TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ

Genel olarak kara yolu araçlarında; kapalı ya da diğer ismiyle brandalı araçlar, frigorifik (ısı kontrolü) araçlar ile açık kara yolu araçları ile paketli ve ambalajlı yüklerin taşınması söz konusu olurken sıvı, gaz ve katı formlarda tehlikeli maddeler dökme olarak tanker ve silobas adı verilen tipte araçlar ile taşınmaktadır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Bu noktadan hareketle ısının artmasıyla
reaksiyon başlatabilecek tehlikeli maddelerin
kontrol altında tutulabilmesi için ortam sıcaklığının da kontrol altına alınması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için bu türde tehlikeli maddeler ısı kontrollü (frigorifik) araçlarla taşınabilmektedir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıcı Sıvı Tankerleri
Yanıcı sıvı madde tankerleri; benzin, tiner, dizel vb. türde sıvı yanıcı maddelerin taşınmasında kullanılan tankerlerdir. Bu tür tankerler FL tankerler olarak adlandırılmakta ve
bunlarda 61 °C’nin altında parlama derecesine sahip olan maddeler taşınmaktadır. Sıvı
yanıcı maddelerin taşındıkları tankerler; bir seferde taşıyacakları madde türlerine göre
aşağıdaki gibi sınıflara ayrılmaktadır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC)
Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC); tanker gemiler içerisinde en yüksek taşıma kapasitesine sahip gemilerdir. Özellikle tehlikeli maddelerin açık denizler ve uzun mesafelerde
taşınmasında tercih edilen deniz araçlarıdır. Dünya üzerinde uzun mesafeli deniz taşımacılığı ile ilgili olarak ham petrollerin taşınmasında yoğun olarak kullanılmaktadır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Kapalı yük vagonları G, Gbs-1510, Gbs 3501, Ga, H ve Habis olarak adlandırılan tiplerde altı değişik türde üretilmekte ve kullanılmaktadır. G ve H tiplerindeki vagonlar 26
ton taşıma kapasitesine sahipken, Habis tip vagonlar 53 ton taşıyabilmektedirler. Kapalı
yük vagonları 50,7 m3
’ten 137 m3
kadar yükleme hacmine sahiptir.

Demiryolunda dökme olarak taşınan tehlikeli maddeler ise sıvı, katı ya da gaz formlarına göre farklı tipte tank vagonlar ile taşınabilmektedir. Tank tipi vagonlar uluslararası
standartlar çerçevesinde Z tipi vagon olarak tanımlanmaktadır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Ham petrol tank vagonlar; içerisinde taşıdıkları tehlikeli maddeleri güneş ışığı, ısı vb.
dışsal etkenlerden koruyabilmek için çoğunlukla izolasyonlu türde vagonlar olarak üretilmekte ve kullanılmaktadır. Aynı zamanda vagonların fiziksel etkenlere karşı korunabilmeleri için Uluslararası Demir yolu ile Tehlikeli Maddelerin Taşınması Sözleşmesi (RID)
uyarınca belirli standartlara sahip olması gerekmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Hava yolu taşımacılığında kullanılan araçlardan bir diğeri de Boeing tipi uçaklardır.
Boeing tipi uçaklar hem kargo hem de yolcu uçağı olarak kullanılan geniş gövdeli uçaklardır. Aynı zamanda sadece yolcu ya da sadece kargo uçağı olarak kullanılabilmekte, gereksinim duyulduğunda diğerine dönüştürülebilmektedir. Bu uçaklarda ortalama olarak
100 ton kargo taşınabilmektedir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Tank Konteynerler
Tank konteynerler taşıma aracına sabit taşıma kabı olmadığından, kara yolu, demir yolu ve
deniz yolu taşımacılığında kullanılabilmektedir. Sıvı yüklerin taşınmasında tank konteynerler intermodal taşımaya olanak vermektedir. Tank konteynerler içerisinde gaz ya da sıvı
forma sahip tehlikeli maddeler taşınabilmektedir. Taşıma sırasında konteyner içerisindeki
yükün hareketinin engellenebilmesi için konteynerin olabildiğince dolu olması gerekmektedir. Ancak yoğuşma oranı dikkate alınarak konteyner tümüyle doldurulmamalıdır.
Tank konteynerler çoğunlukla alttan dolum ve boşaltım yapılan konteynerlerdir. Çeşitli düzeyde risk ve tehlikeleri çerçevesinde üstten dolum yapılan konteynerler kullanılmamaktadır. Özellikle elleçleme sırasında meydana gelebilecek takılma, kopma vb. olumsuz
durumlar dikkate alınarak üstten dolum kapakları bu tür konteynerlerde bulunmamaktadır. Sınırlı bir düzeyde olsa da tank konteynerlerin içerisinde gaz formunda olan tehlikeli
maddeler de taşınabilmektedir. Bu durumda kullanılan tank konteynerin özellikleri sıvı
tehlikeli madde taşınmasında kullanılan standart tank konteynerlerden farklılaşabilmektedir. Tank konteynerlerde gaz taşınması söz konusu olduğunda bu tip konteynerlerin
basınçlı ve soğutma tertibatlarına ve donanımlara sahip olması gerekmektedir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Organik peroksitler ısının artması ile birlikte yüksek basınç meydana getirebilmektedirler. Basıncın araç içerisinde artmasını engellemek üzere organik peroksit tankerlerinde
en az iki adet emniyet valfi yer almakta, bu valfler içeride oluşan basıncın dışarı atılmasını
sağlamaktadır. Bu türde tankerler uluslararası standartlar çerçevesinde “OX” tipi tankerler
olarak tanımlanmakta ve bu kod ile tescil edilmekte ve kullanılmaktadırlar.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Bu noktadan hareketle ısının artmasıyla reaksiyon başlatabilecek tehlikeli maddelerin kontrol altında tutulabilmesi için ortam sıcaklığının da kontrol altına alınması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için bu türde tehlikeli maddeler ısı kontrollü (frigorifik) araçlarla taşınabilmektedir.

Kimyasal Madde Tank Vagonları
Kimyasal madde vagonları ise aşındırıcı zehirli ve benzeri türde maddelerin taşındıkları
vagon türleridir. Çevresel risklerinin yüksek olması nedeniyle kimyasal madde vagonları
daha yüksek düzeyde güvenlik önlemlerine sahip vagonlardır. Bu tür vagonların üretildikleri malzemeler ürün ve ham petrol tank vagonlarına göre daha kalın materyallerdir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıcı sıvı madde tankerleri; benzin, tiner, dizel vb. türde sıvı yanıcı maddelerin taşınmasında kullanılan tankerlerdir. Bu tür tankerler FL tankerler olarak adlandırılmakta ve bunlarda 61 °C’nin altında parlama derecesine sahip olan maddeler taşınmaktadır.

Çok bölmeli tankerler; iki veya daha fazla sayıda yükleme bölümüne sahip olan dolayısıyla farklı türde yanıcı sıvı maddelerin yüklenebildiği tankerlerdir. Günümüzde en fazla dokuz bölmeye sahip tankerler bulunabilmektedir.

Organik peroksit tankerleri; yüksek düzeyde reaksiyon ve basınçla patlama riskine sahip, Sınıf 5.2 Organik peroksitler içerisinde tanımlanmış maddelerin taşınmasında kullanılan araçlardır. Söz konusu maddeler hava ya da ısıl ortamlarda reaksiyona girebilme riskini taşıdıklarından, bu tür araçlarda organik peroksitlerin hava ile temasını kesebilmek üzere bu maddenin üzeri en az 12 cm su tabakası ile kaplanarak taşınmaktadır.

Petrol taşıyan bu türde tankerler taşıma kapasiteleri açısından aşağıdaki gibi gruplandırılabilmektedir.
Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC)
Çok Büyük Ham Taşıyıcılar (VLCC)
Suezmax Tankerler
Aframax Tankerler

Tehlikeli maddelerin dökme olarak taşındığı tanker gemilerden bir diğeri de OBO gemileridir. OBO ifadesi Oil Bulk Ore (dökme petrol / cevher) kısaltması şeklinde kullanılmaktadır. Bu tür gemilerde sıvı tehlikeli maddeler taşınabileceği gibi katı formda ve fiziksel açıdan granül ya da toz şeklinde tehlikeli maddeler taşınabilmektedir. OBO gemileri bu özellikleri çerçevesinde kuru yük gemilerine de benzemektedir. Bu tür gemilerde tehlikeli maddelerin yanı sıra diğer türde yükler ve kargolar da taşınabilmektedir.

G ve H tiplerindeki vagonlar 26 ton taşıma kapasitesine sahipken, Habis tip vagonlar 53 ton taşıyabilmektedirler.

Gaz vagonları ise gaz formuna sahip tehlikeli maddelerin taşındığı tank tipi vagonlardır. Aynı zamanda bu türde tehlikeli maddeler yüksek basınç ve soğutulmuş biçimde taşındıkları için gaz vagonları da frigorifik özelliklerine ek olarak basınçlı tank kategorisinde tanımlanabilmektedir.

Hava yolu taşımacılığında kullanılan araçlardan bir diğeri de Boeing tipi uçaklardır. Boeing tipi uçaklar hem kargo hem de yolcu uçağı olarak kullanılan geniş gövdeli uçaklardır. Aynı zamanda sadece yolcu ya da sadece kargo uçağı olarak kullanılabilmekte, gereksinim duyulduğunda diğerine dönüştürülebilmektedir. Bu uçaklarda ortalama olarak 100 ton kargo taşınabilmektedir.

MEGC olarak adlandırılan gaz konteynerleri içerisinde sınıf 2 içerisinde yer alan gazlar taşınmaktadır. MEGC gaz konteynerler en fazla 450 litre kapasiteye sahip olabilmektedir. MEGC’ler birden fazla bölüme sahip oldukları için farklı tipte gazların taşınmasına da elverişlidir.