TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 5

Tıbbi ve aromatik bitkilerin genel olarak kullanılan kısmlarına Drog adı verilir.

Meyve ve tohumun yapışık haline karyotip adı verilmektedir.

Ham afyonun ilâçlık değeri az olmakla beraber acı ve ağrıları dindirmek, kanamalara engel olmak için tarih boyunca kullanıldığı bilinmektedir. Afyon alkaloidleri arasında morfin, kodein, tebain, narcein, narkotin, papaverin vb. olmak üzere 30- 35 kadar etkili madde bulunmaktadır. Bunlardan morfin, gerekli olmadığı halde devamlı alındığında alışkanlık yapmakta ve insan bünyesine zararlar vermektedir. Diğer alkaloidler alışkanlık yapmamakta ve sadece ilâç olarak hekimlikte kullanılmaktadır.

Tütün her yerde yetişir.En kaliteli tütünler ise başta Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya ve Zimbabwe’de yetişir. Balkanlar’da, Orta ve Doğu Avrupa’da, Doğu Afrika’da; Hindistan, Endonezya başta olmak üzere Güneydoğu Asya’da; Avustralya ve Amerika’da tütün tarımı yapılır. Tütünün uyum kabiliyeti çok yüksektir.

Tütün yaprak ayasının (yüzeyinin) yaprak sapı boyunca (orta damarla birlikte) gövdeye kadar
uzanan kısmına yaşmak denilmektedir. Dar, orta ve geniş yaşmak olarak sınıflandırılır.

Marmara-Trakya Tütünleri; Ege ve Karadeniz tütünleri arasında geçiş teşkil ederler, fakat onlar kadar kaliteli değillerdir. Genellikle sert ve tok tütünlerdir. Nikotin oranı % 2-4, renksiz, kokusuz dolgu tütünleridir.

Şark ve Türk tipi kalite tütünleri sorunlu, besince fakir ve eğimli alanlarda iyi yetiştiği halde, Amerikan tütünleri derin, besince zengin ve drenajı iyi topraklarda yetişirler. Tütün taban arazilerde verimli ve kalitesiz; kır, kırtaban, yaka ve cebel arazilerde düşük verimli ve iyi kaliteli olur. Tütün taban arazilerde yetiştiriliyor ise, ihtiyaç olduğunda karık, yağmurlama ve damla sulama yöntemleri ile sulanabilir.

Fermantasyon, yaprakta kurutma, tavlama, işleme ve denklenerek beklemede geçen sürelerde meydana gelen kimyasal değişikliklerdir. Tütün yapraklarının olgunlaşması ve içilebilecek hale gelmesidir. Fermantasyon geçirmeyen hiç bir tütün içilmez. Doğal fermantasyon bir iki yıl sürebilir, yapay fermantasyon ise, denklerin muhafaza edildiği depoların koşullarına dışarıdan müdahale edilerek istenilen sürelerde yapılabilir. Fermantasyon, bir oksidasyon olayıdır. Fermantasyon ile yaprağa şu özellikler kazandırılmış olur;
• Tütünde gerçek kalite ortaya çıkar,
• Karbonhidratların çoğunluğu şekerlere dönüşür,
• N’ lu maddeler parçalanır ve yapraktaki N’ lu bileşiklerde azalma olur,
• Yalnız amonyakta artış olur,
• Organik asitler parçalanarak yapraktaki oranları azalır,
• Tütünün alkali olan reaksiyonu hafif aside doğru kayar,
• Nikotin oranı büyük ölçüde azalır,
• Renk fazla değişmemekle birlikte, sarılaşır,
• Tanenler, polyfenoller, reçineler ve eterik yağlar artar,
• Tütün yaprağı içilebilecek aromayı kazanır.

Bugün dünyada 100 bin ha ekim alanı ve 60-70 bin ton tohum üretimi, dekara 60-65 kg tohum verimi vardır. Tıbbi amaçlar için kullanılmak üzere 250 ton morfin asetat üretilmektedir. Üretim Birleşmiş Milletler denetimi ve gözetimi ile yapılmakta ve morfin üretimi olan ülkelere bu miktar kota ile dağıtılmaktadır. Türkiye’nin kotası % 40 olup ihtiyaç olan morfin asetatın 100 tonunu üretmektedir. Türkiye tohum üretimi ve ekimi bakımından Çek Cumhuriyeti’nden sonra ikinci sıradadır.

Pireotu bitkisinin etkili maddeleri; piretrin I, piretrin II, cinerin I ve cinerin II’dir. Bunlar insektisit etkili bileşikler olup, böcek öldürücü ilâçların yapımında kullanılmaktadır. Pireotu, % 4-7 oranında bu alkaloidleri içerirken, % 0.5-1 kadar da eterik yağ, krizanten ve inulin ihtiva eder.

Baharatlar aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır;
• Tuzlular ( mutfak tuzu vb.),
• Ekşiler ( sirke, limon, vb),
• Acılar (soğan, sarımsak, hardal, vb),
• Hoş kokulular ( maydanozgiller, gülgiller, vb),
• Kokulu-acılar (karabiber, kırmızı biber, zencefil, vb) ‘dır.

Türkiye’de şerbetçiotuna Kuzeybatı Anadolu’da Bolu, Zonguldak, Adapazarı ve Bilecik, Trakya’da Edirne, Kırklareli ve İstanbul’da orman içinde rastlanır. Bilecik Pazar yerinde kozalaklardan etkili maddesini üreten bir fabrika vardır.

Tütünde yaprak ayasına Kıt’a denir.

Marmara-Trakya Tütünleri: Nikotin oranı % 2-4, renksiz, kokusuz dolgu tütünleridir.

Kınalaşma: Hasada gelen tütün yapraklarının açık yeşil, kına gibi bir renk alması.

Morfin: acı ve ağrı dindirici, teskin edici ve kan durdurucu (pıhtılaştırıcı) etkisi nedeniyle tıpta geniş ölçüde kullanılmaktadır.

Kenevir, esrar maddesinin elde edildiği, iki evcikli (diocie) bir bitkidir.

Digitalis türleri, gösterişli ve güzel çiçeklere sahip olduğu için park ve bahçelerde

süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Digitalis’ten elde edilen digitalin bir heterozittir ve kalp atışlarını yavaşlatıcı, kasılmalarını düzeltici ve kuvvetlendirici etki yapmaktadır.

Kadıntuzluğu, bitkinin kabuk ve kök kısımlarından elde edilen preparatlar iştah açıcı, ateş düşürücü ve karaciğeri iyileştirici olarak kullanılmaktadır.

Pireotu bitkisinin etkili maddeleri; piretrin I, piretrin II, cinerin I ve cinerin

II’dir. Bunlar insektisit etkili bileşikler olup, böcek öldürücü ilâçların yapımında

kullanılmaktadır.