TARLA BİTKİLERİ II

Ayçiçeği, önemli yağ bitkileri arasında, bütün dünyada çizelge 5.1. de de göründüğü gibi, üretim alanı, miktarı ve verimi bakımından da soya, kolza ve yerfıstığından sonra 4. sırada yer almaktadır. Türkiye’de ise, ekim alanı ve üretim miktarı açısından 1.sırada fakat verim bakımından 4.sırada bulunmaktadır (Çizelge 5.2). Ayçiçeği Türkiye için tartışmasız en önemli yağ bitkisidir. Tek başına yağ üretiminin yarıdan fazlasını karşılamaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Ayçiçeği aynı zamanda bir yem ve süs bitkisidir. Kabuklu tohumlarda (meyve) % 35, iç kısmında ise % 45-55 yağ vardır. Yağı yemeklik yağların en kaliteli ve en iyilerindendir. Likit olarak kullanıldığı gibi, margarin yapımında da kullanılmaktadır. Yağı alındıktan sonra küspesi çok besleyici bir hayvan yemidir. Ayçiçeği çerez olarak da kullanılır. Sapları ve tablası kâğıt sanayinde selüloz kaynağı olarak faydalanıldığı gibi, yakacak olarak da kullanılmaktadır. Ayçiçeği külü inorganik madde, özellikle potas (K2O) açısından zengin olduğu için gübre olarak da yararlanılır. Ayrıca ayçiçeği sapları sundurma, gölgelik ve benzeri gibi inşaat yapımlarında da değerlendirilir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Ayçiçeği pnömatik mibzerlerle ekilir. Ekimde aralık mesafe 70 x 30, ekim derinliği 5-8 cm olmalıdır. Dekara 4500-5000 bitki uygundur. Dekara 400 g tohum atılır. Ekimde normal mibzer kullanılmışsa bitkiler 8-10 cm olunca tekleme yapılır. Bitkiler 3050 cm boylanınca sıra araları kazayağı veya çapa makinesi ile işlenmelidir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Türkiye’de susamdan yağ elde edilmemektedir. Susam tohumlarından daha ziyade tahin, tahinden de tahin helvası yapıldığı için yemeklik yağ olarak kullanılmasına yetecek miktarda tohum elde kalmamaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Türkiye’de en fazla ekiliş % 35’lik payla Güneydoğu’da yapılmakta, bunu % 30’la Akdeniz, % 25’le Ege ve % 10’la Marmara takip etmektedir. Şanlıurfa’dan sonra en fazla ekim Adana, Antalya, Çanakkale, Muğla, Edirne, İçel, Balıkesir, Manisa, İzmir ve Aydın illerinde yapılmaktadır. Türkiye’de üretilen susamın tamamı iç pazarda tüketildiği gibi, üretilenin 3 katı kadar ithal edilmektedir.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Susam sıcağı çok sever. Tropik ve subtropik iklim kuşağının sıcak bölgelerinde yetişir. Yıllık sıcaklık isteği 6000°C’ ye yakındır. 90 - 120 günlük gelişme devresinde aylık sıcaklık ortalamasının 20° C’ nin altına düşmemesi ve tohumların çimlenmesi için en az 12 - 15° C, optimum 20-25° C olması gereklidir. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkından olumsuz etkilenmekte ve gelişme süresi uzamaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Yerfıstığı, baklagiller familyasından otsu, yıllık ve yazlık bir yağ bitkisidir. Bezelye, bakla, fasulye ve soya ile akrabadır. Meyvelerini toprak içinde meydana getirir. Çeşitli kullanma yerleri ve yan ürünleri vardır. Sanayinin önemli hammaddesidir. Bir baklagil ve çapa bitkisi olması nedeniyle tarla tarımında, toprağı biyolojik ve fiziki bakımdan ıslah edici olarak önemi büyüktür.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Soya, tarım kültürü en yüksek bitkilerin başına gelmektedir. Soya fasulyesi baklagillerden tek yıllık ve yazlık bir bitkidir. Soya protein ve mineral maddeler bakımından insan besin maddelerinin başında gelir. Tohumlarında % 17-24 yağ, % 40 protein vardır. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Kolzanın tohumlarında % 44-52 arasında yağ vardır. Yağı, yemeklik olarak sıvı ve katı halde, margarin olarak kullanılır. Son 10-15 yıl öncesine kadar kalitesine erusik asit ve küspedeki glikosinolat olumsuz etki ediyordu, ancak OO tip erusik asitsiz ve glikosinolatsız çeşitler ıslah edilmiştir. Yağın kalitesi zeytin yağının kalitesine ulaşmıştır. Uzun yıllar kuzey Avrupa ülkelerinde petrol ve türevleri yerine makine yağı ve yakıt olarak tüketilmiştir. İkinci dünya savaşı yıllarında İngiltere ve Kanada’da kolza yağı deniz motorlarında yakıt olarak da kullanılmış, bugün fosil yakıtlar yerine biyodizel üretiminde kullanılan bitkisel yağlar arasında en fazla tercih edilenidir. Dünyada biyodizelin % 84’ü kolza yağından üretilmektedir. Kolza yağı sabun sanayinde, dericilikte, boya sanayinde vernik ve cila yapılmasında ve tıpta kullanım alanı bulmuştur. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

En çok aspir Kazakistan, Rusya ve Hindistan’da ekilmektedir. Bu ülkeleri Meksika ve Tanzanya takip eder. Çizelge 5.8’de; dünya aspir ekiliş alanının 841 bin ha üretiminin ise 691 bin ton, dekara veriminin de 82 kg olduğu görülmektedir. Türkiye’de kurağa dayanıklı olduğu için nadas alanlarının aspir tarımına açılması yönünde proje ve uygulamalar vardır. Son zamanlarda ekimi artmaya başlamıştır. 2017’de ekimi 27 bin ha’a, üretimi 50 bin tona ve verimi 185 kg/da’a çıkmıştır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Yağ kaynakları hayvansal ve bitkiseldir. Hayvansal yağlar dünya yağ üretim ve tüketiminin % 15-18’ini, geri kalan % 82-85’ini ise bitkisel yağlar karşılamaktadır. Doğru cevap A'dır.

En fazla ayçiçeği ekim alanına sahip ülkeler sırasıyla 

1-Rusya

2-Ukrayna

3- Arjantin doğru cevap B'dir.

AYÇİÇEĞİ BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ

Takım : Campanulates (Kampana çiçekliler)

Familya : Compositeae ( Bileşikgiller)

Cins : Helianthus

Tür : Helianthus annuus L. (2n = 34) 

Doğru cevap E'dir.

Heliotropik: Güneşe yönelim

Mutasyon: Kalıtsal değişim

Steril: Kısır

Hermafrodit: Erdişi olma hali

Erselik: Dişi ve erkek organların aynı çiçekte bulunması

Fertil: Verimli Polen: Çiçek tozu

Doğru cevap D'dir.

Ayçiçeği derin ve kazık kök sistemine sahip olması nedeniyle, kuraklık, tuzluluk gibi problemleri olan topraklardaki üretim durumu diğer bitkilerden iyidir. Doğru cevap C'dir.

Susam tek yıllık, yazlık ve otsu bir bitkidir. Tohumlarında % 55-60 yağ ve % 25 protein vardır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de en fazla ekiliş % 35’lik payla Güneydoğu’da yapılmakta, bunu % 30’la Akdeniz, % 25’le Ege ve % 10’la Marmara takip etmektedir. Şanlıurfa’dan sonra en fazla ekim Adana, Antalya, Çanakkale, Muğla, Edirne, İçel, Balıkesir, Manisa, İzmir ve Aydın illerinde yapılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yerfıstığı da % 47-55 yağ ihtiva eder. Doğru cevap E'dir.

Geotropik: Yer çekimi istikâmetine yönelim. Doğru cevap B'dir.

En fazla soya üretimi yapan ülke ABD'dir.

Kolzanın tohumlarında % 44-52 arasında yağ vardır.

Kolzanın meyvelerine harnup veya kapsül denir.

En çok aspir Kazakistan, Rusya ve Hindistan’da ekilmektedir.

Aspirin çiçek tablası çapı 2-5 cm’dir.

Doğru cevap C'dir.