TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 6

Hayvan ıslahı otlatma mevsimine değil kapasitesine uyulması için alınması gerekli önlemler arasında yer almaktadır.

Bilindiği gibi bitkilerin besin maddesi üretimine fotosentez adı verilmektedir.
Bitkiler yeşil organlarında, iki inorganik madde olan karbondioksit ve sudan, güneş ışığı yardımı ile organik besin maddesi üretmektedirler. Bitkiler ne kadar fazla fotosentez yapıyorsa, yani ne kadar fazla besin maddesi üretiyorsa o kadar fazla yem üretiyor demektir. Atmosferdeki karbondioksit miktarı, ışık, sıcaklık, su, topraktaki besin maddeleri miktarı ve yaprak alanı genişliği fotosentezi doğrudan etkileyen faktörlerdir.

Çayır ve meralarda bitki kuşaklarının devamlılığını sağlayan fizyolojik faaliyet
üremedir. Bu alanlardaki bitkilerin doğal ömürleri birkaç hafta ile 10-15 yıl arasında değişmektedir. Hatta, ömürleri 50 yılı bulan mera bitkileri de vardır. Çok
yıllık bitkilerden meydana gelen meralarda her 5-10 yılda bir defa bitkilerin yenilenmesi vejetasyonun devamlılığını sağlar.

Mera Bozulması
Otlatma veya biçme bitkilerde yem veriminin azalmasına neden olmaktadır. Ayrıca yapılan araştırmalar bu uygulamların bitkilerin kök gelişmesini de önemli ölçüde etkilediğini, aşırı otlatmanın kök gelişmesini yıl içerisinde durdurabileceğini ortaya koymaktadır.
Mera vejetasyonundaki iyi cins bitkilerin kaybolarak, yerlerini değersiz bitkilerin almasına “mera bozulması” denilmektedir. Mera bozulmasına (vejetasyon
bozulmasına) aşırı otlatma, erken otlatma, kuraklık, kontrolsüz otlatma, yakma
ve yabancı otların artması gibi etmenler neden olmaktadır.

Mera bitkilerinin yaprak alanlarının otlatılmak suretiyle aşırı derecede daraltılması, bitkiler üzerinde öldürücü etkiler yapar. Yeteri kadar fotosentez yapacak yeşil yaprakları kalmayan mera bitkileri yedek besin biriktiremediklerinden ölme durumuna gelirler. Bu bakımdan kurak ve yarı kurak bölgelerde meraların bir mevsimde ürettikleri yemin yarısının hayvanlara yedirilip diğer yarısının toprak üzerinde bırakılması zorunluluğu vardır. Yağışlı bölgelerde ve sulanan meralarda üretilen yemin %80’e kadar olan kısmı hayvanlara yedirilebilir.

Mera bitkileri yıllık hayat devrelerinin her döneminde otlatmaya karşı aynı derecede duyarlı veya dayanıklı değillerdir. Bitki büyüme ve gelişmesi olgunlaşmaya doğru yaklaştıkça otlatmanın bitkiler üzerindeki zararları da azalır. Mera bitkilerinin otlatmaya karşı çok duyarlı oldukları ve bu nedenle otlatılmamaları gereken dönemlere “Kritik Periyotlar” denir. Bu periyotların her bölge için ayrı ayrı belirlenmesi ve bu dönemlerde otlatmaya ara verilmesi gerekir. Çok yıllık bir mera bitkisinin yıllık hayat devresi içerisinde başlıca üç kritik periyot bulunmaktadır. Bunlar ilkbahar, yaz ve sonbahar kritik periyotlarıdır

Erken ilkbaharda çok yıllık mera bitkileri ilk defa büyümeye başladıkları zaman, köklerine ve sap diplerine bir önceki büyüme mevsiminin sonlarında depo
ettikleri yedek besin maddelerini harcayarak ilk yapraklarını çıkartmaya başlarlar.
Henüz çok küçük olan yeni yapraklarında üretilen besin maddelerinin miktarı
çok az olduğu için, bitki bu dönemde yedek besin maddelerini hızla harcar.

Yaz kritik periyodu ise, bitkilerin tohum olgunlaştırma dönemlerine rastlar.
Bitkiler bu dönemde de tohum olgunlaştırmak için yedek besin maddelerinin bir
kısmını harcarlar. Bu devrede otlatılan bitkilerin yaprak alanları azaldığı için tohumlarının içerisine yeter miktarda yedek besin maddesi depolayamazlar ve tohumları zayıf ve cılız olur. Bu ikinci kritik dönem üreme faaliyeti azalmış olan ve bitki örtüsü sıklaşması gereken meralar için önemlidir.
Sonbahar kritik periyodu ise, çok yıllık mera bitkilerinin kışa girmeden önceki
dönemleridir. Mera bitkileri bütün kış solunum için harcayacakları ve ilkbaharda
ilk büyümeyi başlatıp bir süre sürdürmek için kullanacakları yedek besin maddelerini, kışa girmeden önceki bu dönemde depo ederler. Kışın fotosentezi durduran soğuklar başlamadan önce, mera bitkilerinin besin maddesi üretip, bunları yedek olarak depolamaları gereklidir. Bitkilerin hayvanlar için değil de kendileri için çalıştıkları ve besin maddesi ürettikleri bu 3-4 haftalık periyot sonbahar kritik periyodudur. Kışa az miktarda yedek besin maddesi ile giren bitkiler kış soğuklarından çok fazla etkilenirler. Aşırı soğuklara dayanamaz ve ölürler. Normal şartlar altında çok yıllık mera bitkileri sonbaharda depo ettikleri yedek besin maddelerinin dörtte birini kış aylarında solunum için, geri kalan dörtte üçünü de ilkbahardaki ilk büyüme dönemlerinde harcarlar.

Otlatma olgunluğu safhası, bitki hayatını tehlikeye sokmadan ve mera toprağının sıkışmasına neden olmadan, ilkbaharda önemli mera bitkilerinin otlatılabilecek bir olgunluğa ilk defa geldikleri tarih olarak tanımlanır. İlkbaharda otlatmaya
başlama tarihini, bitkilerin yedek besin maddeleri ile beslenmeye son vermeleri
ve hızlı büyüme dönemine girmeleri gibi iki önemli husus belirler. Tarla ve bahçe
ürünleri olgunlaşmadan hasat edilmediğine göre, mera bitkileri de otlatma olgunluğuna gelmeden önce otlatılmamalıdır. Otlatma olgunluğu safhası bitki boylarına göre belirlenir. Kısa boylu mera bitkilerinin bulunduğu meralarda bitkiler 4-5 (10.0-12.5 cm) parmak olduğu zaman, orta ve yüksek boylu bitkiler parmak ucundan bileğe kadar olan el yüksekliğine (20 cm) geldikleri zaman otlatılmaya başlatılmalıdırlar.

Otlatma periyodu veya otlatma mevsimi, mera bitkilerinin büyük bir zarar
görmeden otlatılabilecekleri ve hayvanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar
yeşil veya kuru yem bulabilecekleri, yılın otlatmaya elverişli dönemi olarak tanımlanabilir. Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir. Ancak otlatma mevsiminin uzunluğu 150-210 gün arasında değiştiği halde, Türkiye’deki yanlış uygulamalarla bu süre başından ve sonundan uzatılmak suretiyle en azından 240-270 güne çıkartılmaktadır.

Tarla ve bahçe ürünleri olgunlaşmadan hasat edilmediğine göre, mera bitkileri de otlatma olgunluğuna gelmeden önce otlatılmamalıdır. Otlatma olgunluğu safhası bitki boylarına göre belirlenir. Kısa boylu mera bitkilerinin bulunduğu meralarda bitkiler 4-5 (10.0-12.5 cm) parmak olduğu zaman, orta ve yüksek boylu bitkiler parmak ucundan bileğe kadar olan el yüksekliğine (20 cm) geldikleri zaman otlatılmaya başlatılmalıdırlar.

Koyunlar buğdaygil ve baklagil yem bitkileri yanında diğer familyalardan birçok geniş yapraklı otları diğer hayvanlardan daha elverişli bir biçimde değerlendirdiği için, koyun otlatma yabancı otlarla bir biyolojik savaş yöntemi olarak da kullanılmaktadır. Baklagil ve geniş yapraklı otların çoğunlukta bulunduğu meralar koyun merası sayılır ve böyle yerlerde daha çok koyunların otlatılması tercih
edilir.

Bilindiği gibi bitkilerin besin maddesi üretimine fotosentez adı verilmektedir.

Atmosferdeki karbondioksit miktarı, ışık, sıcaklık, su, topraktaki besin maddeleri miktarı ve yaprak alanı genişliği fotosentezi doğrudan etkileyen faktörlerdir. Bu faktörlerden özellikle yaprak alanı genişliği meranın yem üretimi açısından büyük önem taşımaktadır.

Bitkiler tohumları içerisine genellikle nişasta depo ederler.

Çayır ve mera bitkileri, depo organlarındaki yedek besin maddelerini şu durumlarda kullanırlar (Bakır, 1987):
• Sıcaklığın 0 °C’nin altına düştüğü soğuk zamanlarda ve kış aylarında solunum için,
• Sıcaklığın 30 -35 °C’nin üzerine çıktığı sıcak periyotlarda, büyüme, solunum ve terleme için,
• Yaz aylarında toprak üstü organlarının tamamen kuruyup fotosentez yapacak kadar organlar kalmadığı dönemlerde solunum için,
• Kardeşlenme, dallanma ve tohum olgunlaştırma gibi çok fazla besin maddesi ihtiyacı duydukları zamanlarda,
• İlkbahar ve sonbaharda büyüme başlarken yeşil yaprakları oluşturmak için,
• Büyüme mevsimi içinde otlatma ve biçmeden sonra yeniden hızlı bir şekilde büyümek için.

Çayır ve mera bitkilerinde görülen belli başlı üreme şekilleri, tohumla üreme, köksapla üreme, sülükle üreme, kardeşlenme, daldırma, soğan ve yumrularla üreme havai yumrularla üreme ve arizi gözlerle çoğalmadır.

Mera vejetasyonundaki iyi cins bitkilerin kaybolarak, yerlerini değersiz bitkilerin almasına “mera bozulması” denilmektedir.

Hayvanların bir günlük mera yemi ihtiyaçları ağırlıklarının onda biri olarak kabul edilir.

Mera bitkilerinin otlatmaya karşı çok duyarlı oldukları ve bu nedenle otlatılmamaları gereken dönemlere “Kritik Periyotlar” denir.

Otlatma mevsiminin uzunluğu Türkiye tarımsal bölgeleri için tahmini olarak, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Orta Anadolu Bölgesinde 180 gün, Ege Bölgesinde 200 gün, Güney Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 210 gün ve Doğu Anadolu Bölgesinde de 150 gün olarak bilinmektedir.