TEFSİR TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 15

Oryantalistlerin bu tür maksatlı iftiralarını çürüten delillerden bazıları şunlardır:
1. Tıbbî olarak sabittir ki saralı, nöbet esnasında idrak ve düşünme kabiliyetini
tamamen kaybeder; gerek kendisinde ve gerekse çevresinde olup bitenlerden haberi olmaz. Vahiy esnasında Resûlullah ise şuur ve idrakini hiç kaybetmemiştir.

2. Saralı, hastalığı esnasında saçmalar. Vahiy esnasında Resûlullah’ta böyle bir
menfî durum kesinlikle vâki olmamıştır.
3. Resulullah'ın hayatında çelişik tutum ve davranışlar gözlenmemiştir.
4. Saralı, nöbetten sonra bütün uzuvlarında şiddetli bir ağrı ve bitkinlik hisseder. Bu durumuna çok üzülür. Hatta bazıları intihar etmeye bile kalkışır. Vahiyden sonra ise Resûlullah’ta bu tür olumsuzluklar asla meydana gelmemiştir. Hz.
Peygamber, vahiy hali geçtikten sonra insanlığı, hem dünyevî ve hem de uhrevî
hayatını düzenleyerek mutluluğa götürecek ve huzura kavuşturacak esasları ihtivâ
eden vahiyleri tebliğ etmişti

“Kur’ân’ın Toplanması ve Çoğaltılması” konusu incelendiğinde doğru cevabın "Resmî olarak bir cilt haline getirilmesi Hz. Ebû Bekir döneminde olmuştur." olduğu görülebilir.

“Kur’ân’ın Ezberlenmesi ve Yazılması” konusu incelendiğinde ezberlenmesi yazıldığı anlamına gelmeyeceğinden A seçeneği doğru cevaptır.

“Kur’ân’ın Çoğaltılması” konusu incelendiğinde Hz. Osman döneminde beldeler arasında Kur’ân’ın kırâatı konusunda ihtilafların çıkması ve bu yüzden Müslümanlar arasında birbirlerine kâfir diyecek kadar üzücü olayların meydana gelmiştir.

Resûlullah, kendisine indirilen âyet ve sûreleri, o devirde kullanılmakta olan yazı
malzemelerine yazdırıyordu. Bu malzemeler şunlardır:
1. Hurma ağacının, yaprakları, kabukları ve yapraklarının orta damarları.
2. İnce beyaz taşlar.
3. Kürek ve kaburga kemikleri.
4. İşlenmemiş deri.
5. İnce deri (rakk).
6. Çanak-çömlek parçaları.
7. Parşömen parçaları.
8. Tahtadan yapılmış levhalar.
9. Bez parçaları.
10.Papirüs.

Büyük kaya anıtlarına ayet ve sure yazılması peygamber sonrası döneme rastgelir.

Hz. Peygamber, ümmî olduğu için kendisine gelen vahiyleri okuma-yazma bilen
pek çok sahâbîye yazdırmıştır. Meselâ sadece Medîne döneminde 65 kişi kendisine vahiy kâtipliği yapmıştır. Mekke’de ilk vahiy kâtibi Abdullah b. Sa’d b. Ebî
Sarh’tır. Medîne’de ise ilk vahiy kâtipliği yapan kişi Übeyy b. Ka’b’tır. Ondan sonra
Zeyd b. Sâbit vahiy kâtipliği yapmıştır. Bunlardan başka vahiy kâtiplerinin bazılarının isimleri şöyledir: Ebû Bekir, Ömer b. el-Hattâb, Ali b. Ebî Tâlib, Osman b.
Affân, Zübeyir b. Avvâm, Halid b. Velîd, Amr İbnu’l-Âs, Huzeyfe İbnu’l-Yemân,
Âmir b. Füheyre, Mu’âviye, Şurahbil b. Hasene, Muğîre b. Şu’be, Muâz b. Cebel,
Abdullah b. Erkâm, Sâbit b. Kays, Abdullah b. Zeyd, Abdullah b. Revâha, Talha b.
Ubeydillah, Sa’d b. Ebî Vakkâs, Huvaytıb b. Abdi’l-Uzzâ, Hâlid b. Sa’îd, Hanzala b.
er-Rabî’, Cehm İbnu’s-Salt, el-Huseyin en-Nemerî, Muhammed İbnu’l-Mesleme
ve Ebân b. Sa’îd.

Abdullah b. Ömer ise vahiy katipliği yapmamıştır.

El-Firâşî: Hz. Peygamber yatağında iken nâzil olan vahiylerdir. Meselâ Mâide sûresinin 67. âyeti, Hz. Peygamber Ümmü Seleme’nin yanında iken indirilmiştir

Kur’ân’ı bir araya toplamak için Zeyd b. Sâbit’in başkanlığında bir heyet kuruldu. Zeyd b. Sâbit’in bu işin başına geçirilmesinin nedenleri şunlardır:

1. Zeyd, uzun süre vahiy kâtipliği yapan bir kişi idi.
2. Resûlullah hayatta iken Kur’ân’ın tamamını toplamıştı.
3. Zeyd, Kur’ân’ın tamamını ezberleyen ve onu en güzel şekilde okuyan
sahâbîlerden biriydi.
4. Zeyd’in kırâati, Hz. Peygamber’in son arzada Cebrâil’e sunduğu kırâat idi.
5. Zeyd, çok zeki bir kişiydi.
6. Zeyd, bütün Müslümanların güvenini kazanmış olan biriydi.

Oysa Zeyd b. Sabit Resulullah'ın evlatlığı değildi.

Noktalama halindeki harekelemeyi ilk olarak Ebu'l esved Ed-Dueli yapmıştır.

Vahy, v-h-y (وحى (kelimesinin mastarı olup sözlükte, gizli ve süratli bir şekilde bildirmek, seslenmek, gizli konuşmak, fısıldamak, emretmek, telkîn etmek, ilham etmek, işâret etmek, yazı yazmak, bir şeyi başkasına intikal ettirmek, elçi göndermek ve içgüdü gibi anlamlara gelmektedir. Vahyin terim olarak tanımı ise şöyledir: “Yüce Allah’ın insanlara ulaştırmak istediği mesajlarını peygamberlerine, alışılmışın dışında gizli bir yolla süratli bir şekilde bildirmesidir”. Doğru yanıt A'dır.

Yüce Allah şu âyette vahyin üç türlü gelebileceğini haber vermektedir:

ه ِ ِ ْذن إ ِ َ ب ِ ي ُوح َـي ُ ًول ف َس َ ر ِ ل ْس ـر ُ ْ ي َ ٍ اب أَو ِ ج َاء ح ر َ ِن و ْ م ًا أَو ي ْ َح َِّل و ُ إ ُ اللَّه ه َ ِّم ُ َكل َ َشٍر أَن ي ب ِ ان ل َ َ ا ك َ م َ و ٌ ِيم َك ٌّ ح ِي ل َ ُ ع نَّه ِ َ َشاء إ َا ي م
“Allah bir insanla ancak vahiy yoluyla veya perde arkasından konuşur yahut bir
elçi gönderip izniyle ona dilediğini vahyeder” (Şûrâ (42), 51).
Bu âyete göre vahiy üç şekilde gerçekleşmiştir:
1. Allah’ın iletmek istediği mesajları peygamberinin kalbine doğrudan bırakması/yerleştirmesi.
2. Vahyi peygamberine bir perde arkasından bildirmesi. Hz. Mûsâ’ya ağaçtan
nidâ etmesi bu tür bir vahiy çeşididir.
3. Vahiy getirmekle görevlendirdiği bir meleği elçi olarak göndermesi. Kur’ân
bu şekilde yani, Cebrâil vâsıtası ile indirilmiştir. Doğru yanıt E'dir.

İnsanın beşerî sıfatlar içinde Allah’ın hıtâbına muhâtap olması oldukça zordur. Kur’ân bu durumu şu âyetiyle ortaya koymaktadır: يلِ ً ًل ثَق ْ َـو ْ َك ق َي ل َ ِي ع ـلق ُْ ن َ نَّا س ِ إ /“Şüphesiz ki biz sana ağır bir söz vahyedeceğiz” (Müzzemmil (73), 5). Vahiy esnasında Hz. Peygamber’de şu haller meydana gelmiştir: 1. Resûlullah’ın, en soğuk günlerde bile alnının terlemesi. 2. Resûlullah’ın üzerine büyük bir ağırlığın çökmesi. 3. Resûlullah’ın yanında bazen horultuya, bazen de arı uğultusuna benzer bir ses işitilmesi. 4. Resûlullah’ın sırt üstü yatarak üzerinin örtülmesi ve yüzünün kızarması. 5. Bunlardan başka vahiy inerken Resulullah’ın uykusu gelir, vücudu kaskatı kesilir ve ağırlaşır, üzerine sekînet iner, gözlerini belli bir noktaya dikerdi. Doğru yanıt C'dir.

İlham ile “kalpleri tasfiye edilmiş kişilere âni olarak verilen tefekkür ve istidlal dışı bilgiler” kastedilmektedir.
Vahiyle ilham arasında şu farklar bulunmaktadır:
1. Peygamberler kendilerine indirilen vahyin Allah katından olduğunu kesin
olarak bilirler. İlhamın kaynağı belli olmadığı için onu alanlar onun nereden geldiğini bilemezler.
2. Vahiy vasıtalı, ilham ise vasıtasız olarak tecellî eder.
3. Vahiy olayı son bulmuştur, ilham ise devam etmektedir.
4. Vahiy bağlayıcıdır, ilham ise bağlayıcı değildir.
5. Vahiy umumî ve küllî, ilham ise hususî ve cüzîdir.
6. Vahiy yoluyla elde edilen bilgiler birbirleriyle çelişmez; ilham ile elde edilen
bilgiler ise birbirleriyle çelişebilir. Doğru yanıt C'dir.

Kur’ân’ın Resûlullah’a parça parça indirilmesinin birçok sebep ve hikmeti vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Kur’ân’ın parça parça indirilmesiyle muhataplara büyük bir kolaylık sağlanmıştır. Eğer Kur’ân’ın tamamı birden indirilmiş olsaydı, muhâtaplar onun bütün hükümleriyle bir anda mükellef olacaklardı. Bu durumda, asırlardan beri benimsemiş oldukları şirk, bâtıl inanç, kötü âdet ve alışkanlıklarından birden sıyrılmak gibi zorluklarla karşı karşıya kalacaklardı.

2. Kur’ân’ın parça parça inmesiyle, büyük çoğunluğu okuma-yazma bilmeyen Arapların Kur’ân’ı anlamaları ve uygulamaları kolaylaşmıştır. Eğer Kur’ân birden nâzil olmuş olsaydı, ümmî olan Arapların onun ulvî manalarını anlamaya güçleri yetmezdi. Dolayısı ile Kur’ân, parça parça inerek kolayca anlaşılması sağlanmıştır. Nitekim yukarıda da zikredilen şu âyetler aynı zamanda bu hususa da işaret etmektedirler: “İnkâr edenler: Kur’ân ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi? dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık (parça parça indirdik) ve onu tane tane (ayırarak) okuduk” (Furkân (25), 32). “Biz onu, Kur’ân olarak, insanlara dura dura
okuyasın diye (âyet âyet, sûre sûre) ayırdık ve onu peyderpey indirdik” (İsrâ’ (17), 106).

3. Kur’ân, parça parça inmekle, ona inanmayanların iç yüzleri açığa çıkmıştır. Münafık ve müşrikler İslâm’a ve Müslümanlara karşı düşmanlık yapma konusunda birleşmişlerdi. Özellikle münâfıklar mü’minler için daha büyük bir tehlike oluşturuyordu. Zîrâ münâfıklar, Müslümanlarla iç içe yaşıyor, birlikte ibâdet ediyorlardı. Bu açıdan münâfıkların gizli niyetlerinin bilinmesi için Kur’ân’ın peyderpey nüzûlü gerekiyordu. Şu âyet bu hususu apaçık ortaya koymaktadır: “Münafıklar, kalplerinde olanı kendilerine haber verecek bir sûrenin müminlere indirilmesinden çekinirler. De ki: Siz alay edin!
Allah o çekindiğiniz şeyi ortaya çıkaracaktır” (Tevbe (9), 64).

4. Hz. Peygamber ve ashâbına moral kaynağı olmuştur. Hangi konuda olursa olsun vahyin devamlı olarak gelmesi, Yüce Allah tarafından Hz. Peygamber’e verilen üstün değer, destek ve yardımın devam ettiğinin açık bir göstergesiydi. Ayrıca her gelen vahiy yeni bir sevinç, heyecan ve moral kaynağı oluşturuyordu.

Vahyin peyderpey gelmesi, inanmayanların niyetlerinin gizlenmesini değil, aksine ortaya çıkışını mümkün kılmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Resûlullah, Kur’ân’ın sadece ezberlenmesiyle yetinmemiş, aynı zamanda onu titizlikle yazdırmıştır. Kur’ân’ın yazdırıldığına dair pek çok delil bulunmaktadır. Onlardan bazıları şunlardır: 1. Her şeyden önce Kur’ân’ın bir isminin de “yazılı metin” anlamına gelen “el-Kitâb” olması, onun yazıldığını göstermektedir. 2. Şu âyetler, Kur’ân’ın yazıldığını ortaya koymaktadırlar: "Dileyen ondan (Kur’ân’dan) öğüt alır. O, değerli sahifelerdedir, tertemiz kılınmış, yüce makamlara kaldırılmış mukaddes sahifelerde, kâtiplerin ellerindedir, değerli ve güvenilir katiplerin” (Abese (80), 12-16). "İşte o apaçık delil) Allah tarafından gönderilen ve tertemiz sahifeleri okuyan bir elçidir. En doğru hükümler vardır şu sahifelerde” (Beyyine (98), 2-3). Âyetlerde geçen “sahife” kelimeleri, açıkça yazıya işaret etmektedirler.  "Andolsun Tûr’a (Mûsâ’nın vahiy aldığı Sinâ Dağı’na). Yayılmış/işlenmiş ince deri üzerine satır satır yazılmış olan Kitaba” (Tûr (52), 1-3). Görüldüğü gibi bu âyette de, Kur’ân’ın yazıya geçirildiği çok açık olarak ifade edilmiştir. Doğru yanıt B’dir.

Kur’ân’ı bir araya toplamak için Zeyd b. Sâbit’in başkanlığında bir heyet kuruldu. Zeyd b. Sâbit’in bu işin başına geçirilmesinin nedenleri şunlardır:

Hz. Osman, Kur’ân’ı çoğaltacak olan heyete, şu prensiplere göre çalışmaları
talimatı verdi:
1. Çoğaltmada, Ebû Bekr döneminde toplanan Mushaf esas alınacaktır.
2. Çoğaltılacak nüshalara, Hz. Peygamber’in son arzada okumuş olduğu bir
harf alınacak, geriye kalan altı harf alınmayacaktır.
3. Bu nüshalara tilâveti neshedilmiş âyetler yazılmayacaktır.
4. Heyetteki üyeler arasında lehçe bakımından herhangi bir ihtilaf çıkarsa,
Kureyş lehçesi tercih edilecektir.
5. Birkaç Kur’ân nüshası istinsah edilerek çeşitli beldelere gönderilecektir. Bu
beldelere gönderilen Kur’ân nüshalarına uyan diğer nüshalar aynen kalacak, uymayanlar bunlara göre tashîh edilecek, tashîhi mümkün olmayanların ise ya imhâsı ya da mürekkeplerinin silinmesi sağlanacaktır.
6. Sûreler bu gün elimizdeki Kur’ân’larda olduğu şekilde tertîb edilecektir.
7. Çeşitli maksatlarla kaydedilen birtakım özel not ve kayıtlar bu Mushaflara
yazılmayacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Kur’ân’ın bir cilt halinde toplanmasının en önemli sebebinin, Yemâme savaşında 70 (bazılarına göre 500 veya 700) kurrâ sahabînin şehid edilmesi olduğu öne sürülmektedir. Bu savaştan sonra Hz. Ömer’in bir âyeti sorduğu, kendisine, “onu falan biliyordu, fakat o da Yemâme’de şehit oldu” denilmesi üzerine onun, ِ ه ْ لَي ِ نَّا إ ِ إ َ ِ و لَّه ِ نَّا ل ِ إ ُ َون ِ ع َاج ر”/ Biz Allah’a âidiz ve vakti geldiğinde elbette O’na döneceğiz” (Bakara (2), 156) âyetini okuyarak, Kur’ân’ın bir cilt halinde toplanması gerektiğini düşündüğü rivâyet edilmektedir. Sonra bu düşüncesini Hz. Ebû Bekir’e açarak onu, Kur’ân’ın bir cilt halinde toplama konusunda ikna etmiştir. Doğru yanıt D’dir.

Hz. Osman döneminde çoğaltılan Mushaflar, noktasız ve harekesiz olarak yazılmıştı. Bunun nedeni ise, noktasız ve harekesiz yazıyla Kur’ân’ı çeşitli kırâat vecihlerine göre okuyabilmekti. Ancak hicrî birinci asrın ikinci yarısından itibaren Arap olmayanların İslâm’a girmeleri ve bunların Arapça’ya vâkıf olmamaları nedeniyle Kur’ân’ı yanlış okuma hâdiselerine sık sık rastlanır oldu. Rivâyete göre Basra vâlisi Ziyâd b. Sümeyye, Ebû’l-Esved ed-Dü’elî’ye mürâcaat ederek ondan Kur’ân’a, yanlış okumaları önlemek için bazı işaretler koymasını istedi. Başlangıçta Ebû’l-Esved ed-Dü’elî bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Ziyâd bir adama, Ebû’l-Esved ed-Dü’elî’nin geçtiği yolun üzerinde oturup bir âyeti yanlış okumasını tenbih etti. Bu adam, Ebû’l-Esved ed-Dü’elî yoldan geçerken, “Allah ve Resûlü, müşriklerden uzaktır” anlamına gelen نيَ ِ ُ ْشِرك ْم َ ال ِن ٌ م ِريء َ َ ب أَ َّن اللَّه ُ ُولُه َس ر َ و) Tevbe (9), 3) âyetindeki هُولُ َس ر kelimesinin lam harfini esre ile okudu. Dolayısı ile mana da, “Allah, müşriklerden ve Resûlünden uzaktır” şeklinde bozuldu. Bunu duyan Ebû’l-Esved ed-Dü’elî, “insanların durumunun böyle olduğunu tahmin etmiyordum” diyerek adama müdâhale etti ve sözlerine devamla, “Allah, Resûlünden uzak olmaktan berîdir” dedi. Sonra da Ziyâd’ın teklifini kabul ederek ondan kâtip istedi. Ziyâd ona otuz kadar kâtip gönderdi. Ebû’l-Esved ed-Dü’elî, Abdu’l-Kays’dan olan birini tercih etti. Kâtibe, “bir eline Mushaf ’ı, diğer eline de mürekkep renginden farklı olan bir boya al, bir harfi fetha okuduğumu duyunca onun tam üstüne, kesre okuduğumda altına, ötre okuduğumda önüne veya ortasına birer nokta, tenvinli okuduğumda ise iki nokta koy” şeklinde talimat verdikten sonra Kur’ân’ı yavaş yavaş okumaya başladı. O okudukça kâtip de noktaları koyuyordu. Noktalanması tamamlanan sayfayı kâtip Ebû’l-Esved ed-Dü’elî’ye veriyor, o da bu sayfayı kontrol ettikten sonra devam ediyorlardı. Bu iş, Kur’ân’ın noktalanması bitinceye kadar devam etti. Ebû’l-Esved ed-Dü’elî’nin koyduğu bu noktalar hareke yerine konan noktalardır. İlgili kaynaklara göre bu noktalar tarihte ilk defa Ebû’l-Esved ed-Dü’elî tarafından îcâd edilmiştir. Sonra Kur’ân’a, yazılış şekilleri birbirine benzeyen harfleri birbirinden ayırmak için noktalar konmuştur. Bunları koyanın, Nasr b. Âsım veya Yahyâ b. Ya’mer olduğu rivâyet edilmektedir. (Bu noktaları her ikisinin birlikte koyduğu da nakledilmektedir). Bu tür noktalama, Nasr b. Âsım veya Yahya b. Ya’mer’in kendi îcâdları değildir. Şu anki bilgilerimize göre bunun tarihi, mîlâdî 267 yılına kadar geriye gitmektedir. Daha sonra Halil b. Ahmed Kur’ân’a, bugünkü harekeleri koymuştur.

Hz. Cebrail Hz. Peygamber uykudayken vahiy getirmemiştir. Cevap A şıkkıdır.