TEHLİKELİ MADDE LOJİSTİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ

Ülkemizde ise tehlikeli atık tanımlaması, 19/11/2008 tarihli ve 2008/98/AT sayılı atık
hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi, 3/5/2000 tarihli ve 2000/532/AT sayılı atık listesi oluşturulması hakkında Komisyon Kararı dikkate alınarak Avrupa Birliği
mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği (02.04.2015 tarih
ve 29314 sayılı) ve Atık Yönetimi Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (23.03.2017 tarih ve 30016 sayılı) hükümlerine göre yapılmaktadır. Söz konusu yönetmelikte tehlikeli atık tanımı “Ek-3/A’da yer alan tehlikeli özelliklerden birini ya da birden fazlasını taşıyan, Ek-4’te altı haneli atık kodunun yanında yıldız (*) işareti bulunan atıklar” olarak yapılmıştır.

Atık, eşik konsantrasyon değerlerinin üstündeyse tehlikeli atık değilse tehlikesiz atık olarak tanımlanır. Atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS), proses girdileri ve bilgileri, Bakanlıkça yayınlanan kılavuzlar veya Ek-3/B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılacak analiz çalışmaları kullanılır. Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde Ek-3/B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak atık üreticisi veya atık sahibi tarafından akredite laboratuvarlara analiz yaptırılır. Ayrıca Ek-4’te verilen atık listesinde, atığa karşılık gelen 6 haneli atık kodu verilir ve taşımacılıkla ilgili tüm işlemlerde bu atık kodunun kullanılması zorunludur.

Tehlikeli atık eşik konsantrasyon değerleri aşağıda verilmiştir. Aşağıda geçen R kodları
(Risk durumu) 26/12/2008 tarihli ve 27092 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli
Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik’te verilmektedir.
• Parlama noktası ≤ 55 °C,
• Yüksek seviyede zehirli (toksik) olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %0,1 olması,
• Zehirli (toksik) olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %3 olması,
• Zararlı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %25 olması,
• R35’e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam
konsantrasyonun ≥ %1 olması,

Tehlikeli atıkların doğru bir şekilde etiketlenmesi, tanımlama ve toplama/taşıma esnasında çok önem arz etmektedir. Etiketin üzerinde; kimyasal ismin tamamı (kimyasal formül de ilave edilebilir), konsantrasyon ve birimi, ulusal atık kodu, biriktirilmeye başlandığı tarih, tehlike sembolleri ve iş yeri adı ve adresi mutlaka bulunmalıdır.

TEHLİKELİ ATIKLARIN TOPLANMASI
Tehlikeli atıklar her zaman diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalıdır. Eğer bir atık üreticisi, tehlikeli atıkları diğer atıklarla karıştırırsa bu karışık atığın tümü tehlikeli atık olarak nitelendirilir ve tehlikeli atık olarak taşınır, depolanır, arıtılır veya bertaraf edilir. Dolayısıyla, atık bertaraf maliyetleri de artacaktır (DHV, 2005). Tehlikeli atıkla ilgili çalışan personelin eğitimi çok önemlidir. Çalışanlar, özellikle tehlikeli atıkların birbirleriyle uyumlarına dikkat etmelidir. Birbiri ile uyuşmayan atıklar, olası kimyasal tepkimeleri önlemek için ayrı tutulmalıdır. Bu noktada atıkların toplanması ve taşınması sırasında herhangi bir kaçak vb. durumda meydana gelebilecek bir reaksiyon sonucu yangın, patlama, parlama vb. risklerin oluşmaması için bir toplama sistematiği oluşturulmalı ve Şekil 7.1’dekine benzer bir uyumluluk tablosu esas alınmalıdır. Bu tabloda, satır ve sütunlardaki atıklar birbiriyle birleştiğinde kutucuk boş ise, atıkların birbiriyle uyumlu olduğu, ancak herhangi bir kısaltma mevcut ise atıkların birbirleriyle uyumlu olmadığı anlaşılır. Bu anlamda güvenli ortamı sağlayacak şekilde, atığın miktarı, niceliği ve türü dikkate alınarak, kimyasal reaksiyona girmemesi için kimyasal ve fiziksel özelliklerine bağlı olarak toplanan atıklar ayrı oluşturulmuş bölgelerde depolanmalıdır. Böylece, ortamda özellikle uçucu organik bileşik (UOB) emisyonlarının azaltılması ve iç ortam hava kalitesinin korunması yönünde önlem alınmış olur.

TEHLİKELİ ATIKLARIN TAŞINMASI
İlgili kurum/kuruluşlar, tehlikeli atıkların ambalajlanması, etiketlenmesi ve taşınmasında uluslararası kurallara ve standartlara uymak zorundadır. Bu kural ve standartlar “Tehlikeli Atıkların ve Kimyasalların Karayolu ile Uluslararası Taşınmasını İlgilendiren Avrupa Anlaşması” (ADR) ile belirlenmiştir.

Mobil cihaz; atık taşıyan araçlar üzerine monte edilecek olan; araç konum bilgisi, aracın
durumu, seyrine ilişkin bilgiler ile Bakanlıkça oluşturulan iletişim protokolü kapsamında belirlenen diğer bilgilerin ilgili birimlere aktarılmasını sağlayan, en az bir GPS modülü, mobil iletişim modülü ve veri giriş panelinden oluşan cihazdır.

MoTAT sayesinde;
Atık akışı etkin bir biçimde takip edilebilecek,
Uygunsuz tehlikeli atık taşıma işlemleri önlenebilecek,
Atık üreticilerinin eksik atık beyanları tespit edilebilecek,

Raporlama süreci doğru bir şekilde gerçekleştirilebilecek,

Atık taşıma araçlarının coğrafi konumları GPS ile takip edileceğinden herhangi bir
kaza vb. gibi acil durumlara en kısa sürede müdahale edilebilecektir.

Tehlikeli Atıkların Taşınması ile İlgili Belgelendirme
Tehlikeli atık taşıma işlemlerinde Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında
Yönetmelik hükümleri geçerlidir. Ancak, tehlikeli atıklarla ilgili lisanslandırma işlemleri
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve bağlı Müdürlükler tarafından yapılır. Tehlikeli atıklarla
ilgili belgeler şu şekildedir:
• Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak verilmiş yetki belgesi
(C1/C2/K1/K2/L1/L2/N1/N2) (Ünite 5),
• Taşıma firması lisansı,
• Taşıma aracı lisansı,
• Çalıştırılacak güvenlik danışmanı için sertifika (Ünite 5),
• Aracın, Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak verilmiş geçerli
yetki belgesi (Ünite 5),
• Acil durumlarda uygulanmak üzere alınacak tedbirlere ilişkin talimatname (Ünite 5),
• Atık taşıyan sürücüler için SRC5 türü mesleki yeterlilik belgesi (Ünite 5),
• Sürücüler için atık taşımacılığı yapmak için eğitim sertifikası,
• Sürücüler için mobil cihazın kullanımı konusunda eğitim belgesi,
• Mali sorumluluk sigortası (Ünite 5)

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety and Data Sheet)): Tehlikeli maddelerin; özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri, bulunduğu işyerlerinde tehlikelilik özelliklerine göre alınacak güvenlik önlemlerini, insan sağlığı ve çevreyi tehlikeli
maddelerin olumsuz etkilerinden korumaya yönelik gerekli bilgileri içeren belgedir.