TEHLİKELİ MADDE LOJİSTİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ

İş güvenliği yaklaşımı bir iş yeri ya da endüstride insanların can güvenliklerinin sağlanması, yaralanma vb. durumların önüne geçilmesinin yanı sıra, insanlar dışındaki ekonomik ve sabit varlıkların da güvenliklerinin sağlanması anlamına gelmektedir.

Bu kapsamda iş kazaları; çalışanların dikkatsizliği ya da hatalı bir tutum veya davranışı sonucunda aniden ortaya çıkan, çalışanların ve diğer insanların can ve vücut bütünlüğüne yönelik tehlikeler yaratan, gerçekleştiğinde ekonomik ve sosyal kaynakları olumsuz yönde etkide bulunan kazalar olarak tanımlanabilmektedir.

Bu tehditler tanımlı ya da tanımsız olabilmekte ve aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir.

• Biyolojik Tehditler
• Fiziksel Tehditler
• Kimyasal Tehditler
• İş Ergonomisi ve Tasarımına ilişkin Tehditler

Bu yönüyle kazaları ve meydana gelebilme riskiyle olasılıklarını birtakım faktörler çerçevesinde açıklamaya çalışan kaza oluşum teorileri, kazalara ilişkin birtakım analitik yaklaşımların oluşturulabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu teoriler aşağıda görüldüğü şekilde sıralandırılabilmektedir.

• Kişisel Unsur Teorisi • Kaza Etken Teorisi
• Bütünsellik Yaklaşımı • Etkileşim Teorisi

• Zincir Etken Teorisi
• Enerji Teorisi

6S sistemimi oluşturan aşamalar aşağıda gösterilmektedir.

Sort (Düzenleme)

Set in order (İş yerinin Düzenlenmesi)

Shine (İş yeri bakımı ve Temizliği)

Standardization (Standartlaştırma)

Safety (Güvenlik)

Sustain (Sürdürülebilirlik)

Bu çerçevede uluslararası düzeyde geçerliliğe sahip çok sayıda iş güvenliği ve risk de- ğerlendirme yaklaşımı işletmeler ve organizasyonlar tarafından hayata geçirilebilmekte- dir. Bunlar arasında en yoğun olarak kullanılanlar aşağıda gösterilmektedir.

• Öncelikli Tehlike Analizi “Priority Hazard Analysis” – (PHA) • Olay Sonuç Analizi “Event Tree Analysis” - (ETA)
• Kontrol listeleri

Hata Ağacı Analizi “Fault Tree Analysis”-(FTA)

Normal Sistemden Sapma Etki ve Analizleri “Failure Modes and Effects Analaysis”

–(FMEA)

Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi “Hazard and Operability Studies”- (HAZOP)

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları “Hazard Analysis and Critical Control

Points” –(HACCP)

Biçimsel Güvenlik Değerlendirmesi “Formal Safety Assessment” - (FSA)

Olay Sonuç Analizi “Event Tree Analysis” - (ETA)

Olay Sonuç Analizi adından da anlaşılabileceği gibi işletme içerisinde gerçekleştirilen ola- ğan faaliyetlerin her bir parçası iş parçacığı olarak tanımlanmakta ve bu iş parçacıklarının yaratabilecekleri riskler belirlenmekte, bu risklerin gerçekleşmesi durumunda oluşabilecek senaryolar tanımlanmaktadır.

Güvenlik; insan hayatı, çevre ve diğer varlıklara olumsuz etkilerde bulunabilecek faktörlerin ortadan kaldırıldığı veya kabul edilebilir sevi- yelerde tutulduğu süreçler olarak tanımlanabilmektedir.

Dolayısıyla gerçekleşme olasılığı (O) ve şiddeti (Ş), riskin (R) birer fonksiyonu olarak tanımlanabilmektedir.

R = f (O, Ş)

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP)

GENEL olarak gıda endüstrisi ile gıda lojistiğinde kullanılan bir yöntemdir. Gıdalardan kay- naklanacak veya gıdalara etki edecek çeşitli riskler ve tehditler üzerinde durmaktadır. Bu tehditleri azaltmak ya da ortadan kaldırmak amacıyla kabul edilebilir eşikler ve sınırlar saptanmaktadır.

Dolaylı maliyetler; doğrudan maliyetlerde olduğu gibi iş kazasına bağlı olarak birden bire gerçekleşmeyen, buna karşılık prestij kaybı, tüketicilerin olumsuz yaklaşımları, kamu otoritelerinin tutumu gibi, kazaların dolaylı etkileri çerçevesinde karşı karşıya kalınan durumlardır.

Dolaylı ve doğrudan etkilerinin yanı sıra iş kazalarının gerçekleşmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz durumlar; görünür maliyetler ve görünmez maliyetler olarak da iki kısımda incelenebilmektedir. Görünür maliyetler esas olarak doğrudan maliyetler olup iş kazasının bir sonucu olarak doğrudan bir biçimde gözlemlenen kaza neticeleridir.

İş kazaları gerçekte olması gereken koşulların sağlanamamış olmasından ya da yeterli düzeyde sağlanmamış olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu yetersiz ya da var olmayan koşullar; iş güvenliği yaklaşımı çerçevesinde “tehdit” olarak adlandırılabilmektedir. Söz konusu tehditler iş kazalarının meydana gelmesinde birincil nitelikte etkilere sahip faktörlerdir. Bu tehditler tanımlı ya da tanımsız olabilmekte ve aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir.
Biyolojik Tehditler
Fiziksel Tehditler
Kimyasal Tehditler
İş Ergonomisi ve Tasarımına ilişkin Tehditler

İş kazaları; gerçekleştirilen bir endüstriyel ya da yardımcı (lojistik, ulaştırma vb.) faaliyetler ile ilgili olarak meydana gelen ve ölüm, yaralanma, ekonomik ve sosyal kaynakların kaybı ile sonuçlanan olumsuz durumlar olarak nitelendirilebilmektedir.

Kişisel unsur teorisine göre iş kazalarının çalışanların iş yeri ortamında göstermeleri gereken tutum ve davranışları göstermemeleri ya da bu davranışların olması gereken düzeyde olmaması sonucuna bağlı olarak meydana geldiği görüş ve yaklaşımına dayanmaktadır. Dolayısıyla bu yaklaşıma göre; iş kazaları çalışanların yanlış davranışları söz konusu olmaksızın meydana gelmemektedir. Benzer bir yaklaşım çerçevesinde iş kazaları ile çalışanların bireysel ve davranışsal özellikleri arasında bir korelasyonun bulunduğu söylenebilmektedir.

Bütünsellik Yaklaşımı: Bu teorinin ortaya koyduğu yaklaşım çerçevesinde iş kazaları tek bir etken sonucunda meydana gelmemekte, kazaları yaratan tüm faktörlerin eş zamanlı bir biçimde bir araya gelmesi gerekmektedir. Dolayısıyla belirli bir nitelikteki kazanın gerçekleşebilmesi için bu kazalara yol açacak faktörler bir araya gelmelidir. Tek bir faktörün eksikliği bile kazaların oluşumunu engellemektedir.

İş güvenliği yönetimi ve sistemi; iş kazalarının önlenmesi ve iş yeri ortamında sağlıklı koşulların oluşturulmasına yönelik planlı, organize ve sistematik yaklaşımların bütünü olarak tanımlanabilmektedir. Dolayısıyla iş güvenliği yönetiminin en önemli süreci sürdürülebilir ve sistematik bir yapının tasarımlanmasıdır. Bu anlayış çerçevesinde, anlık önlem ve yaklaşımlar iş güvenliği yönetimi içerisinde görülebilen uygulamalar olmamaktadır.

Kazalara yol açabilecek tüm faktörlerin belirlenmesi ve bunların gerçekleşmesine olanak sağlayan tutum ve davranışların tanımlanması ile bu tutum ve davranışların ayıklanması süreci “düzenleme (sort)” olarak ifade edilebilmektedir. Bu süreçte risk yaratan bütün faktörler meydana getirecekleri riskin önem derecesi de dikkate alınarak saptanmaktadır.

Resmî Güvenlik Değerlendirmesi Yöntemi (FSA); deniz yolu taşımacılığı ile ilgili süreçlere ilişkin olarak deniz güvenlik seviyesini artırmayı amaçlayan sistematik bir risk değerlendirme ve önleme yaklaşımıdır. Daha net bir tanımla deniz güvenliğinin geliştirilmesi amacıyla oluşturulan sistematik bir risk değerlendirme prensibidir. FSA Metodolojisi 1990’lı yılların ortalarında deniz güvenliğini geliştirmek ve buna ilişkin çabaları teşvik etmek amacıyla Deniz Güvenliği Komitesi (MSC) ve Sahil Güvenlik Ajansı (MCA) tarafından ileri sürülmüş, IMO tarafından benimsenerek kabul edilmiştir.