TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞI VE GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 17

TAŞIMACILIK VE ULAŞTIRMA KAVRAMLARI
Ulaştırma ve taşımacılık fonksiyonlarının ekonomik, sosyal etkileri göz önüne alındığında, bu kavramların toplumsal yaşamın vazgeçilmez unsurları arasında öncelikli bir yere
sahip oldukları görülebilmektedir. Taşımacılık, herhangi bir materyalin bir noktadan bir
başka noktaya nakledilmesi olarak tanımlanabilmektedir. Bu tanım son derece genel bir
niteliğe sahip olsa da taşımacılık kavramını önemli ölçüde özetlemektedir. Buna karşılık
daha geniş bir perspektifte taşımacılık ve ulaştırma kavramları değerlendirildiğinde, taşımacılık etkin bir planlama ve organizasyon süreci çerçevesinde gerçekleştirilen sistematik
faaliyetler olarak değerlendirilebilmektedir. Bu çerçevede taşımacılık kavramı; profesyonel nitelikte gerçekleştirilen, operasyon yönetimi, trafik yönetimi, planlama vb. gibi unsurları içerisinde barındıran yönetsel bir yaklaşımdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

ULAŞTIRMANIN İŞLEVİ
Ulaştırmanın fonksiyonu ya da diğer ismi ile işlevi insanların bir yerden bir başka yere
taşınması veya bir materyalin bir noktadan bir başka nokta/noktalara sevk edilmesi şeklinde ifade edilebilmektedir. Bu unsurlar neden bir başka noktaya hareket etmek ya da
ettirilmek istenir? Bu sorunun cevabı ulaşım gereksinimleri ile açıklanabilmektedir. İnsanlar çeşitli nedenler ile seyahat ederlerken, ürün, hammadde ya da yarı mamullerin bir
yerden diğerine akışına neden olan faktör materyalin varış noktasında gördüğü değerin
çıkış noktasına oranla daha yüksek olmasıdır. Bu değer kıtlık yaklaşımı ya da gereksinimlerin düzeyi çerçevesinde açıklanabilmektedir.
• İnsanların taşınmasını motive eden etkenler; çalışma, gezme, eğlence, tüketim vb.
amaçlar iken,
• Yüklerin taşınması; ürün, hammadde ya da yarı mamullerin müşteriler ile buluşturulması, pazarların entegrasyonu, daha yüksek katma değer vb. ihtiyaçlar çerçevesinde söz konusu olabilmektedir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Walker, tedarik zinciri yöntemini, küresel düzeyde müşterilerine daha iyi
hizmet sunabilmek için ürün, bilgi ve nakit akışlarının mühendislik temelinde organize
edilmesi ve yönetilmesi olarak tanımlamıştır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Tedarik zinciri yönetimi süreçlerinde elde edilecek faydanın en yüksek düzeyde sağlanabilmesi buna karşılık kaynak kullanımının mümkün olduğunca azaltılarak tasarrufun yapılabilmesi tedarik zincirinin toplam etkinlik, verimlilik ve performansını olumlu
yönde etkilemektedir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Belirli bir süreçte tercih edilen alternatifler çeşitli nedenlerle bir sonraki süreçte kullanılmayabilmektedir. Bu nedenle karar verme problemlerinin çözümü her taşıma süreci
için ayrı bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Bunun nedenlerinin başında taşımanın verimliliğini, etkinliğini ve performansını etkileyen faktörler süreç içerisinde hızlı bir biçimde
değişebilmektedir. Taşımanın performansını belirleyen faktörler aşağıda gösterilmektedir.
• Taşımanın Maliyeti
• Taşımanın Hızı
• Taşımanın Sıklığı

Doğru cevap A şıkkıdır.

Karşılaştırılmalı olarak taşıma türleri analiz edildiğinde tüm taşıma türleri için dikkate
alınacak öncelikli unsur esnekliktir. Esneklik koşullar değiştiğinde ya da faklı alternatif
çözümler söz konusu olduğunda taşıma türünün bu değişikliklere uyum sağlama ve daha
kısa sürede cevap verilebilme kabiliyetidir. Bu yönüyle taşıma türleri arasında karayolu
taşımacılığı diğer taşıma türlerine oranla daha esnek bir taşıma türüdür.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğrudan Taşıma Modeli
Doğrudan taşıma, “A” olarak tanımlayabildiğimiz bir başlangıç noktasından yüklenen
ürünlerin sadece “B” olarak tanımlanan bir başka noktaya sevk edildiği bir taşımacılık sistemidir. Talepte bulunan her bir noktanın siparişi yüksek düzeyde ise taşıma operasyonlarının doğrudan olma olasılığı yükselmektedir. Diğer taraftan çıkış ve varış noktalarının
birbirinden çok uzak olmaları doğrudan taşımacılık modelinin uygulanmasını zorunlu
hale getirebilmektedir. Doğrudan taşımacılık modelinde sevk edilecek ürün miktarı fazla değilse maliyet artmaktadır. Dolayısıyla dağıtım maliyeti ve mesafe sabitken dağıtımı
yapılacak ürün miktarı ile dağıtım maliyeti arasında ters orantı söz konusu olmaktadır.
Doğrudan taşımacılık modeli, A ve B gibi iki nokta arasında yapılan, bu iki nokta dışında başka herhangi bir noktaya uğranması söz konusu olmayan bir modeldir. Araç tam
dolu olsun ya da olmasın her bir taşıma için bir araç atanmaktadır. Operasyon maliyeti,
toplam maliyete etki eden tüm maliyet parametrelerinin belirli bir birime indirgenmesini
zorunlu kılmaktadır. Maliyetler hesaplanırken bir operasyon için katlanılan tüm maliyetler hesaba katılmaktadır. Bulunan toplam maliyet ton, kilometre, metreküp ya da bir
başka birim maliyet çerçevesinden değerlendirilmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Mekik Sefer Taşıma Modeli
Mekik sefer modeli; belirlenmiş iki nokta (a,b) arasında düzenli olarak yapılan döngüsel
taşımacılık süreçlerini ifade etmektedir. Her bir taşıma operasyonu için bir araç ataması
yapılmakta, araç her iki nokta arasında sürekli olarak faaliyet göstermektedir. Mekik sefer
modeli ile yapılacak dağıtımın birim maliyeti ve verimliliği, doğrudan yapılacak dağıtımda sefer maliyeti ve verimliliğinden daha küçük ya da eşit olmalıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğrusal Uğraklı Sefer Taşıma Modeli
Doğrusal uğraklı sefer modelinde, sefer için atanmış olan bir araç doğrusal bir düzlemde
güzergâh üzerinde bulunan noktalara uğrayarak sefer yapmaktadır. Araç her noktaya yük
bırakmakta, her noktadan da bir başka noktaya götürmek üzere yük almaktadır. Doğrusal
uğraklı sefer modeli, milk run dağıtım sistemine bir ölçüde benzemektedir. Aralarındaki
temel fark milk run dağıtım modelinde araçların belirsiz bir döngü sistemi ile işletiliyor
olmasıdır. Döngünün belirsizliği dağıtım maliyetinin ve noktalara olan dağıtım miktarının değişmesi sonucunda söz konusu olmaktadır. Doğrusal uğraklı sefer modeli bir başlangıç ve bitiş noktasına sahiptir. Aradaki dağıtım noktaları uğrak noktaları (node) olarak tanımlanabilmektedir. Hemen hemen bütün
taşımacılık türlerinde uygulanabilen bir işletim modelidir.
Denizyolunda bu tür operasyon şekli çoğunlukla layner (lineer) taşımacılık olarak adlandırılmaktadır. Layner taşımacılığı düzenli, sürekli ve “tarifeye dayalı” biçimde hizmet
veren taşımacılık türüdür.

Doğru cevap C şıkkıdır.

İnsanların taşınmasının (yolcu) yük taşımacılığından en temel farkı, bu süreçlerin depolama, etiketleme vb. türde lojistik aktiviteler içermemesinden dolayı lojistik olarak nitelendirilememesi, yolcu taşımacılığının lojistik olarak tanımlanamamasıdır. Dolayısıyla günümüzde insanların taşınması yolcu taşımacılığı ya da ulaşım olarak adlandırılırken, yük ve kargolara ilişkin süreçler lojistik ve taşımacılık olarak nitelendirilebilmektedir. Doğru cevap D.

Mobilizasyon; ürün, hammadde, yarı mamul, üretim araçları ve insanlar ile diğer faktörlerin uluslararası düzeyde serbest ve sınırsızca dolaşımını ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Geniş anlamda taşımacılık ise materyalin planlı ve sistemli bir şekilde beraberinde bilgi akışlarını da kapsayacak biçimde bir yerden bir başka yere hareket ettirilmesi olarak ifade edilebilmektedir.

İnsanların taşınmasının (yolcu) yük taşımacılığından en temel farkı, bu süreçlerin depolama, etiketleme vb. türde lojistik aktiviteler içermemesinden dolayı lojistik olarak nitelendirilememesi, yolcu taşımacılığının lojistik olarak tanımlanamamasıdır. Doğru cevap 'B dir.

Aynı süreçte bu ticaret yollarının üzerine kervansaraylar vb. adlarla ilkel düzeyde de olsa depolar, aktarma merkezleri, dinlenme alanları ve diğer tesisler yapılmaya başlanmış, taşıma faaliyetinde bulunanların bu unsurlardan yararlanmaları sağlanmıştır.

Küreselleşmenin itici güçleri arasında teknoloji, ulaşım ve iletişim gibi kavramlar yer almaktadır.Küreselleşmenin üç temel bileşeni; ulaştırma, teknoloji ve iletişim unsurlarındaki gelişmelerdir. Küreselleşmenin ve dolayısıyla küresel ticarette meydana gelen dönüşümlerin sonucunda büyük ölçüde önem kazanan ve kayda değer gelişmelerin en fazla etkilediği alanlardan birisi de ulaştırmadır. Geçmişe kıyasla ulaştırma alanında tam anlamıyla bir devrim meydana gelmiş ve ulaştırma faaliyetleri geçmiş ile kıyaslanmayacak biçimde daha hızlı, etkin, düşük maliyetli ve erişilebilir bir nitelik kazanmıştır. Ulaştırma faaliyetlerinin günümüzde teknolojik açıdan gelişimini sürdürmesi ve öneminin giderek artması daha uzun mesafelere daha düşük maliyetlerle ulaşılabilmesine imkân sağlamış, uluslararası ticaretin daha geniş alanlara yayılmasının önünü açmıştır. Ulaştırmanın çerçevesi ve işlevinin daha iyi anlaşılması için ulaştırma ve taşımacılık kavramlarının net bir biçimde tanımlanması gerekmektedir.

Taşımacılık dar anlamıyla taşımaya konu olan yükün bir noktadan bir başka noktaya fiziksel olarak hareket ettirilmesi olarak tanımlanabilmektedir. Bu yönüyle taşımacılık, sürecin en önemli parçası olarak materyalin belirli veya belirsiz bir süre fiziksel olarak hareket etmesi olarak görülmektedir. Geniş anlamda taşımacılık ise materyalin planlı ve sistemli bir şekilde beraberinde bilgi akışlarını da kapsayacak biçimde bir yerden bir başka yere hareket ettirilmesi olarak ifade edilebilmektedir. Dolayısıyla taşımacılığın dar ve geniş anlamları arasındaki fark, dar tanımın sadece fiziksel hareketin varlığını önemsemesi, buna karşılık geniş tanımın fiziksel hareketin yanı sıra bunun organize ve sistemli bir biçimde olması gerekliliğine odaklanıyor olmasıdır.

Ulaştırmanın fonksiyonu ya da diğer ismi ile işlevi insanların bir yerden bir başka yere taşınması veya bir materyalin bir noktadan bir başka nokta/noktalara sevk edilmesi şeklinde ifade edilebilmektedir. Bu unsurlar neden bir başka noktaya hareket etmek ya da ettirilmek istenir? Bu sorunun cevabı ulaşım gereksinimleri ile açıklanabilmektedir. İnsanlar çeşitli nedenler ile seyahat ederlerken, ürün, hammadde ya da yarı mamullerin bir yerden diğerine akışına neden olan faktör materyalin varış noktasında gördüğü değerin çıkış noktasına oranla daha yüksek olmasıdır. Bu değer kıtlık yaklaşımı ya da gereksinimlerin düzeyi çerçevesinde açıklanabilmektedir.

İnsanların taşınmasını motive eden etkenler; çalışma, gezme, eğlence, tüketim vb. amaçlar iken,

Yüklerin taşınması; ürün, hammadde ya da yarı mamullerin müşteriler ile buluşturulması, pazarların entegrasyonu, daha yüksek katma değer vb. ihtiyaçlar çerçevesinde söz konusu olabilmektedir

Endüstri devrimi ile birlikte buhar gücünün makinelerde kullanılmaya başlaması neticesinde buhar gücünün taşıma araçlarında da kullanılması daha uzun mesafelerin daha kısa sürelerde kat edilebilmesine imkân sağlamıştır. Endüstri devriminin en temel unsuru buharlı gemiler ve demiryolu araçlarıdır.

Ulaştırma ve taşımacılık türü aktiviteler ekonomik dünyanın karmaşık yapısını daha düzenli ve planlanabilir hale getirebilmektedir.

Taşıma türünün seçimi gerçekleştirilecek operasyonlar açısından en hayati düzeyde öneme sahip olan karar alma süreçlerinin başında gelmektedir. Taşıma sistemleri, sahip olduğu çok sayıda alternatif çözüm olanakları ile taşıma hizmeti talep eden kullanıcılara çok sayıda çözüm sunarken alternatiflerin bu kadar çok olması sistemi bir o kadar karmaşıklaştırmaktadır. Buna karşılık tedarik zincirinin mümkün olan en fazla sayıda taşımacılık alternatifine ve kaynağına sahip olması gerekmektedir.

Taşıma sisteminin karmaşıklığının başında taşıma türü seçimi gelmektedir. Operatörler ve kullanıcılar karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolu gibi tek türlü taşıma sistemlerinin yanı sıra, bu taşıma türlerini kombine olarak kullanabildikleri çok modlu taşıma olanaklarına da sahiplerdir. Taşıma türü seçerken dikkate alınması gereken temel faktörler arasında; taşıma türünün maliyeti, hızı, güvenilirliği ve emniyeti gibi unsur- lar sayılabilmektedir. Kullanıcı ve operatörler bu faktörlerden bazılarını işin ve yükün özelliklerine göre daha öncelikle değerlendirebilmektedir. Buna karşılık taşıma türünün maliyeti yükseldikçe daha az tercih edilmektedir. Örnek olarak, acil olarak yetişmesi gereken bir yük diğerlerine göre daha hızlı bir niteliğe sahip olan karayolu veya havayolu ile taşınabilmektedir.

Karşılaştırılmalı olarak taşıma türleri analiz edildiğinde tüm taşıma türleri için dikkate alınacak öncelikli unsur esnekliktir. Esneklik koşullar değiştiğinde ya da faklı alternatif çözümler söz konusu olduğunda taşıma türünün bu değişikliklere uyum sağlama ve daha kısa sürede cevap verilebilme kabiliyetidir. Bu yönüyle taşıma türleri arasında karayolu taşımacılığı diğer taşıma türlerine oranla daha esnek bir taşıma türüdür. Taşımanın ya- pılmasından vazgeçilmesi, ya da farklı lokasyonlardan yük alınması gerektiğinde taşıma operasyonu başladıktan sonra denizyolu, havayolu ve demiryolu taşımacılığı ile bu tür uygulamaların yapılabilmesi mümkün olmamaktadır. Buna karşılık karayolu taşımacılığının esnek bir taşıma türü olması neticesinde bu tür durumlara ilişkin daha etkin çözümler ortaya konulabilmektedir.