TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 7

Nikotin: Tütün köklerinde sentezlenen ve yapraklarında biriktirilen yüksek dozları zehirleyici ve öldürücü, kapalı formülü C10 H14 N2 olan bir kimyasaldır. Doğru cevap C'dir.

Şark ve Türk tipi kalite tütünü, nikotin oranı düşük, azotlu ve proteinli maddeleri az, küçük kıtalı, sarı, kokusu, tadı ve aroması hoş oryantal tütündür. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de iller itibariyle tütün üretiminde Manisa % 24.1 payla ilk sırada, Denizli % 23.3’le ikinci sırada yer alırken, bu illeri Adıyaman, Uşak, Samsun illeri izlemektedir. Doğru cevap D'dir.

Tütün yaprakları sigara yapımında, puro, pipo, enfiye ve nargile gibi çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Tütün, içerdiği nikotinin merkezi sinir sistemi üzerindeki etkisi nedeniyle keyf bitkisi olarak kullanılmakta ve insanlarda tiryakilik meydana getirmektedir. Tütün tohumları %34-45 oranında yağ içermektedir. Yağ yarı kuruyan yağlardandır. Boya ve sabun yapımında kullanılır. Yemeklik olarak da değerlendirilebilir. Kaliteli bir yağdır. Nikotin sülfattan zirai ilâç yapımında yararlanılır.Bazı türler süs bitkisi olarak yetiştirilir. Veremli tedavisinde kullanılan “phytin” denilen bir madde elde edilebilir. Doğru cevap A'dır.

Yaprak yaprak ayasının (yüzeyinin) yaprak sapı boyunca (orta damarla birlikte) gövdeye kadar uzanan kısmına yaşmak denir. Dar, orta ve geniş yaşmak olarak sınıflandırılır. Doğrular cevap B'dir.

Tütün taban arazilerde verimli ve kalitesiz; kır, kırtaban, yaka ve cebelarazilerde düşük verimli ve iyi kaliteli olur. Tütün taban arazilerde yetiştiriliyor ise, ihtiyaç olduğunda karık, yağmurlama ve damla sulama yöntemleri ile sulanabilir. Doğru cevap B'dir.

Yastıklara tohum ince kum veya külle karıştırılarak bir şişe içine konularak ekilir. Ya da sağlam ve ıslak bir kınnap tütün tohumlarına bulaştırılır, fidelikte kınnap iki ucundan tutularak gerilir ve bırakılır. İpe yapışan tohumlar toprağa düşer. Fidelikteki sıralar arası 3-5 cm olur. Ekilen tohumların üzerine 5 mm kalınlığında keçi veya koyun gübresi konur ve bastırılır. Buna kapak atma denir. Fideler bir ayarda büyümez, bazıları daha uzun olur, bunlar sökülür. Böylece fideler arasında eşitlik sağlanır, bu işleme kılavuz atma denir. Fidelik ekimden önce sulanır,toprak oturur. Tohumlar çimlenip kökçük ve filiz meydana getirerek fide olurlar. Kısa tıknaz, işaret parmağına dolandığında kırılmayan sağlıklı fidelere pişkin; uzun, hafif yeşil-sarı ve parmağa dolandığında kırılanlara cıvgın fide denir. Doğru cevap B'dir.

Haşhaş tarımı yasa ile tanzim edilmiştir. Devlet adına Toprak Mahsulleri Ofisi ekim yaptırır, kontrol eder ve denetler. Üreticiler kuru haşhaş kapsüllerini Ofise teslim etmek zorundadır. Kuru kapsüller Bolvadin/Afyon’daki fabrikada işlenir ve ekstraksiyon yöntemi ile morfin alınır ve pazarlanır. Doğru cevap D'dir.

Fermantasyon, yaprakta kurutma, tavlama, işleme ve denklenerek beklemede geçen sürelerde meydana gelen kimyasal değişikliklerdir. Tütün yapraklarının olgunlaşması ve içilebilecek hale gelmesidir. Fermantasyon geçirmeyen hiç bir tütün içilmez. Doğal fermantasyon bir iki yıl sürebilir, yapay fermantasyon ise, denklerin muhafaza edildiği depoların koşullarına dışarıdan müdahale edilerek istenilen sürelerde yapılabilir. Fermantasyon, bir oksidasyon olayıdır. Oksidasyon, bir nevi kimyasal yanma, bazı maddelerin parçalanmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Anason ve şerbetçiotu içki sanayinin (rakı ve bira) ham mad­deleridir. Bunlar rakı ve biranın belli bir tat ve aroma kazanması, dayanıklılığının artırılması, teşhislerinin yapılabilmesi, kendilerine has koku kazanabilmeleri ve ayrıca vitaminlerce zenginleştirilmeleri için kullanılmaktadırlar.

Tütün hasada gelince;

Türkiye’de ve dünyanın başka yerlerinde önceleri ( Türkiye’de 1971’e kadar) haş­haş kapsülleri çizim olgunluğuna geldiğinde ( kapsüller yeşil, döllenme olmuş ve lastik top gibi) tek veya çok ağızlı çizim bıçakları ile enine çizilerek soymuk boruları kesilir ve beyaz bir sütün çıkması temin edilirdi. Bu beyaz sıvı hava ile temas edince sakız gibi katılaşır, önce hafif sarıya daha sonra kahverengine döner. Buna afyon sa­kızı denir. Bu sakız, kapsül akşam üzeri çizildi ise sabah, sabah çizildi ise akşamüzeri algı bıçakları ile alınarak toplanırdı. Bu şekilde alınan ham afyon sanayide istenilen ilâca işlenirdi. Bugün fabrikasyonla doğrudan kuru kapsül işlenerek morfin asetat elde edilmektedir. Bu şekilde afyon kaçakçılığı da önlenmiş olmaktadır.

Güzel kadınotu, Atropa olarak isimlendirilen Patlıcangiller familyasından olup, patlıcana çok benzer. Bitkinin ihtivaettiği alkaloid (atropin), etkisi yüksek bir zehirdir. Atropin, zehirlenmelere, sinir, göz, astım, kalp ve diğer hastalıklara karşı kullanılmaktadır. Bitkinin yaprak ve sapları %1 dolayında alkaloid içerir. Ayrıca İtalya’da bayanlar yüzlerine sürdükleri için “Belladona” denilmiştir. Atro­pin denilen kalp ilacı yapımında kullanılır.

Ceviz ağacının yaprakları, ağaç kabukları, yeşil meyve kabukları, tomurcuk­ları, filizleri ve bitki özsuyu ilâçlık olarak kullanılmaktadır. Bol şekerli bitki öz­suyundan kan temizlenmesinde yararlanılmaktadır. Genç tomurcuklarından saç dökülmesi ve kepeğe karşı merhem şeklinde preparatlar yapılmaktadır. Ceviz ağa­cının tırtılsı başakları kılcal kan damarlarını sıkıştırdığından, aşırı kanamalara, ishal ve hatta dizanteriye karşı uygulanan ilâçların yapımında kullanılmaktadır. Ağaç kabuklarından ise, böcek öldürücü ilâçlar hazırlanır.

Baharat bitkilerinin kullanılan kısımları; yapraklar, çiçekler, meyveler, tohum­lar, sap ve dallar, kabuklar kökler olabilir. Yaprağı kullanılanlara örnek; çay, may­danoz, dereotu, tere, roka, gül (çiçek yaprağı), safran (çiçeğin dişi organı), nane, kekik vb’dir. Tohumlarından yararlanılanlar ise; susam, hardal, haşhaş, kimyon, kişniş, anason, çörekotu, çemen, karabiber, kahve, kakao vb’dir.

Pireotu, çok yıllık bir bitki olup, ilk yıl rozet şeklindeki yaprakları oluşur. Kök sistemi kuvvetli ve sık küme şeklindedir. İkinci yıldan itibaren boyları 1 m’ ye varan ve zayıf durumda bulunan sapları oluşur.

Diğer önemli ilâçlık bitkiler ise atropa (atropin), datura (daturikasit), banotu (hyociamin), yüksükotu (digitalin), pireotu (piretrin), kadıntuzluğu (berberin) vb. yüzlerce bitkidir. Doğru cevap "B" dir.

Anason ve şerbetçiotu içki sanayinin (rakı ve bira) hammaddeleridir. Doğru cevap C dir.

Tütün, bir keyif bitkisidir. Keyf bitkileri içinde dünyada en fazla kullanılanıdır. Tütün
Yeni Dünya kökenlidir. Tütün de patates, mısır vb. bitkiler gibi Amerika’nın
keşfi ile Avrupa’ya getirilmiş, zamanla dünyanın her yerine yayılmıştır. Tütün yaprağı
kullanan insanlara hiçbir şekilde fayda sağlamaz. Böyle olmasına rağmen,
bugün milyonlarca insanın tütün kullanmasını açıklayabilmek oldukça güçtür.