TEFSİR TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 9

Kur’ân’ın tamamını veya bazı sûre ya da âyetlerini öğrenip okuyan, öğreten, dinleyen, ezberleyen, hükümlerine göre amel edenlerin kazanacakları sevapları, bazı sûre yahut âyetlerin şifalı olduğunu bildiren hadisleri içeren literatür için kullanılan tabir Fezâilu’l-Kur’ân'dır.

Ebû Amr’ın kırâatı: Sadece Sudan’ın bir kısmında okunmaktadır.

Terim olarak sûre, “âyetlerden –en az üç âyetten- meydana gelen, başı ve sonu bulunan müstakil Kur’ân parçası” demektir.

Şafiî ve tara arlarına göre “Kur’ân lafzı hemzeli değildir; “el/ال” ile ma’rife yapılmış ve mürteceldir (bir tür özel isimdir); Hz. Peygamber’e inen kelâma özel isim olarak konmuştur, türememiş, kara’e/قرأ’den de alınmamıştır, şayet kara’e’den alınmış olsaydı her okunan şeyin Kur’ân olması gerekirdi”.

Kûr’ân’daki âyetlerin sayısı konusunda farklı rakamlar bulunmaktadır. Kur’ân’da, İbn Abbas 6216, Basralılar 6204, Medîneliler 6219, Şamlılar 6226, Kûfeliler de 6236 âyet bulunduğunu ifade etmektedirler.

“Kur’ân’ın herhangi bir sûresinde, bir veya birkaç kelime ya da cümleden meydana gelen ve başından ve sonundan ayrılmış olan bölümlere” denir.

Terim olarak sûre, “âyetlerden –en az üç âyetten- meydana gelen,
başı ve sonu bulunan müstakil Kur’ân parçası” demektir.

Kırâat, “Kur’ân’ın kelimelerinin eda keyfiyetlerini ve ihtilafarını nakledenlerine
isnat ederek bilmektir”. Konusu: Telaffuzlarındaki ihtilaf ve edâlarındaki keyfiyet
bakımından Kur’ân’ın kelimeleridir. Gayesi: Mütevâtir kırâatların zabt melekesini
elde etmektir.

‘Sonuç’ anlamı Te’vil sözcüğünün Kur’an’da geldiği manalardan biridir

Tefsirin soyut ve te’vil somut kavramlar içerdiğini söylemek aralarında böyle bir fark olduğunu göstermez.

Süyûtî bu konuda bilgi verirken müfessirde aranan ilk kriterin sağlam ve sahih bir inanç olduğunu söyler.

Tefsirin konusu ‘Kur’an’dır’.

Tefsîr ilminin de tıpkı diğer ilimler gibi bir konusu ve gayesi vardır. Onun konusu Kur’ân, gayesi de Kur’ân’ın içerdiği yüce manaları ve hakikatleri araştırıp ortaya çıkarmak ve insanın bu hakikatlere göre bir hayat sürmesini sağlamaktır.

Kur'an'ın bütün âyetleri muhkem yani tefsîre ihtiyaç göstermeyecek derecede açık ve anlaşılabilir nitelikte değildir. Bir kısmı böyle olmakla beraber bir kısmı da tefsîre ihtiyaç duyacak âyetlerden oluşmaktadır. İşte bu özelliği sebebiyle söz konusu kitabın tefsîr edilmesi elbette ki zarurîdir.

Esasen Kur’ân, bütün insanlığa hitap etmektedir. Yani Kur’ân aynı zaman- da bilgi, kültür ve anlayış seviyesi itibariyle sıradan insanlardan filozo ara, bilim ve fikir adamlarına kadar geniş bir kitleyi muhatap almaktadır. Kısacası Kur’ân’la uğraşan her insan kendi gerçeği doğrultusunda onda bir şeyler bulabilmektedir. Bir başka ifadeyle Kur’ân her muhatabı farklı bir açıdan kendisine çekmektedir. Bu da onun bir din ve ahlâk kitabı olarak bütün insanlığı kucaklama hedefinin bir göstergesidir. Böyle olması sebebiyledir ki Kur’ân’ın anlam boyutuyla ilgilenen herkes gerek anlama gerekse yorumlama konusunda kişisel tercih ve yaklaşımlarda bulunmaktadır.

Tefsîrin, hadis, fıkıh, kelâm, siyer, tarih ve ahlâk ilminden ibarettir. Bu nedenle tefsirin bu alanlarla doğrudan bir ilişkisinin olduğu söylenebilir. Fakat, kıraat ilmi ise Kur'an'ı Kerim'in sesli okunuşuyla ilgili bir alan olduğundan tefsirle doğrudan bir bağlantısının bulunduğunu söyleyemeyiz.

Tefsîr kavram olarak da kısaca, “Kur’ân âyetlerini Arap dili ve edebiyatı açısından tahlile tâbi tutup kastedilen manayı tespit etmek” diye tanımlanabilir.

Te’vîl kelimesi Kur’ân bütünlüğü içerisinde farklı anlamlar ifade etmektedir:

1. Tefsîr
2. Sebep
3. Sonuç
4. Rüyâ tabiri

Göz önünde bulundurulması gereken şartlar:
1. Te’vîle esas olan mananın, mecâz yoluyla da olsa lafzın kendisine delâlet ettiği manalardan olması lazımdır.
2. Te’vîlin anlam yönüyle açık bir âyete ters düşmemesi gereklidir.
3. Lafzın ilk anda akla gelen zâhirî anlamının dışında başka bir mananın verilmesine imkân tanıyan dînî bir delile dayanması zorunludur.

Nassları yorumlama faaliyeti anlamındaki te’vîlin Müslümanların ondört asrı aşkın ilmî geleneğinde üç çeşidi mevcuttur. Bunlar, beyânî, burhânî ve irfânî te’vîldir.