TARLA BİTKİLERİ II

İri cüsseli olan sığırlar ve atlar genellikle düz meralarda, yavaş yavaş ve sakin bir şekilde otlamak isterler, aç olsalar bile meranın dik yerlerine çıkmak istemezler ve düz kısımlarda bulabildikleri yemlerle yetinirler. Bu yüzden sadece sığır ve atların otlatıldığı engebeli ve dik meralarda, düz yerler aşırı bir şekilde otlanır, buna karşılık meranın dik olan kısımları hafif bir şekilde otlanır. Koyunlar ve özellikle keçiler en dik ve sarp meralarda pek fazla rahatsız olmadan otlarlar. Küçük cüsseli ve hareketli olan bu hayvanlar dik yamaçlara ve kayalık yerlere kolayca tırmanırlar ve oradaki bitkileri de otlayarak değerlendirirler. Böyle yerlerde keçiler koyunlardan daha başarılı bir şekilde otlarlar. Evcil hayvanlar içerisinde soğuğa en çok dayanan hayvan koyundur. Ayrıca koyunlar hava yoğunluğunun azalmasından da diğer hayvanlardan daha az rahatsız olurlar. Bu nedenle soğuk ve hava yoğunluğunun az olduğu 2-3 bin metre ve hatta daha yükseklerdeki Alp meralarında genellikle koyunlar otlatılır. İçme suyunun az bulunduğu kıraç meraları, koyunlar diğer hayvanlardan daha iyi değerlendirir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Otlatma amenejmanının en önemli konusu olan otlatma kapasitesi “Belirli genişlikteki bir merada belirli uzunluktaki bir otlatma mevsiminde uzun yıllar bitki örtüsüne, toprak ve diğer doğal kaynaklara hiçbir devamlı zarar vermeden otlatılabilecek maksimum hayvan sayısı” olarak tanımlanır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Mera bitkileri arasında en fazla yeri kaplayan ve en önemli grubu oluşturan buğdaygil yem bitkileri, en çok atlar tarafından tercih edilmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Mera Bozulmasının Aşamaları:
• Klimaks bitki örtüsünün fizyolojik hırpalanması,
• Bitki örtüsünde kompozisyon değişiklikleri,
• Yeni türlerin istilası,
• İyi cins mera bitkilerinin kaybolması,
• İstilacı bitkilerin azalması olarak sıralanabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Toprak üstü organlarıyla fotosentez yapabiliyorsa, yedek besin maddelerinin harcanmasına gerek yoktur.

Çayır ve mera yönetimi; otlatma alanlarından yararlanarırken, bitki örtüsü, toprak ve diğer doğal kaynakların korunması ve bununla birlikte devamlı en yüksek hayvansal ürünü elde edecek planlama ve uygulamanın yapılmasıdır. Bu tanımdan anlaşılacağı gibi otlatma yaparken otlatma alanlarında bulunan bitki örtüsünün ve üzerinde bulunduğu toprağın korunması büyük önem taşımaktadır. Sadece otlatılan alanların korunması, tahrip edilmemesi de yeterli değildir. Yapılacak otlatma ile mera bitki örtüsü geliştirilmeli, yem verimi artırmalı ve yemin kalitesi yükseltmelidir. Ayrıca bu alanlardan en yüksek hayvansal ürünün elde edilmesi de hedeftir. Çünkü meradan elde edilecek bitkisel ürün doğrudan bir yarar sağlamaz. Bu yem ancak et, süt,yumurta ve yün gibi hayvansal ürünlere çevrilince ekonomik bir değer kazanır. Bu hayvansal ürünlerin sürekliliğinin sağlanması da önemlidir.

Bilindiği gibi bitkilerin besin maddesi üretimine fotosentez adı verilmektedir. Bitkiler yeşil organlarında, iki inorganik madde olan karbondioksit ve sudan, güneş ışığı yardımı ile organik besin maddesi üretmektedirler. Bitkiler ne kadar fazla fotosentez yapıyorsa, yani ne kadar fazla besin maddesi üretiyorsa o kadar fazla yem üretiyor demektir. Atmosferdeki karbondioksit miktarı, ışık, sıcaklık, su, topraktaki besin maddeleri miktarı ve yaprak alanı genişliği fotosentezi doğrudan etkileyen faktörlerdir. Bu faktörlerden özellikle yaprak alanı genişliği meranın yem üretimi açısından büyük önem taşımaktadır. Bir bitkide yapraklar ne kadar geniş alana sahipse fotosentez o kadar artar. Bunun sonucunda da o kadar fazla besin maddesi ve dolayısıyla yem üretimi gerçekleşir. Yaprak alanı genişliğinin, diğer kültür bitkilerine göre çayır mera bitkilerinde daha önemli olması, bu bitkilerin büyüme mevsimi içinde birçok defa biçilmesinden veya hayvanlar tarafından otlanmasından kaynaklanmaktadır. Fotosentezi etkileyen diğer faktörler ortamda ne kadar uygun olursa olsun, yaprak alanı genişliği mera bitkilerinde fotosentezi kısıtlayan veya etkileyen en önemli faktördür.

Çayır ve mera bitkilerinde görülen belli başlı üreme şekilleri, tohumla üreme, köksapla üreme, sülükle üreme, kardeşlenme, daldırma, soğan ve yumrularla üreme, havai yumrularla üreme ve arizi gözlerle çoğalmadır. Bitkilerin çok fazla tohum üretmesi, tohumların çimlenme kabiliyetlerini kaybetmeden uzun bir süre toprak altında kalabilmeleri, tohumların elverişsiz şartlar altında canlılığı korumanın en elverişli şekli olması ve tohumların kolayca etrafa yayılabilen üreme organı olması, tohumla üreyen bitkilere daha fazla avantaj sağlamaktadır.

Mera vejetasyonundaki iyi cins bitkilerin kaybolarak, yerlerini değersiz bitkilerin almasına “mera bozulması” denilmektedir. Mera bozulmasına (vejetasyon bozulmasına) aşırı otlatma, erken otlatma, kuraklık, kontrolsüz otlatma, yakma ve yabancı otların artması gibi etmenler neden olmaktadır.

Otlatma yönetiminin yeryüzünün her bölgesinde geçerli olan teknik kuralları şunlardır • Otlatma kapasitesi: Meranın ürettiği yem ile merada otlayacak hayvan sayısı arasında bir denge kurmak,

Otlatma mevsimi: Meranın ürettiği yemi en elverişli bir mevsimde otlatmak,

Üniform otlatma: Hayvanların mera üzerinde düzgün bir şekilde dağılmalarını ve dolayısı ile meranın her tarafındaki yemin otlanmasını sağlamak,

Yem tipine uygun hayvan cinsi ile otlatma: Meranın ürettiği yemi en iyi bir şekilde değerlendirecek hayvan cinsi ile otlatmak.

Otlatma kapasitesi: “Belirli genişlikteki bir merada belirli uzunluktaki bir otlatma mevsiminde uzun yıllar bitki örtüsüne, toprak ve diğer doğal kaynaklara hiçbir devamlı zarar vermeden otlatılabilecek maksimum hayvan sayısı” olarak tanımlanır (Bakır, 1987). Bir mera, otlatma kapasitesinin gösterdiği sayıda hayvanla otlatıldığı, başka bir deyimle meranın ürettiği yem miktarı ile, üzerinde otlayan hayvan sayısı arasında elverişli bir denge kurulduğu zaman meranın doğru bir şeklide otlatılması problemin büyük ve en önemli bölümü çözümlenmiş olur.

Mera Bozulmasının Aşamaları
• Klimaks bitki örtüsünün fizyolojik hırpalanması,
• Bitki örtüsünde kompozisyon değişiklikleri,
• Yeni türlerin istilası,
• İyi cins mera bitkilerinin kaybolması,
• İstilacı bitkilerin azalması olarak sıralanabilir.

Otlatma yönetiminin yeryüzünün her bölgesinde geçerli olan teknik kuralları
şunlardır (Bakır, 1987):
• Otlatma kapasitesi: Meranın ürettiği yem ile merada otlayacak hayvan sayısı arasında bir denge kurmak,
• Otlatma mevsimi: Meranın ürettiği yemi en elverişli bir mevsimde otlatmak,
• Üniform otlatma: Hayvanların mera üzeride düzgün bir şekilde dağılmalarını ve dolayısı ile meranın her tarafındaki yemin otlanmasını sağlamak,
• Yem tipine uygun hayvan cisi ile otlatma: Meranın ürettiği yemi en iyi bir şekilde değerlendirecek hayvan cinsi ile otlatmak.

Otlatma periyodu veya otlatma mevsimi, mera bitkilerinin büyük bir zarar görmeden otlatılabilecekleri ve hayvanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar yeşil veya kuru yem bulabilecekleri, yılın otlatmaya elverişli dönemi olarak tanımlanabilir.

Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir. Ancak otlatma mevsiminin uzunluğu 150-210 gün arasında değiştiği halde, Türkiye’deki yanlış uygulamalarla bu süre başından ve sonundan uzatılmak suretiyle en azından 240-270 güne çıkartılmaktadır.

Meranın her tarafındaki yemin aynı derecede otlanmasını sağlamak üzere, otlayan hayvanların çeşitli yöntemlerle mera üzerine düzgün bir şekilde dağıtılması sureti ile yapılan otlatmaya üniform otlatma denir. Otlatma kapasitesinin gösterdiği sayıdaki hayvanın belirli bir otlatma mevsiminde istedikleri gibi otlamalarına izin verildiği zaman, meranın bazı kısımlarının hafif ve bazı kısımlarının da aşırı bir şekilde otlanması önlenemez. Merada ünformiteyi bozan ve düzgün olmayan otlatmanın önemli nedenleri meranın topoğrafyası ve hayvanların seçici otlama alışkanlıklarıdır. Hayvanların çeşitli alışkanlıkları, bitki örtüsü ve hayvan cinsine bağlı olmakla beraber genellikle taban yerlerin aşırı, tepelerin orta derecede ve yamaç yerlerin hafif derecede otlanmaları meranın üniform otlanmasını engellemektedir. Ayrıca hayvanların bir mera üzerinde otlarken meranın belirli yerlerini ve birçok mera bitkileri arasında en çok sevdiklerini veya bu en çok sevdikleri bitki türlerinin en lezzetli kısımlarını seçerek otlamaları, yani seçici otlama yapmaları da üniform yapıyı bozmaktadır.

Yem kaynakları ile hayvan sayısı arasında dengenin sağlanması imkânları şu şekilde sıralanabilir

• Yem bitkilerini tarımının geliştirilmesi 

• Çayır mera ıslahı

Özellikle elverişli yerlerde kurulacak yapay meralarda otlatma kapasitesi doğal meralara göre 3-4 kat fazla olabilmektedir.

Hayvan ıslahı

Meranın her tarafındaki yemin aynı derecede otlanmasını sağlamak üzere, otlayan hayvanların çeşitli yöntemlerle mera üzerine düzgün bir şekilde dağıtılması sureti ile yapılan otlatmaya üniform otlatma denir.