TARLA BİTKİLERİ II

Sulama: Sulu şartlarda yetiştirilen yonca, genellikle her biçim için iki su ister. Birinci su, biçimden bir haf­ta önce ikinci su ise biçimden bir haf­ta sonra verilir. Çünkü yonca 1 kg kuru madde üretmek için 800 litre su harcar.

Yoncanın Seyrekleşmesi: Yetiştirme yöntemleri gerektiği şekilde bilinmediğinden dolayı, birçok hallerde yoncanın verimi kısa sürede azalmaktadır. Bu azalış, genellikle yoncanın zayıf­layıp seyrekleşmesinden ileri gelmektedir. Yoncanın seyrekleşme nedenleri şu şekilde sıralanır:

Yonca iyi bir ekim nöbeti bitkisidir. Kendisinden sonra gelen bitkinin verimini artırdığı gibi kendisi de bol ot verir. Bu nedenle buğday ve mısır ekilen yerlerde ekim nöbetine konularak iyi sonuç alınır. Ayrıca yoncanın bazı çeşitleri otlatmaya dayanıklıdır. Yoncanın özellikle yabani çeşitleri yere yatık olarak büyüdüklerinden yapay mera tesislerinde karışıma girerek mera vejetasyonunun besleme değerini artırırlar. Türkiye’nin hemen hemen her yerinde kültürü yapılmaktadır. Kuru şartlarda yetiştirilmesi fazla verim sağlamasa da ekonomik olarak ziraatına imkân verir.

Çayır Üçgülünün İklim ve Toprak İstekleri Nemli ve serin bölgelerin bitkisidir. Su isteği fazladır. Kurağa dayanamaz. Kurak bölgelerde sulanarak yetiştirilir. Yıllık yağışın 800-900 mm olduğu yerlerde iyi gelişir. Besin değeri fazla, drenajı iyi ve su tutma kapasitesi yüksek topraklar çayır üçgülü için en uygun topraklardır. Kökleri fazla derine inmediği için, susuzluğa korunga ve yonca kadar dayanamaz. Çayır üçgülü orta derecedeki (pH=6) toprak asitliğine dayanabilir. Fosfor ve potasyum ihtiyacı fazla olan bir bitkidir. Fakir topraklarda yetiştirileceği zaman, toprak fosfor ve potasyumca gübrelenmelidir.

Çokyıllık baklagil yem bitkilerini karşılaştırmak. Üç yıl ve daha fazla ömürleri olan baklagil yem bitkileridir. Bunlar; yonca, korunga, çayır üçgülü, ak üçgül, sarıçiçekli gazalboynuzu gibi bitkilerdir.

Tekyıllık baklagil yem bitkilerini karşılaştırmak. Ömrünü bir yıl içerisinde tamamlayan baklagil yembitkileridir. Tarla tarımı içerisinde ekim nöbetine alınabilme şansları daha fazladır. Fiğ türleri, yem bezelyesi, kışlık üçgül gibi bitkiler bu gruba girmektedirler.

Gazalboynuzu (Lotus) cinsine giren yaklaşık 140 tür Avrupa, Asya, Afrika ve Avusturalya kıtalarında doğal olarak yetişmektedir. Türkiye’nin her bölgesinde bu bitkiye rastlanırsa da daha çok Doğu Anadolu’da taban arazilerde üçgüllerle birlikte görülmektedir. Gazalboynuzunun kültürü henüz Türkiye’de yapılmamaktadır.

Bu türlerden çayır üçgülü, ak üçgül, çilek üçgülü ve melez üçgülü çok yıllık, kışlık üçgül, yeraltı üçgülü, İskenderiye üçgülü ve kırmızı üçgül tek yıllık türlerdir.

Sarıçiçekli gazalboynuzunun tohum hasadı zamanını belirlemek çok güçtür. Uniform bir tohum olgunluğu yoktur. Olgunlaşan meyveler hemen çatlar ve tohum dökerler. Hasat ve harmanı zordur. Tohum olgunlaştığında bile bitki yeşildir. Bu da biçerdöğer ile hasadını güçleştirir. En iyisi önce bitkileri biçip, ondan sonra harman etmektir. Tohum verimi dekara 10-15 kg arasında değişir. Sert tohumların çimlenebilmesi için tohum kabuğunun çizilmesi gerekir.

Gazalboynuzunun kültürü henüz Türkiye’de yapılmamaktadır. Dünyada kültürü yapılan 5 türü vardır. Bunlar, sarıçiçekli gazalboynuzu (Lotus corniculatus), daryapraklı gazalboynuzu (Lotus tenuifolius), iri gazalboynuzu (Lotus uliginosus), narin gazalboynuzu (Lotus angustissimus), tüylü gazalboynuzu (Lotus hispidus) olup bunlardan son ikisi tek yıllık türlerdir.

Fiğler daha çok ot ve dane yemi, mera bitkisi, yeşil gübre bitkisi ve ekim nöbeti bitkisi olarak değer kazanmışlardır.

BEZELYE (Pisum) CİNSİ: Bu cinse, insan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılan bezelye türleri girmektedir

Sülük (Stolon): Toprak yüzeyinde uzanan ve boğumlardan köklenerek yeni bitkiler veren sürünücü gövdedir.

Yoncanın Seyrekleşmesi: Yetiştirme yöntemleri gerektiği şekilde bilinmediğinden dolayı, birçok hallerde yoncanın verimi kısa sürede azalmaktadır. Bu azalış, genellikle yoncanın zayıf­layıp seyrekleşmesinden ileri gelmektedir. Yoncanın seyrekleşme nedenleri şu şekilde sıralanır:

Yoncanın ot verimi fazladır. Yem bitkileri içinde en fazla kuru ot verimi yoncadan alınır. Yıllık verim, Doğu Anadolu’da dekardan 500-600 kg, İç Anadolu’da 1000 kg, Ege ve Marmara’da 2000 kg ve Güney Anadolu’da 2000-2500 kg kuru ottur. Diğer yem bitkileriyle karşılaştırıldığında yonca otunun besleme değeri yüksek olduğu gibi vitaminler ve mineral maddelerce de zengindir. Örneğin ham protein oranları kılçıksız bromda % 7.2 , çayır kelpkuyruğunda % 7.5, ak üçgülde % 14.9 ve korungada % 17.0 iken yoncada % 17.9’dur.

Yonca iyi bir ekim nöbeti bitkisidir. Kendisinden sonra gelen bitkinin verimini artırdığı gibi kendisi de bol ot verir. Bu nedenle buğday ve mısır ekilen yerlerde ekim nöbetine konularak iyi sonuç alınır. Ayrıca yoncanın bazı çeşitleri otlatmaya dayanıklıdır. Yoncanın özellikle yabani çeşitleri yere yatık olarak büyüdüklerinden yapay mera tesislerinde karışıma girerek mera vejetasyonunun besleme değerini artırırlar. Türkiye’nin hemen hemen her yerinde kültürü yapılmaktadır. Kuru şartlarda yetiştirilmesi fazla verim sağlamasa da ekonomik olarak ziraatına imkân verir.

Toprak bakımından yoncanın pek özel bir isteği yoktur. En iyi yetiştiği topraklar, tınlı, kumu çok olmayan, yeter derecede kireçli topraklardır. Toprak pH’sına hassas olduğu için bu özelliği önem taşır. Çünkü toprağın asitliği ot verimini çok etkiler. Yoncanın yetiştirilmesi için toprak asitliğinin pH=6.5’dan aşağı olmaması gereklidir. Bu nedenle asitli topraklarda kireçleme yapmalıdır. Yonca, toprakta taban suyunun da yakın olmasını istemez. Kökleri derine gittiğinden böyle bir durumda kökleri, taban suyu yüksek yerlerde çürür ve gelişemez. Bunun için yonca yetiştirilecek yerlerde taban suyu en fazla 2 m’ye kadar çıkmalıdır

Yoncanın Ekimi Tohum yatağının hazırlanmasına çok önem verilir. Çünkü yonca tohumları küçük olduğundan toprak iyice ufalanmalı, bastırılmalı ve yabancı otlardan arınmış temiz bir tohum yatağı hazırlanmalıdır. Bunun için ilk önce toprak pullukla derin işlenir, sonra diskaro çekilir, tırmıklanır ve merdane de geçirilerek toprak bastırılır ve böylece ekime hazır hale getirilir. Ilıman bölgelerde kışlık olarak ekilir. Diğer bölgelerde ise yazlık ekilir. Genel bir ifadeyle zeytin, incir ve turunçgillerin yetiştiği bölgelerde, yonca sonbaharda, daha serin ve soğuk olan yerlerde ise ilkbaharda ekilir. Çünkü fide devresinde yonca soğuklara dayanamaz. Yonca tohumlarının fazla derine ekilmemesi gerektiğinden ekim derinliğinin 2-2.5 cm olması en iyi derinlik sayılır. Hafif topraklara ekim, ağır topraklara göre daha derine yapılmalıdır.

Yoncanın Bakımı Yonca ekiminden sonra bakım işleri başlar. En önemli bakım işi, yabancı ot savaşıdır. Eğer 15 cm sıra aralıkla ekilmiş ise çok fazla yabancı ot çıkmaz. Yabancı ot savaşı için en önemli nokta, tarlada ve ekilecek tohumun içinde yabancı ot tohumu olmamasıdır. Buna rağmen çıkan yabancı otlarla savaşmak gerekir. Çapalama veya yolma fazla iş gücü ister. Bu durumda yapılacak iş, çayır makinaları ile biçmektir. Çünkü başlangıçta yonca geç büyüdüğünden boyu kısadır. Burada önemli olan yoncaya az zarar vererek yabancı otları yok etmektir. Ayrıca yonca tarlasında bulunan yabancı otlar için seçici ot öldürücüler (selektif herbisitler) de kullanılabilir. Bunun için savaşılacak yabancı otun geniş veya dar yapraklı oluşuna göre seçilecek ot öldürücülerle baklagillere zarar vermeden savaşmak mümkündür.

Yoncanın Ot Hasadı: Biçim zamanının belirlenmesi çok önemlidir. Biçme, bitkinin yedek besin maddesinin en fazla olduğu zaman yapılmalıdır. Bu nedenle yonca çiçeklenme başlangıcında yani % 10 çiçeklendiğinde biçilebilir. Çünkü bu devrede dekara ham protein verimi en yüksek düzeydedir. Fazla geç kalınırsa ham protein verimi azalacağı gibi yoncanın diplerinden, ikinci biçimi verecek olan sürgünler gelişmeye başlar ve bunların biçilme tehlikesi de ortaya çıkar. Genellikle biçme yüksekliği 8-10 cm’dir. Bir yıl içerisinde her çiçeklenme devresinde biçilir. Kış mevsimi yaklaşırken biçim o şekilde ayarlanmalıdır ki son biçimden sonra bitkide gelişme olmamalıdır. Biçilen bitkiler, tarla üzerinde veya çıtalar üzerinde kurutulabilir. Türkiye’de son yıllarda kurutma fabrikaları kurulmuştur. En iyi yonca kurutma yöntemi de bu fabrikalarda uygulanan yapay kurutmadır.

Korunga Batı Asya, Güney Avrupa ve Kuzey Afrika’nın yerli bitkisidir. Türkiye’de başta Doğu Anadolu bölgesi olmak üzere birçok yerde kültürü yapılan bir bitkidir. Doğu Anadolu bölgesinde bu bitkiye “göringen” veya “koringa” gibi isimler verilirse de esasında “korunga” olarak adlandırılır. Korunga kısa ömürlü çok yıllık bir baklagil yem bitkisidir. Türkiye’de özellikle 3. yıldan sonra kök boğazına yerleşen bazı zararlılar (Bembecia scopigera, Sphenoptera carceli gibi) nedeniyle fazla ömürlü olamamaktadır. Korunga çok yönlü faydası olan bir bitkidir

Korunga iyi bir mera bitkisidir. Türkiye’de birçok yüksek rakımlı doğal meralarda korungayı görmek mümkündür. Besleme değeri ve kıraç koşullara dayanımı nedeniyle yapay mera tesislerinde baklagil kaynağı olarak çoğunlukla korunga tercih edilir. Korunga otu şişme yapmamaktadır. Bu özelliği ile yapay ve doğal meralarda hayvanlara doğrudan otlatılabilmektedir. Özellikle koyunlar korunga otunu otlamayı diğer yem bitkilerine tercih etmektedirler. Smoliak and Hanna (1975) yaptıkları bir çalışmada; yonca, korunga ve nohut geveninin koyunlar için lezzetliliğinde bir fark görülmediğini ancak, koyunların ilk önce korungayı otladıklarını bildirmişlerdir. Parker and Moss (1981) yaptıkları lezzetlilik testinde 6 aylık düvelerin korunga otunu yonca otuna tercih ettiklerini bildirmektedirler. Kuzularda zarar yapan mide nematodlarına karşı korunga yeminin iyileştirici özelliği bulunmaktadır. Yapılan bir araştırmada korunga otu ve silajı ile beslenen kuzularda kontrol yem grubuna göre sırasıyla %64 ve %48 oranında daha fazla nematod kontrolü sağlanmıştır (Heckendorn et al. 2007). Eğimli alanlarda erozyon kontrolü için ideal bitkilerdendir (Yüksek ve Yüksek, 2007). Özellikle yatık gelişen korunga ekilmesiyle kıraç alanlarda su ve rüzgâr erozyonunu kontrol etmek mümkündür. Korunga iyi bir bal özü kaynağıdır. Bal arıları yan yana ekili yonca ve korunga parsellerinden genellikle korunga parselini tercih etmektedirler.