TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ

Küreselleşmenin itici güçleri arasında teknoloji, ulaşım ve iletişim gibi kavramlar yer almaktadır. Küreselleşmenin üç temel bileşeni; ulaştırma, teknoloji ve iletişim unsurlarındaki gelişmelerdir.

Ulaştırma kavramı esas itibarıyla hammadde, yarı mamul, ürün vb. türde bir materyal ya da insanın bir yerden bir başka yere taşınmasına olanak sağlayan unsurların tümü olarak tanımlanabilmektedir.

Ulaştırma kavramı esas itibarıyla hammadde, yarı mamul, ürün vb. türde bir materyal ya da insanın bir yerden bir başka yere taşınmasına olanak sağlayan unsurların tümü olarak tanımlanabilmektedir. Bu kapsamda ulaştırma hem insan hem de yüklerin hareketini sağlayan bir enstrüman niteliğindedir. Dolayısıyla ulaştırma farklı boyutlarından dolayı yolcu taşımacılığı ve yük (kargo) taşımacılığı olarak iki ana grupta sınıflandırılabilmektedir.

İnsanların taşınmasının (yolcu) yük taşımacılığından en temel farkı, bu süreçlerin depolama, etiketleme vb. türde lojistik aktiviteler içermemesinden dolayı lojistik olarak nitelendirilememesi, yolcu taşımacılığının lojistik olarak tanımlanamamasıdır. Dolayısıyla günümüzde insanların taşınması yolcu taşımacılığı ya da ulaşım olarak adlandırılırken, yük ve kargolara ilişkin süreçler lojistik ve taşımacılık olarak nitelendirilebilmektedir.

Ulaştırmanın fonksiyonu ya da diğer ismi ile işlevi insanların bir yerden bir başka yere taşınması veya bir materyalin bir noktadan bir başka nokta/noktalara sevk edilmesi şeklinde ifade edilebilmektedir. Bu unsurlar neden bir başka noktaya hareket etmek ya da ettirilmek istenir? Bu sorunun cevabı ulaşım gereksinimleri ile açıklanabilmektedir. İnsanlar çeşitli nedenler ile seyahat ederlerken, ürün, hammadde ya da yarı mamullerin bir yerden diğerine akışına neden olan faktör materyalin varış noktasında gördüğü değerin çıkış noktasına oranla daha yüksek olmasıdır. Bu değer kıtlık yaklaşımı ya da gereksinimlerin düzeyi çerçevesinde açıklanabilmektedir.

İnsanların taşınmasını motive eden etkenler; çalışma, gezme, eğlence, tüketim vb. amaçlar iken,

Yüklerin taşınması; ürün, hammadde ya da yarı mamullerin müşteriler ile buluşturulması, pazarların entegrasyonu, daha yüksek katma değer vb. ihtiyaçlar çerçevesinde söz konusu olabilmektedir.

Dolayısıyla taşıma ve ulaştırma faaliyetleri pazarın ve aktörlerinin gereksinimlerden kaynaklanmaktadır. Bu gereksinimler devam ettiği sürece taşıma faaliyetinin de var olacağı herkes tarafından kabul edilen bir gerçektir. Bu noktadan hareketle taşıma faaliyeti, herhangi bir ürün için ürünü elde etme koşulları ve maliyeti Dünyanın her yerinde aynı olmadığı ya da tedarik, üretim ve tüketimin yapıldığı lokasyonların aynı olmadığı sürece var olacak lojistik bir fonksiyondur. Bununla birlikte taşımacılık esasen katma değer yaratmayan ancak yukarıda bahsedilen zorunluluklardan kaynaklanan bir niteliğe sahiptir. Dolayısıyla ulaştırma faaliyetleri ve bunun özelinde taşımacılık, lojistik süreçler içerisinde amaç değil araç olarak tanımlanabilecek bir süreçtir.

Taşımacılık faaliyetinin kendisi doğrudan katma değer yaratmamakla birlikte, dolaylı olarak üretilen ya da elde edilen hammadde, yarı mamul ve ürün gibi unsurların katma değerlerini göreli bir biçimde artırabilmektedir. Örnek olarak tarlada üretilen bir ürün üretildiği lokasyonda belirli ve göreli olarak düşük bir değere sahipken bir fabrika ya da tüketicilerin bulunduğu lokasyonlarda daha yüksek değere sahip olabilmektedir.

Taşımacılık ve ulaştırma faaliyetlerinin kökleri insanlık tarihi kadar eskiye uzanmaktadır. İnsanlar ilkçağlarda sürekli olarak yer değiştirdikleri için beraberlerinde yaşamalarına yetecek kadar, buna karşılık taşıyabilecekleri miktarlarda gereksinim duydukları materyaller ile seyahat ediyorlardı. Bu tür bir taşıma faaliyeti insan gücüne dayalı ve son derece sınırlı bir coğrafi alan içerisinde gerçekleşmekteydi.

MÖ 4500 yıllarında Mezopotamya, Asya ve iç suların geçtiği ovalarda taşımacılık faaliyetlerinin yapıldığına ilişkin kanıtlar elde edilmiştir. Aynı zamanda Kuzey Fransa’da yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkan buluntular ve taşımacılığın o dönemlerde yapıldığının en eski kanıtı olan tahta kızak parçasının ortaya çıkmasıyla taşımacılığını tarihi MÖ 7500’e kadar inebilmektedir.

Taşımacılık alanında hayvanların kullanılmasından sonraki bir başka devrim ise deniz araçlarının yapılması ve kullanılmaya başlanmasıdır. MÖ 3500 yıllarında ilk olarak deniz araçları kullanılmaya başlanmış, ilkel nitelikli bu araçlar deniz risklerine cevap veremedikleri için iç suyollarında ve göllerde ve kıyıya yakın alanlarda bunlarla taşıma yapılmıştır.

12. yüzyılda demiryolu taşımacılığının ilk örnekleri olarak sayılabilecek ilkel demiryolu araçları ve ekipmanları kısa mesafelerde taşımacılık amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Endüstri devrimine kadar olan süreçte denizcilik ve diğer ulaşım araçlarında ciddi gelişmeler kaydedilmiş, rüzgâr gücü de kullanılarak bu süreçte kıtalar arası taşımalar yapılabilir hale gelmiştir.

Endüstri devrimi ile birlikte buhar gücünün makinelerde kullanılmaya başlaması neticesinde buhar gücünün taşıma araçlarında da kullanılması daha uzun mesafelerin daha kısa sürelerde kat edilebilmesine imkân sağlamıştır. Endüstri devriminin en temel unsuru buharlı gemiler ve demiryolu araçlarıdır.

Ulaştırma ve taşımacılık türü aktiviteler ekonomik dünyanın karmaşık yapısını daha düzenli ve planlanabilir hale getirebilmektedir. Ekonomik aktiviteler özü itibarıyla karmaşık ekonomik ve endüstriyel ilişkilerin içerisinde yer aldığı son derece kaotik bir niteliğe sahip faaliyetlerdir. Ulaşım ve taşımacılık faaliyetleri aktörler arasındaki bu ilişkilerin daha kontrol edilebilir olmasına ve belirgin bir nitelik kazanmasına olanak sağlayabilmektedir.

Aynı zamanda iklim ve coğrafi koşullar, operasyonun yapılacağı coğrafi alanın topoğrafik özellikleri, güzergâh üzerinde yer alan ülkelerin lojistik altyapı ve üstyapılarının var olup olmadığı ya da gelişmişlik düzeyi gibi etkenler de karar alma süreçlerinde operatörler tarafından dikkate alınan değişkenler olarak değerlendirilebilmektedir.

Doğrudan Taşıma Modeli

Doğrudan taşıma, “A” olarak tanımlayabildiğimiz bir başlangıç noktasından yüklenen ürünlerin sadece “B” olarak tanımlanan bir başka noktaya sevk edildiği bir taşımacılık sistemidir.

Döngüsel Taşıma Modeli

Döngüsel taşıma (Milk Run) yöntemi, bir taşıma operasyonunda birden fazla çıkış ve bitiş noktasının söz konusu olduğu, aynı süreçte çok sayıda bütünleşik taşıma operasyonunun gerçekleştirildiği bir operasyon yöntemidir.

Terminal Bazlı Sefer Taşıma Modeli

Terminal bazlı sefer dağıtım modeli tüm dağıtım yapılacak noktalardan gelen ve bu noktalara gönderilecek olan yüklerin bir terminal sahasında ayrıştırılarak ve konsolide edilerek dağıtımın yapılmasını ifade etmektedir.