TEHLİKELİ MADDE LOJİSTİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ

Tehlikeli atıklarla ilgili geçmişte yaşanmış birçok felaket kayıtlara geçmiş bulunmaktadır. Bunlardan ülkemizde İskenderun Körfezi’nde 6 Eylül 2004’te yaşanan felaket, atıkların taşınması sırasında meydana gelen dikkat çekici bir olaydır.

Ülkemizde şu anda tehlikeli atıklar, 2 Nisan 2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ve 23 Mart 2017 tarihli ve 30016 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yönetilmektedir.

Ekotoksik; Çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya gecikmeli zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski taşıyan atıklar.

Zehirli (toksik) olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam
konsantrasyonun ≥ %3 olması.

Tehlikeli atıkların doğru bir şekilde etiketlenmesi, tanımlama ve toplama/taşıma esnasında çok önem arz etmektedir. Etiketin üzerinde; kimyasal ismin tamamı (kimyasal formül de ilave edilebilir), konsantrasyon ve birimi, ulusal atık kodu, biriktirilmeye başlandığı tarih, tehlike sembolleri ve iş yeri adı ve adresi mutlaka bulunmalıdır.

A atığı: Metal kaplayıcıdan çıkan kadmiyumlu çamur
B atığı: Siyanür banyosundan çıkan metal kaplama yıkama suyu
C atığı: Fenol üretiminden çıkan distilasyon alt akım ürünü
D atığı: Alkali temizleyiciler
E atığı: Iskartaya çıkmış sodyum ürünü

Ambalajlama;
• olağan taşıma işlemlerine dayanabilecekse,
• atık, ambalaj dışına sızmayacak bir şekilde kapatılmışsa,
• ambalaj içerdiği tehlikeli atıktan etkilenmeyecekse,
• ambalaj tehlikeli atık ile temasa geçtiğinde zararlı ve tehlikeli maddeler oluşturmayacaksa
• ve ambalajın dışında tehlikeli atık kalıntıları yoksa
doğru yapılmış kabul edilir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Görev ve Yetkileri
Bakanlığın öncelikli görevi, atık üreticilerini ve ilgili diğer tarafları yönlendirmek amacıyla, atık taşıma esaslarını belirlemektir.

Atık Üreticisinin Yükümlülükleri
Tehlikeli atık üreticileri, atıklarının lisanslı firmaların lisanslı araçları ile taşınmasını sağlamalıdır.

Atık taşıyacak araçların model yaşı 10’dan büyük olamaz.

Uluslararası atık taşınması konulu ilk çok taraflı anlaşma Mayıs 1992’de yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi’dir. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye, Basel Sözleşmesine 1994 yılında taraf olmuştur.  Söz konusu sözleşme, tehlikeli atıkların uluslararası ithalatı/ihracatının kontrollü bir şekilde yürütülmesi için gerekli süreci ve bu süreçte doldurulup onaylanması gereken formları açıklamaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Amerika Çevre Koruma Ajansı (EPA)’na göre atığın tehlikeli atık olabilmesi iki koşula bağlıdır: 1. EPA’nın listelediği üç sınıftan birisine ait olması; • Kaynağına göre, • Üretime göre, • Ticari kimyasal ürünler. 2. Belirli testlere göre aşağıdaki özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip olması; • Parlayıcılık (ignitability), • Korozivite (corrosivity), • Reaktivite (reactivity), • Toksisite (toxicity). Doğru yanıt E'dir.

Tehlikeli atıkların doğru bir şekilde etiketlenmesi, tanımlama ve toplama/taşıma esnasında çok önem arz etmektedir. Etiketin üzerinde; kimyasal ismin tamamı (kimyasal formül de ilave edilebilir), konsantrasyon ve birimi, ulusal atık kodu, biriktirilmeye başlandığı tarih, tehlike sembolleri ve iş yeri adı ve adresi mutlaka bulunmalıdır. Doğru yanıt A'dır.

Atık işleme tesislerinin en önemli görevi, mobil sistem kaydı olmayan atıkları tesise kabul etmemektir. Atıklarla ilgili tutarlılık kontrolünü yapmak ve herhangi bir problem olması durumunda İl Müdürlüklerine bildirmek de atık işleme tesislerinin yükümlülüğüdür. Doğru yanıt B'dir.

Bakanlığın öncelikli görevi, atık üreticilerini ve ilgili diğer tarafları yönlendirmek amacıyla, atık taşıma esaslarını belirlemektir. Ayrıca, işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, iletişim protokolünü oluşturmak, denetim yapmak ve gerekli idari tedbirleri almak da Bakanlık tarafından yapılmalıdır. Tehlikeli atıklarla ilgili yapılan Mobil Atık Takip Sistemini oluşturmak ve ATSS’lerin yetkilendirilmesi de Bakanlık tarafından yapılmalıdır. Doğru yanıt D'dir.

Tehlikeli atık taşıma işi yapan firmalara verilen lisans süresi 5 yıldır. Doğru yanıt B'dir.

Tehlikeli atık taşıma işi yapan firmaların lisans alabilmesi için en az bir araç için lisans alınması zorunludur. Tek başına firma lisansı ya da tek başına araç lisansı alınması söz konusu değildir. Eğer, firmanın lisansı iptal edilirse araçların da lisansı iptal edilir. Firma lisans süresi 5 yıl olup araçlara verilen lisansın süresi firma lisans süresini aşamaz. Doğru yanıt A'dır.

Tehlikeli atık taşıyan araçlarda MoTAT sisteminin işletilebilmesi için mobil cihaz bulundurulması zorunludur. Atık taşıyacak araçların model yaşı 10’dan büyük olamaz. Atık taşıma işlemi taşınan atığın özelliğine uygun araçlarla yapılır. Aynı araçta aynı
kap/bölme içinde taşınacak atıkların kod numaralarının aynı olması gerekir. Taşımada konteyner kullanılması halinde konteynerlerin zemini sızıntılara karşı yüksekliği en az 10 cm olan ızgara sistemi ile donatılır. Konteynerlere lisans düzenlenmemekle birlikte kayıt altına alınması amacıyla konteyner üzerine il müdürlüklerince belirlenen sıra numarası dikey yüksekliği en az 20 cm olacak şekilde firmalarca yazdırılır. Konteynerlere verilecek sıra numaraları “taşıma firma lisans numarası - konteyner sıra numarası” şeklinde düzenlenir. Konteyner taşıyan araç lisanslandırılır. Araçlarda gerekli koruyucu malzeme olarak eldiven, önlük, emniyet gözlüğü, koruyucu maske, emniyet ayakkabısı, kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı, saçılma ve dökülmelere karşı temizleme kiti bulundurulur. Taşıma aracı kasasının veya tankerin yanlarında ve arka kısmında olmak
üzere dikey yüksekliği en az 20 cm olan “Atık Taşıma Aracı” ibaresi bulundurulur. Doğru yanıt B'dir.

MoTAT sayesinde;