TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 9

Basınçlı tankerler; içerisinde oluşabilecek yüksek basınca dayanıklı olarak üretilen tankerlerdir. Bu tür araçlarda genel olarak LPG ve LNG gibi basınç altında sıkıştırılmış gazlar ile kimyasallar taşınabilmektedir. Bu tür tankerler yüksek riske sahip materyaller taşıdığı için dış darbe ve etkilere de dirençli olarak imal edilmelidir. Emmeli basınçlı tankerlerde, taşıma kabı içerisinde yüksek basınç yaratacak tertibatlar bulunmaktadır. Bu tertibatları sayesinde taşıma kabı içerisinde yüksek basınç oluşturularak materyalin araç içerisine dolumu gerçekleştirilir. Boşaltım sırasında tersi durum yaratılarak boşaltım sağlanmaktadır. Basınçsız tankerler; basınçlı tankerlere oranla daha zayıf ve hassas tankerlerdir. Bu tür araçlarda yüksek riske sahip olan tehlikeli maddeler taşınmamaktadır. Genel olarak basınçsız tankerlerde kaza sırasında ürünün akmasını engellemek için darbe ile birlikte kapanan pnomatik vanalar kullanılmalıdır.

Katı forma sahip tehlikeli maddeler dökme katı madde tankerleri ile taşınmaktadırlar. Bu tankerler özellikle toz ve granül halde tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanılabilmektedir. Bu tür araçlarda dolum çoğunlukla üstten yapılırken boşaltım alt kısımlardan yapılabilmektedir. Dökme katı madde tankerler genellikle reaktif özellik göstermeyen metallerden üretilmektedir. Dökme katı madde tankerleri bölümlendirilmiş de olabilmektedir. Bu durumda bu tür tankerlerde farklı türde materyaller taşınabilmektedir.

McDonnell Douglas tipi uçaklar hava yolu taşımacılığında kullanılan araçlardan bir diğeridir. Kargo taşımacılığında Boeing ile birlikte en çok kullanılan uçak tipidir. Ortalama olarak 93 ton taşıma kapasitesine sahiptir. Genel olarak küçük ebatlı ve paletli yüklerin taşınması için kullanılırken diğer uçaklardan farklı olarak yüklemeler burun kısmından değil, yan kapılardan yapılmaktadır.

Brandalı ya da diğer ismiyle tenteli araçlar paketli ve koli halinde tehlikeli maddelerin taşındıkları araçlardır. Taşımanın güvenli ve emniyetli biçimde gerçekleştirilebilmesi için taşıma kabının dış etkenlere karşı korunaklı olması, yağmur, nem vb. faktörleri aracın iç ortamına geçirmeyecek özellikte olması gerekmektedir. Aynı zamanda aracın iç kısmında olası bir sızıntı veya akıntı durumunda tehlikeli maddelerin dışarıya sızmasını engelleyecek şekilde dış ortamdan izole olması gereklidir.

Yanıcı sıvı madde tankerleri; benzin, tiner, dizel vb. türde sıvı yanıcı maddelerin taşınmasında kullanılan tankerlerdir. Bu tür tankerler FL tankerler olarak adlandırılmakta ve bunlarda 61 °C’nin altında parlama derecesine sahip olan maddeler taşınmaktadır. Sıvı yanıcı maddelerin taşındıkları tankerler; bir seferde taşıyacakları madde türlerine göre aşağıdaki gibi sınıflara ayrılmaktadır.
• Tek Bölmeli Sıvı Yanıcı Madde Tankerleri
• Çok Bölmeli Sıvı Yanıcı Madde Tankerleri

Kimyasal madde tankerleri; aşındırıcı (korosif), zehirli vb. türde kimyasal nitelikte tehlikeli maddelerin taşındığı tanker araçlardır. Bu tür maddelerin çevresel riskleri yüksek olduğu için taşındıkları araçların kimyasal maddenin sızıntı yapmasını önleyecek biçimde izolasyonlu ve mukavemetli malzemeden üretilmiş olması gerekmektedir.

Silobas tankerler; yapısal olarak standart tankerlerden bir takım farklılıklara sahiptir. Bu farklılıkların başında söz konusu araçların fiziksel özellikleri yer almaktadır. Bu tür araçların gövdeleri öne ve arka kısımlarından başlayarak orta kısımlarına doğru eğimli bir özelliğe sahiptir. Bunun en temel nedeni taşınan tehlikeli maddenin boşaltma sürecinde doğal eğimle birlikte orta kısımda toplanması ve aracın tümüyle boşaltılabilmesidir. Bu tür araçlarda katı forma sahip toz ya da granül şeklinde tehlikeli kimyasal maddeler de taşınabilmektedir.

Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC); tanker gemiler içerisinde en yüksek taşıma kapasitesine sahip gemilerdir. Özellikle tehlikeli maddelerin açık denizler ve uzun mesafelerde taşınmasında tercih edilen deniz araçlarıdır. Dünya üzerinde uzun mesafeli deniz taşımacılığı ile ilgili olarak ham petrollerin taşınmasında yoğun olarak kullanılmaktadır.

Ham petrol tankerleri grubunda yer alan bir diğer gemi türü 120.000 ila 200.000 arası taşıma kapasitesine sahip olan Suezmax tipi tanker gemilerdir. Bu tür tankerler ölçüleri ve özellikleri çerçevesinde Süveyş Kanalı’ndan transit olarak geçiş yapabilme imkânına sahip olan gemilerdir.

Ham petrol tank vagonları işlenmemiş petrollerin taşındığı vagon türüdür. Bu tür vagonlar genellikle alüminyum ya da paslanmaz çelik materyallerden imal edilmektedir. Ham petrol tankerleri üstten dolum ve alttan dolum şeklinde iki farklı türde üretilmektedir. Alttan dolum tank vagonlar; vagonun alt kısmında vanalar ile petrolün vagon içerisine basılması şeklinde söz konusu olurken, üstten dolum tank vagonlar ise yüklemenin vagon üst kapağı üzerinden gerçekleştirildiği vagonlardır.

Kimyasal madde vagonları ise aşındırıcı zehirli ve benzeri türde maddelerin taşındıkları vagon türleridir. Çevresel risklerinin yüksek olması nedeniyle kimyasal madde vagonları daha yüksek düzeyde güvenlik önlemlerine sahip vagonlardır. Bu tür vagonların üretildikleri malzemeler ürün ve ham petrol tank vagonlarına göre daha kalın materyallerdir.

ILYUSHIN IL tipi uçakların toplam kalkış ağırlıkları 174 ton olup 43 ton kargo taşıyabilmektedir. Kabin uzunluğu 20 metreden 24
metreye uzayabilirken genişliği 3,4, yüksekliği ise 3,46 metredir. 6,5 kilometre mesafede uçabilmektedir. Yaklaşık olarak 200 m3
kargo bu tür uçaklarla taşınabilmektedir.

Tank konteynerler taşıma aracına sabit taşıma kabı olmadığından, kara yolu, demir yolu ve deniz yolu taşımacılığında kullanılabilmektedir. Sıvı yüklerin taşınmasında tank konteynerler intermodal taşımaya olanak vermektedir. Tank konteynerler içerisinde gaz ya da sıvı forma sahip tehlikeli maddeler taşınabilmektedir. Hava yolu taşımacılığında tehlikeli maddeler dökme olarak taşınmamakta, sadece ambalajlı ve paketli yükler hava yolu konteynerleri içerisinde taşınabilmektedir. Hava yolu taşımacılığında kullanılmamaktadır.

Yanıcı sıvı tankerleri ile 61 °C’nin altında parlama derecesine sahip olan maddeler taşınmaktadır. Sıvı yanıcı maddelerin taşındıkları tankerler; bir seferde taşıyacakları madde türlerine göre tek bölmeli ve çok bölmeli olarak sınıflandırılır. Sıvı yanıcı maddelerin taşındığı tankerler fiziksel görünüşlerine göre silindir, elips ve bavul olarak kategorize edilir. Tek bölmeli sıvı yanıcı tankerlere yükleme yapıldığında hava sıcaklığı ile ürünün yoğuşma derecesi dikkate alınarak yükleme yapılmalıdır. Silindir tankerler geometrik biçiminin yarattığı avantaj ile taşınan tehlikeli sıvı maddenin araç üzerinde homojen dağılmasına olanak verebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Kimyasal madde tankerlerinin üretildikleri materyalin en fazla iki parça metal plakadan oluşması ve bu parçaların birleştirilmesinde ve aracın üretiminde mümkün olduğunca az kaynak kullanılması gerekmektedir. Bu tür tankerlerde sıvı kimyasallar taşınabileceği gibi granül ya da toz hâlinde kimyasal maddeler de dökme olarak taşınabilmektedir. Kimyasal madde tankerleri yükleme ve boşaltmanın tam olarak gerçekleştirilmesi için sirkülasyon pompası ile donatılmalıdır. En az 1,75 bar basınca dayanıklı olmalıdır. Yüklemenin ise alttan dolum ve valfler ile yapılması boşaltmanın ise bu kapaklar vasıtasıyla gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.

Dökme katı madde tankerlerinde dolum çoğunlukla üstten yapılırken boşaltım alt kısımlardan yapılabilmektedir. Çoğunlukla Sınıf 4 içerisinde tanımlanmış yanıcı ya da kendiliğinden yanabilen katı maddeler ile su ile temas ettiğinde yanıcı gaz çıkartan maddeler taşınabilmektedir. Dökme katı madde tankerleri bölümlendirilmiş de olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Ham Petrol Tanker Gemileri; Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC), Çok Büyük Ham Taşıyıcılar (VLCC), Suezmax Tankerler ve Aframax Tankerler olarak sınıflandırılabilir. Doğru cevap C'dir.

Aframax tanker gemiler 70,000 ila 100,000 metrik ton arası değişen yük taşıma kapasitesine sahiptir. Ortalama yük taşıma kapasitesi yaklaşık 750,000 varildir. Kısa mesafe deniz taşımacılığında büyük avantajlar sağlayabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

OBO gemilerde tehlikeli maddelerin yanı sıra diğer türde yükler ve kargolar da taşınabilmektedir. OBO gemilerde sıvı tehlikeli maddeler taşınabileceği gibi katı formda ve fiziksel açıdan granül ya da toz şeklinde tehlikeli maddeler taşınabilmektedir. OBO gemileri bölümlendirilmiş ambarlara sahipse farklı tür ve özelliklerde tehlikeli maddeler birlikte taşınabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Paketli tehlikeli maddeler Sınıf 5 ya da Sınıf 4 içerisinde tanımlanmış ise HBS tipi vagon yerine G tipi ahşap vagonlar tercih edilmelidir. Torbalı çimento, gübre, paketlenmiş kimyasal maddeler vb. eşyaların taşınması kapalı vagonla yapılabilmektedir. G ve H tiplerindeki vagonlar 26 ton taşıma kapasitesine sahipken, Habis tip vagonlar 53 ton taşıyabilmektedir. Doğru cevap D'dir.