TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 23

Fotosentez: Klorofil içeren bitki hücrelerinin, toprak ve yapraktan suda erimiş olarak aldıkları besin maddeleriyle havadan yaprakları vasıtasıyla aldıkları karbondioksidi, ışık enerjisi ile ilk glikoz (şeker) molekülünü üretmesi olayıdır.

Tarla Bitkileri içerisinde gerek dünyada gerekse Türkiye’de en fazla yetiştirilen bitki grubu tahıllardır. İkinci fazla yetiştirilen grup Endüstri bitkileri ve üçüncü grup ise yem bitkileridir.

Endüstri bitkileri içerisinde; pamuk, pancar, tütün, patates ve ayçiçeği gibi geniş ekim alanına sahip ürünler ele alındığında pamuğun payı % 26, pancarın ve patatesin % 24, tütün, ilaç ve baharat bitkilerinin payı % 8 ve ayçiçeği dahil diğer bütün yağ bitkilerinin payı % 42 kadardır.

İyi bir tarla toprağının meyilinin % 2’den az, derinliğinin 90 cm’den fazla, hacim olarak % 10-40 arasındaki oranda kil ihtiva eden, granül yapıda ve hacim olarak % 5’i organik madde, % 25’i su, % 45’i mineral madde, % 25’i kadarı da hava boşluklarından oluşması gereklidir.

İşlenen arazilerde yetiştirilen tarla bitkileri; tahıllar ve yemeklik baklagiller, endüstri bitkileri ve yem bitkileri olmak üzere üç ana grupta toplanırlar.

Endüstri bitkileri ekim alanına bakıldığında yağ bitkilerinin 900 bin hektarlık alan kapladığı ve en fazla yer kaplayan tür olduğu görülmektedir.

Başta pamuk olmak üzere gerek lif ve yağ, gerekse tütün, ilâç ve baharat bitkileri de ışıklı, açık havaları ve yüksek sıcaklıkları sever. Nişasta ve şeker bitkilerinde gerek patates ve pancar, gerekse yerelması ve batat da aşırı olmamakla beraber sıcaklık istekleri bakımından talepkârdır. Yazlık ekilirler. Patates yayla iklimine, pancar ise karasal iklime mevsimlik ve günlük sıcaklık farkları fazla olan yerlere uyum göstermişlerdir.

Endüstri bitkilerinin pek çoğunun iyi gelişip yetişebileceği toprakların pH’ sı 5.5 ile 7.5 arasında olmalıdır.

Türkiye topraklarında potasyuma fazla ihtiyaç olmamakla beraber şeker pancarı, ayçiçeği ve hatta pamuk gibi topraktan fazla miktarda besin maddesi kaldıran bitkilerde, potasyumlu gübreleme yapılmalıdır.

Tav, işlenecek topraklardaki bulunması gereken sıcaklık, nem ve hava derecelerinin yeterlilik halidir.

Anız, toprak işleme ve tarla hazırlığı sürecinde yapılan bir işlemdir. Tarlada yetiştirilen herhangi bir ürün yolunarak, biçilerek veya sökülerek kaldırıldıktan sonra geride kalan köklü bitki artıklarını ifade etmektedir.

Yıllık ortalama yağışı 500 mm’nin altında olan yerlerde nadas uygulanır.

Endüstri bitkilerinin yetiştirileceği topraklar genellikle derin, allüviyal, süzek, drenajı iyi, su tutma kapasitesi de çok düşük olmayan topraklardır. Endüstri bitkilerinin tamamı çapa bitkisi olduğu ve genellikle sulanarak yetiştirildiği için akarsu deltalarındaki (Çukurova, Amik ovası, Manisa, Gediz, Dalaman ovaları, Antalya, Aksu ve Manavgat ovaları, Meriç, Ergene ovaları, Bafra ve Çarşamba ovaları, Adapazarı ovası) Fırat ve Dicle nehirleri başta olmak üzere, yukarda isimleri sayılan ovaları sulayarak geçen yerlerdeki taşınmış topraklarda çok iyi yetişmektedirler.

Ekim Nöbeti Ekim nöbeti rotasyon ve münavebe olarak da adlandırılabilir. “Bir tarım işletmesinde aynı arazi parçası (tarla) üzerinde birbirleri ile akraba olmayan ve önemli ölçüde özellikleri farklı olan bitkilerin belirli bir sıraya göre arka arkaya yetiştirilmesine ekim nöbeti denilir.”

İnorganik kaynaklı gübreler; ticari gübreler, kimyasal gübreler veya mineral gübreler adıyla da anılırlar. Bitkilerin topraktan fazla miktarda aldıkları Azot (N), Fosfor (P2O5), Potasyum (K2O), Kükürt (S), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg) gibi besin maddelerine makro besin maddeleri adı verilmektedir. Bitkilerin yaşamları boyunca topraktan az miktarda aldıkları Demir (Fe), Mangan (Mn), Bakır (Cu), Çinko (Zn), Molibden (Mo), Bor (B), Klor (Cl), Kobalt (Co), Sodyum (Na), Vanadyum (V) ve Silisyum (Si) gibi besin maddeleri de mikro besin maddeleri olarak adlandırılmaktadırlar

Bugün artık hemen her cins, hatta tür özel geliştirilmiş ekim makinası ile ekilmektedir. Endüstri bitkileri ekiminde hem sıra arası, hem de sıra üzeri mesafe ile ekim derinliği çok önemlidir. Bunlar çapa bitkisi olduğu için çapalama ve yabancı ot mücadelesi de büyük ölçüde makinalarla yapıldığından sıra araları geniş tutulmaktadır. Günümüzde vegetatif tohumlukları, tütün ve hatta daha başka ilaçlık ve baharatlık bitkilerin fidelerini sıraya ve ocaklara dikebilen makinalar yapılmıştır. Yetişme dönemini kısaltmak ve çok küçük tohumları mibzerle ekmek pekiyi netice vermiyeceği için, bazı ürünlerin önce özel yastıklarda fideleri geliştirilmekte ve sonrada fideleme işlemi yapılmaktadır.

Hava neminin büyüme dönemindeki değişik devrelerinde farklı olması gereklidir. Genellikle ekim, büyüme ve gelişme dönemlerinde nemin nisbeten yüksek olması, olgunluk, hasat ve harman dönemlerinde ise düşük olması gerekmektedir. Herhangi bir bitki yetiştiriciliği süresince o bölgede esen hakim rüzgârların da bitkilere ve bitkilerin geliştiği ortama çok büyük etkisi vardır. Denizlerden karalara doğru esen rüzgârlar nemli ve ılık rüzgârlardır. Bunlara genel olarak meltem denilir ve bitkilere faydalıdır. Karalardan denizlere doğru esen rüzgârlar kuru ve sıcak rüzgârlardır. Bunlara da sam yeli denir ve bitkilere kavurucu etki yaparlar.

Endüstri bitkileri tarımı yapılacak topraklar ne çorak ve tuzlu, ne de kalkerli ve kireçli olmalıdır. Toprakların kimyasal yapıları ve tepkileri bakımından önemli bir değer olarak bilinen pH ne fazla asit ve ne de fazla kalevi olmalıdır. Endüstri bitkilerinin pek çoğunun iyi gelişip yetişebileceği toprakların pH’ sı 5.5 ile 7.5 arasında olmalıdır. Bazen istisnalar olabilir. Sadece endüstri bitkileri için değil ve bütün kültürü yapılan bitkiler için tuzlu ve çorak topraklar söz konusu olamazlar. Bitkisel üretim, özellikle tarla bitkileri yetiştiriciliği yapılacak topraklarda su ha- reketleri ve taban suyu seviyesi son derece önemlidir. Şeker pancarı, pamuk, ay- çiçeği, kenevir ve yerfıstığı gibi, kökleri 1.5 - 2.0 m derine kadar inebilen endüstri bitkileri olduğu için taban suyu seviyesinin düşük olması gereklidir. Endüstri bitkilerinin en iyi yetişeceği ve verimli, kaliteli bir ürün alınabileceği topraklar; derin, süzek, gevşek ve hafif yapılı, kumlu-tınlı, tınlı-kumlu, hafif killi, organik maddece zengin, su tutma kapasitesi yüksek, yumuşak, iyi ısınabilen ve kolay ha- valanabilir topraklardır. Sadece endüstri bitkileri için değil, kültürü yapılan bütün bitkiler için toprak canlılığı, toprak küçük canlıları ve mikroorganizmalar, toprakflora ve faunası son derece önemlidir.

Endüstri bitkileri haşhaş ve kolza gibi bir kaçı hariç hemen hepsi yazlık (bitki) olarak ekilen ve yetiştirilen bitkilerdir. Endüstri bitkilerinin tamamı fazla ışıklı ve güneşli iklimleri sever. Haçlı çiçekler (crucifera) familyasındaki bitkilerin bazıları örneğin kolza ışığa karşı toleranslıdır. Bu bakımdan başta pamuk olmak üzere gerek lif ve yağ, gerekse tütün, ilâç ve baharat bitkileri de ışıklı, açık havaları ve yüksek sıcaklıkları sever. Nişasta ve şeker bitkilerinde gerek patates ve pancar, gerekse yerelması ve batat da aşırı olmamakla beraber sıcaklık istekleri bakımından talepkârdır. Yazlık ekilirler. Patates yayla iklimine, pancar ise karasal iklime mevsimlik ve günlük sıcaklık farkları fazla olan yerlere uyum göstermişlerdir. Kışlık (bitki) olarak ekilebilen haşhaş ve kolza dahil bütün endüstri bitkileri tarla çıkışından sonraki fide dönemlerinde düşük sıcaklıklardan zarar görürler.

Fauna: Belirli bir bölgede yetişen hayvanların tümüdür.