TEFSİR TARİHİ VE USULÜ

Kur’ân lafzı, “karînetün” kelimesinin çoğulu ve aynı zamanda hemze- siz olan “el-karâin/القرائن” lafzından türemiştir. Bu görüşü Ebû Zekeriyyâ’ Yahyâ b. Ziyâd el-Ferrâ’ ileri sürmüştür.

Şafiî ve tara arlarına göre “Kur’ân lafzı hemzeli değildir; “el/ال” ile ma’rife yapılmış ve mürteceldir (bir tür özel isimdir); Hz. Peygamber’e inen kelâma özel isim olarak konmuştur, türememiş, kara’e/قرأ’den de alınmamıştır, şayet kara’e’den alınmış olsaydı her okunan şeyin Kur’ân olması gerekirdi”.

“İndirilmiş” kelimesi, Allah’ın kelâmının sadece Resûlullah’a indirilen kısmını içine alır, diğerlerini tanımın dışında bırakır.

Gönderiliş amacı olan bu aslî görev ve hedefini pek çok âyetinde açıkça dile getirmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: “Kur’ân, insanlar için basîret nurları, kesin inanan bir toplum için hidâyet ve rahmettir”

Medîne döneminin başlangıcında nâzil olan âyet ve sûrelerde, Yahudiler ve Ehl-i kitaba karşı oldukça yumuşak ifadeler yer almaktadır. Ancak hicretten yaklaşık bir yıl sonra Müslümanlarla Yahudiler arasında problemler ortaya çıkmaya ve buna paralel olarak âyetlerin üslûbu da giderek sertleşmeye başlamıştır.

Özellikle kâinatın ve insanın yaratılışı, cennetten çıkarılış, Nûh tufanı, Hz. İbrahim, İshak ve Ya’kub, İsrâiloğullarının tarihi, Hz. Yûsuf, Hz. Mûsâ ve onun Firavun’la mücadelesi, Mısır’dan çıkış, İsrâiloğullarının çöldeki hayatı, buzağıya tapma, Tâlût, Dâvûd ve Süleyman, çeşitli peygamberlerin tebliğ faaliyetleri, Zekeriyyâ ve oğlu Yahya, Meryem ve oğlu Îsâ ile havariler gibi konular, Kitâb-ı Mukaddes’le Kur’ân arasındaki ortak konulardır.

Fezâilu’l-Kur’ân, Kur’ân’ın tamamını veya bazı sûre ya da âyetlerini öğrenip okuyan, öğreten, dinleyen, ezberleyen, hükümlerine göre amel edenlerin kazanacakları sevapları, bazı sûre yahut âyetlerin şifalı olduğunu bildiren hadisleri içeren literatür için kullanılan bir tabirdir.

Âyet kelimesi sözlükte, iz, açık işaret, burhân, emâre, ibret, nişâne, şaşırtıcı iş ve mucize manasına gelmektedir.

Nâzil olan bütün âyetler, bizzat Hz. Peygamber’in göstermiş olduğu yerlere yazdırılmışlardır. Dolayısı ile âyetlerin tertîbi tevkîfîdir, yani vahye dayanmaktadır.

ûr’ân’daki âyetlerin sayısı konusunda farklı rakamlar bulunmaktadır. Kur’ân’da, İbn Abbas 6216, Basralılar 6204, Medîneliler 6219, Şamlılar 6226, Kûfeliler de 6236 âyet bulunduğunu ifade etmektedirler.

“Kur’ân, Hz. Muhammed’e vahiyle indirilmiş, tevâtürle nakledilmiş, mushaflarda yazılmış, tilâvetiyle ibâdet edilen, bir sûresinin –dahi olsa- meydana getirilmesi için meydan okuyan, Fâtiha sûresiyle başlayıp Nâs sûresiyle sona eren, Allah’ın kelâmıdır”.

“Tevâtürle nakledilmiş” ifadesiyle, şâz olan kırâat şekilleri ve diğer nakiller tarifin dışında bırakılmıştır. Ayrıca bu ifade, Kur’ân’ın sübûtunun kat’î olduğunu da
göstermektedir.

Kur’ân’da anlatılan tarihi olay ve kıssalarla muhataplara belli derslerin verilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle Kur’ân’da olaylar, zaman ve mekân belirtilmeden anlatılmıştır.

“Kur’ân’ın herhangi bir sûresinde, bir veya birkaç kelime ya da cümleden meydana gelen ve başından ve sonundan ayrılmış olan bölümlere” denir.

Nâzil olan bütün âyetler, bizzat Hz. Peygamber’in göstermiş olduğu yerlere yazdırılmışlardır.

Terim olarak sûre, “âyetlerden –en az üç âyetten- meydana gelen,
başı ve sonu bulunan müstakil Kur’ân parçası” demektir.

Kur’ân’da 114 sûre vardır. Bu 114 sûrenin, Übey b. Ka’b’a göre 87’si Mekkî,
27’si ise Medenîdir. Mısır Kralı Fuâd’ın ilmî bir heyete tetkik ettirerek bastırdığı Mushaf ’a göre ise sûrelerin 86’sı Mekkî, 28’i Medenîdir (Mekkî-Medenî
sûreler konusu aşağıda ele alınacaktır).

Bakara hariç, içinde peygamberlerin ve geçmiş milletlerin kıssaları anlatılır.

Kırâat, “Kur’ân’ın kelimelerinin eda keyfiyetlerini ve ihtilaarını nakledenlerine
isnat ederek bilmektir”. Konusu: Telauzlarındaki ihtilaf ve edâlarındaki keyfiyet
bakımından Kur’ân’ın kelimeleridir. Gayesi: Mütevâtir kırâatların zabt melekesini
elde etmektir.

Kendisinden sonrası ile lafız ve manâ yönünden alakası bulunmayan bir kelime üzerinde yapılan vakfa tam vakıf denir.