını, ambalajlandığını, işaretlendiğini, etiketlendiğini ve nakliye için elverişli durumda olduğunu belirten
bir beyan içerecektir (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, 2008). Uçağın kalkış ve iniş havalimanları, taşımanın yolu veya kargo uçağıyla taşınma durumu mutlaka belirtilmelidir.
Özellikle yolcu uçaklarıyla taşıma söz konusu ise taşınan tehlikeli maddelerin yolculara
zarar vermemesi için azami dikkat gösterilmelidir. Bu belge, yolculuk süresince tehlikeli
maddeler ile birlikte taşınmaktadır. Belge üzerinde alıcı ve göndericinin açık adres ve bilgileri de bulunmalıdır (Şekil 3.1).

Doğru cevap A şıkkıdır.

HAVA YOLUNDA TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINDA
KULLANILAN BELGELER
Tehlikeli maddelerin havayolu ile taşınmasına ilişkin Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından Teknik Talimatlar (ICAO-TI) yayımlanmıştır. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

DEMİR YOLUNDA TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINDA
KULLANILAN BELGELER
Demir yolu ile taşıma işlemlerinde, “Malların Demiryolu İle Taşınmasına İlişkin Uluslararası Anlaşma” (Convention Internationale Concernantle Transports Des Marchandises
Par Chemins De Fer, CIM) anlaşmasına istinaden, Demir Yolu Hamule Senedi düzenlenmelidir. Ülkemizde, Uluslararası Demir Yolu Taşımalarına İlişkin Sözleşmenin (COTIF)
C ana eki olan Tehlikeli Eşyanın Demiryolu İle Uluslararası Taşınmasına İlişkin Yönetmeliğe (RID) paralel olarak 16 Temmuz 2015 tarihinde Tehlikeli Maddelerin Demir Yolu
İle Taşınması Hakkında Yönetmelik (Resmî Gazete No: 29418) yayımlanmıştır. Bu Yönetmelik ve RID kapsamına giren tehlikeli maddelerin demir yolu ile taşınması alanında
faaliyet gösteren; dolduran, ambalajlayan, yükleyen, taşımacı, gönderen, alıcı, boşaltan
ve tank-konteyner/portatif tank işletmecisi, sarnıç vagon sahibi/işletmecisi, demir yolu altyapı işletmecisi, bu faaliyet alanlarından biri veya birden fazlası için faaliyette bulunanların Bakanlığa başvurarak Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi almaları zorunludur. Bu
Yönetmelik kapsamında RID’da yer alan Sınıf 1 (patlayıcılar) taşımacılığı faaliyetinde bulunacak işletmeler İçişleri Bakanlığından; Sınıf 7 (radyoaktif madde) taşımacılığı faaliyetinde bulunacak işletmeler ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Atom Enerjisi
Kurumundan izin almak zorundadırlar. İzinler, izin alma tarihinden itibaren en fazla bir
yıl geçerli olacak şekilde düzenlenir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Taşıt Uygunluk Belgesi (ADR Uygunluk Belgesi)
Tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanılan taşıtlar için (EX/II, EX/III, FL, OX, AT ve
MEMU) Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı veya Bakanlığın yetkilendirdiği kurum/kuruluş
(Türk Standartları Enstitüsü) tarafından verilen Taşıt Uygunluk Belgesi’nin alınması zorunludur. Uygunluk Belgesi’nin formatı her ülkeye göre değişebilmekte olup, ADR Bölüm
9.1.3’te belgenin temel özellikleri verilmiştir. Buna göre, belgenin boyutları A4 olmalı ve
Şekil 5.2’de verilen formata benzer olmalıdır. Belgenin hem arka hem de ön yüzü kullanılmalı ve beyaz renkte olmalıdır. Belge, düzenleyen ülkenin resmi dilinde olmalı ve bu dil
İngilizce, Fransızca veya Almanca değilse en azından açıklamalar İngilizce, Fransızca veya
Almanca olarak yazılmalıdır.
Belge temel olarak araç ile ilgili bilgileri (araç sahibi bilgileri, araç kodu, fren özellikleri vb.), tank/tanker bilgilerini (üretici bilgileri, üretim yılı vb.), tehlikeli maddelerle ilgili
bilgileri (tehlikeli madde sınıfları, maddelerin birbiriyle uyumu vb.) içermeli ve düzenleyen tarafından tarih verilerek kaşelenip imzalanmalıdır. Son geçerlilik tarihi, düzenleme
tarihinden itibaren bir yıldır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Kara Yolu Taşıma Senedi (CMR Belgesi)
CMR Belgesi, karayolunda yapılan tehlikeli madde taşıma işlemlerinde uluslararası CMR
(Convention Merchandise Routier) Anlaşması gereğince düzenlenen bir taşıma belgesidir. Bu belge, birisi göndericide, birisi alıcıda ve diğeri de taşıyıcıda olmak üzere üç
nüsha hâlinde düzenlenir. Bu belgenin kullanılabilmesi için gönderen ve alıcının iki ayrı
devletin sınırları içinde bulunması ve bu iki devletten en az birisinin CMR’ye taraf olması
gerekir.
CMR Belgesi, gönderen ve alıcı arasındaki sorumlulukları düzenleyen bir belgedir.
Bu belge, tehlikeli maddelerin taşıyıcı tarafından teslim alındığını, alıcıya teslim sırasında
maddelerin ve ambalajların iyi durumda olduğunu, taşıma belgesi ile teslimat sırasındaki
bilgilerin (ambalaj sayısı, marka vb.) tutarlı olduğunu gösteren en önemli belgedir. Dolayısıyla teslimat tamamlandıktan sonra belgenin bir nüshasının göndericiye iletilmesi
gerekir.
CMR Taşıma Belgesi için özel bir format yoktur ancak genellikle çeşitli kaynaklardan alınan ve satışa ilişkin bağlantılı bir not kullanılmaktadır. CMR Sözleşmesi, notun
kim tarafından düzenleneceğini net olarak belirtmemekte; uygulamada genellikle kara
nakliyecisi tarafından düzenlenmektedir. Ancak bilgilerin çoğu ihracatçı ile ilgili olup bu
bilgilerin doğruluğundan söz konusu ihracatçı sorumludur. Nakliyecinin bilgileri girmediği durumlarda nakliyeci, gösterilen bilgilerin doğruluğundan sorumlu olacak gönderici
adına kendi acentesi olarak yapar (Görçün ve Erdal, 2010) (Şekil 5.3).

Doğru cevap D şıkkıdır.

Güzergah Tespit Belgesi
Tehlikeli maddelerin taşınabileceği güzergâhları gösteren bir belgedir. Taşımacı tarafından hazırlanarak sürücüye verilmekte, sürücü güzergâh tespit belgesinde gösterilen
güzergâhların dışarısına çıkamamaktadır. Araç otoyolların dışında kalan yollarda gidecekse güzergâh tespit belgesinin bulundurulması gerekmektedir. Güzergâh tespit belgesi
üzerinde; taşınan tehlikeli maddenin sınıfı, UN numarası, tehlikelilik özellikleri gibi bilgilerin yanı sıra alıcı, gönderen ve taşımacıya ilişkin bilgiler yer almaktadır. Belge üzerinde
katedilecek karayoluna ait bilgiler, yol numarası, mesafesi vb. bilgiler de bulunmaktadır
(Görçün ve Erdal, 2010). Uluslararası yapılan taşıma işlemlerinde güzergâh üzerindeki
ülkelerin yetkili mercilerinden izin alınmalı ve güzergah hakkında bilgi verilmelidir.

Doğru cevap C şıkkıdır.