TARLA BİTKİLERİ II

Erken ilkbaharda çok yıllık mera bitkileri ilk defa büyümeye başladıkları zaman, köklerine ve sap diplerine bir önceki büyüme mevsiminin sonlarında depo
ettikleri yedek besin maddelerini harcayarak ilk yapraklarını çıkartmaya başlarlar.
Henüz çok küçük olan yeni yapraklarında üretilen besin maddelerinin miktarı
çok az olduğu için, bitki bu dönemde yedek besin maddelerini hızla harcar.

Yaz kritik periyodu ise, bitkilerin tohum olgunlaştırma dönemlerine rastlar.
Bitkiler bu dönemde de tohum olgunlaştırmak için yedek besin maddelerinin bir
kısmını harcarlar. Bu devrede otlatılan bitkilerin yaprak alanları azaldığı için tohumlarının içerisine yeter miktarda yedek besin maddesi depolayamazlar ve tohumları zayıf ve cılız olur. Bu ikinci kritik dönem üreme faaliyeti azalmış olan ve bitki örtüsü sıklaşması gereken meralar için önemlidir.
Sonbahar kritik periyodu ise, çok yıllık mera bitkilerinin kışa girmeden önceki
dönemleridir. Mera bitkileri bütün kış solunum için harcayacakları ve ilkbaharda
ilk büyümeyi başlatıp bir süre sürdürmek için kullanacakları yedek besin maddelerini, kışa girmeden önceki bu dönemde depo ederler. Kışın fotosentezi durduran soğuklar başlamadan önce, mera bitkilerinin besin maddesi üretip, bunları yedek olarak depolamaları gereklidir. Bitkilerin hayvanlar için değil de kendileri için çalıştıkları ve besin maddesi ürettikleri bu 3-4 haftalık periyot sonbahar kritik periyodudur. Kışa az miktarda yedek besin maddesi ile giren bitkiler kış soğuklarından çok fazla etkilenirler. Aşırı soğuklara dayanamaz ve ölürler. Normal şartlar altında çok yıllık mera bitkileri sonbaharda depo ettikleri yedek besin maddelerinin dörtte birini kış aylarında solunum için, geri kalan dörtte üçünü de ilkbahardaki ilk büyüme dönemlerinde harcarlar.

Otlatma olgunluğu safhası, bitki hayatını tehlikeye sokmadan ve mera toprağının sıkışmasına neden olmadan, ilkbaharda önemli mera bitkilerinin otlatılabilecek bir olgunluğa ilk defa geldikleri tarih olarak tanımlanır. İlkbaharda otlatmaya
başlama tarihini, bitkilerin yedek besin maddeleri ile beslenmeye son vermeleri
ve hızlı büyüme dönemine girmeleri gibi iki önemli husus belirler. Tarla ve bahçe
ürünleri olgunlaşmadan hasat edilmediğine göre, mera bitkileri de otlatma olgunluğuna gelmeden önce otlatılmamalıdır. Otlatma olgunluğu safhası bitki boylarına göre belirlenir. Kısa boylu mera bitkilerinin bulunduğu meralarda bitkiler 4-5 (10.0-12.5 cm) parmak olduğu zaman, orta ve yüksek boylu bitkiler parmak ucundan bileğe kadar olan el yüksekliğine (20 cm) geldikleri zaman otlatılmaya başlatılmalıdırlar.

Otlatma periyodu veya otlatma mevsimi, mera bitkilerinin büyük bir zarar
görmeden otlatılabilecekleri ve hayvanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar
yeşil veya kuru yem bulabilecekleri, yılın otlatmaya elverişli dönemi olarak tanımlanabilir. Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir. Ancak otlatma mevsiminin uzunluğu 150-210 gün arasında değiştiği halde, Türkiye’deki yanlış uygulamalarla bu süre başından ve sonundan uzatılmak suretiyle en azından 240-270 güne çıkartılmaktadır.

Tarla ve bahçe ürünleri olgunlaşmadan hasat edilmediğine göre, mera bitkileri de otlatma olgunluğuna gelmeden önce otlatılmamalıdır. Otlatma olgunluğu safhası bitki boylarına göre belirlenir. Kısa boylu mera bitkilerinin bulunduğu meralarda bitkiler 4-5 (10.0-12.5 cm) parmak olduğu zaman, orta ve yüksek boylu bitkiler parmak ucundan bileğe kadar olan el yüksekliğine (20 cm) geldikleri zaman otlatılmaya başlatılmalıdırlar.

Koyunlar buğdaygil ve baklagil yem bitkileri yanında diğer familyalardan birçok geniş yapraklı otları diğer hayvanlardan daha elverişli bir biçimde değerlendirdiği için, koyun otlatma yabancı otlarla bir biyolojik savaş yöntemi olarak da kullanılmaktadır. Baklagil ve geniş yapraklı otların çoğunlukta bulunduğu meralar koyun merası sayılır ve böyle yerlerde daha çok koyunların otlatılması tercih
edilir.

Bilindiği gibi bitkilerin besin maddesi üretimine fotosentez adı verilmektedir.

Atmosferdeki karbondioksit miktarı, ışık, sıcaklık, su, topraktaki besin maddeleri miktarı ve yaprak alanı genişliği fotosentezi doğrudan etkileyen faktörlerdir. Bu faktörlerden özellikle yaprak alanı genişliği meranın yem üretimi açısından büyük önem taşımaktadır.

Bitkiler tohumları içerisine genellikle nişasta depo ederler.

Çayır ve mera bitkileri, depo organlarındaki yedek besin maddelerini şu durumlarda kullanırlar (Bakır, 1987):
• Sıcaklığın 0 °C’nin altına düştüğü soğuk zamanlarda ve kış aylarında solunum için,
• Sıcaklığın 30 -35 °C’nin üzerine çıktığı sıcak periyotlarda, büyüme, solunum ve terleme için,
• Yaz aylarında toprak üstü organlarının tamamen kuruyup fotosentez yapacak kadar organlar kalmadığı dönemlerde solunum için,
• Kardeşlenme, dallanma ve tohum olgunlaştırma gibi çok fazla besin maddesi ihtiyacı duydukları zamanlarda,
• İlkbahar ve sonbaharda büyüme başlarken yeşil yaprakları oluşturmak için,
• Büyüme mevsimi içinde otlatma ve biçmeden sonra yeniden hızlı bir şekilde büyümek için.

Çayır ve mera bitkilerinde görülen belli başlı üreme şekilleri, tohumla üreme, köksapla üreme, sülükle üreme, kardeşlenme, daldırma, soğan ve yumrularla üreme havai yumrularla üreme ve arizi gözlerle çoğalmadır.

Mera vejetasyonundaki iyi cins bitkilerin kaybolarak, yerlerini değersiz bitkilerin almasına “mera bozulması” denilmektedir.

Hayvanların bir günlük mera yemi ihtiyaçları ağırlıklarının onda biri olarak kabul edilir.

Mera bitkilerinin otlatmaya karşı çok duyarlı oldukları ve bu nedenle otlatılmamaları gereken dönemlere “Kritik Periyotlar” denir.

Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir.

Dominant: Bitki veya bitki grubunun diğer bitki veya bitki grubuna baskın olmasıdır.

Çayır ve mera bitkileri, depo organlarındaki yedek besin maddelerini şu durumlarda kullanırlar:
• Sıcaklığın 0 °C’nin altına düştüğü soğuk zamanlarda ve kış aylarında solunum için,
• Sıcaklığın 30 -35 °C’nin üzerine çıktığı sıcak periyotlarda, büyüme, solunum ve terleme için,
• Yaz aylarında toprak üstü organlarının tamamen kuruyup fotosentez yapacak kadar organlar kalmadığı dönemlerde solunum için,
• Kardeşlenme, dallanma ve tohum olgunlaştırma gibi çok fazla besin maddesi ihtiyacı duydukları zamanlarda,
• İlkbahar ve sonbaharda büyüme başlarken yeşil yaprakları oluşturmak için,
• Büyüme mevsimi içinde otlatma ve biçmeden sonra yeniden hızlı bir şekilde büyümek için. Doğru cevap E şıkkıdır.

Mera vejetasyonundaki iyi cins bitkilerin kaybolarak, yerlerini değersiz bitkilerin almasına “mera bozulması” denilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Otlatma yönetiminin yeryüzünün her bölgesinde geçerli olan teknik kuralları şunlardır:
• Otlatma kapasitesi: Meranın ürettiği yem ile merada otlayacak hayvan sayısı arasında bir denge kurmak,
• Otlatma mevsimi: Meranın ürettiği yemi en elverişli bir mevsimde otlatmak,
• Üniform otlatma: Hayvanların mera üzeride düzgün bir şekilde dağılmalarını ve dolayısı ile meranın her tarafındaki yemin otlanmasını sağlamak,
• Yem tipine uygun hayvan cinsi ile otlatma: Meranın ürettiği yemi en iyi bir şekilde değerlendirecek hayvan cinsi ile otlatmak. Doğru cevap B şıkkıdır.

Meranın her tarafındaki yemin aynı derecede otlanmasını sağlamak üzere, otlayan
hayvanların çeşitli yöntemlerle mera üzerine düzgün bir şekilde dağıtılması sureti ile yapılan otlatmaya üniform otlatma denir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Mera bitkilerinin otlatmaya karşı çok duyarlı oldukları ve bu nedenle otlatılmamaları gereken dönemlere “Kritik Periyotlar” denir. Doğru cevap D şıkkıdır.