TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 16

Bitkisel liflerin en geniş kullanım alanı tekstil sanayisidir. Selüloz C, H,O’den oluşan (C6H10O5)n doğal bir polimerdir. Lif hücresinin duvarının iskeletini selüloz, yapışkan maddesini hemiselüloz oluşturmaktadır. Lignin selüloz yapısının miselleri arasına yerleşmiştir. Selüloz, hemiselüloz ve pektin liflere esneklik (elastikiyet), lignin ise kırılganlık verir. Bitkisel liflerin selülozik yapısına karşılık hayvansal lifler (yün, yapağı, ipek, kıl vb.) proteinlerden oluşmaktadır. Hayvansal lifler bitkisel liflerden daha esnek, fakat bitkisel lifler daha fazla su emerler. Doğru cevap C'dir.

Türkiye çiğit verimi açısından en yüksek verime sahip ülkedir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye'de ekiliş alanı ve lif üretimi bakımından Şanlıurfa ilk sırada, onu Aydın, Hatay, Diyarbakır, Adana ve İzmir izlemektedir. En yüksek lif verimi 596 kg/da ile Manisa ilinden elde edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Pamuk liflerinin uzunlukları kalınlıklarının en az yüz katıdır. Lif kalınlığı tür ve çeşide göre farklı olmakla beraber 12 ile 38 (25) μm arasında değişir. Liflerin ortası boştur. Bu boşluğa lümen denir. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı döneminde keten lif ve yağ keteni olarak Yakın Doğu’da ve Anadolu’da yayılmıştır. Ketenli dokumacılığın merkezi Karadeniz Bölgesi’nde Kastamonu, Taşköprü, Sinop, Ayancık, İzmit, Kandıra ve Şile olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Lif ketenlerinde dört olgunluk devresi vardır.

Yeşil olum devresi; bu devrede bitkiler henüz yeşildir. Çiçeklenme sonaermek üzeredir. Kaliteli lif elde etmek için bu devrede hasat edilir. Fakat lifrandımanı ve verimi düşüktür.

Yeşil sarı olum; bu devrede bitki saplarında aşağıdan yukarı doğru birsararma başlar. Alt yapraklar dökülmüştür. Sarı bir renk almaya başlamış kapsüller içinde tohumlar meydana gelmiştir. Tohumlar çimlenme yeteneğini kazanmış fakat yağ nispeti oldukça düşüktür. Yeşil sarı olum devresinde lif verimi ve randımanı yüksektir. Keten genellikle lifi için bu devrede hasat edilir.

Sarı (tam) olum devresi; bitkiler tamamıyla sararmış ve yapraklar tamamen dökülmüştür. Kapsüllerin ucu çatlamaya başlamış ancak tohum dökülmesi söz konusu değildir. Eğer ketenin lifinden ve tohumundan faydalanılmak istiyorsa uygun hasat devresi budur. Tohumlarında yağ nispeti tamdır. Fazla miktarda lif ve tohum alınır, lif kalitesi düşüktür, lifler sertleşmeye başlamıştır.

Ölü olum devresi; bitki tamamıyla olgunlaşmış ve kahverengi esmer birrenk almıştır. Yağ ve tohum verimi yüksektir.Tohum için hasat yapılır, lifhasadı yapılmaz. Lifler sertleşmiş, kalitesi düşmüştür. Doğru cevap A'dır.

Kotonizasyon: Sap, yaprak ve meyve gibi organlarından lif elde edilen bitkilerde havuzlamanın
ileri devrelerinde sadece lif demetlerini bağlayan pektin maddesini değil, lif hüzmelerini bağlayan pektin maddesinin de bakteriler tarafından yenilerek parçalanması sonucu kısa, parça parça liflerin ortaya çıkmasına denir. Doğru cevap E'dir.

Keten meyvelerine kapsül denir, içinde tohumları bulunur, susam tohumlarına benzer. Doğru cevap B'dir.

Bugün Türkiye’de ekonomik olarak elde edilen en önemli lif bitkileri pamuk, keten ve kenevirdir. Son yıllarda keten ve kenevirlerin ekim alanları ve üretimi giderek azalmaktadır.

Türkiye’de en fazla pamuk Güneydoğu Anadolu, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yetiştirilmektedir. Ekiliş
alanı ve lif üretimi bakımından Şanlıurfa ilk sırada, onu Aydın, Hatay, Diyarbakır, Adana ve İzmir izlemektedir. En yüksek lif verimi 596 kg/da ile Manisa ilinden elde edilmiştir.

Açılmamış pamuk meyvesi kozadır.

Pamuk bitkisinde suya ihtiyaç duyulduğu zaman;
• Yeşil sürgünlerin büyümesi durur,
• Yeşil yaprakların rengi koyulaşır ve mavimtırak bir renk alır,
• Bitkide çok fazla çiçeklenme olur,
• Öğleden sonra pörsüyen bitkilerde geceyi geçirdiği halde ertesi sabah pörsüme ve solgunluk devam eder

Çiçeklenme ve Meyveye Yatma Devresi: pamuk bitkisi en fazla suya bu dönemde ihtiyaç duyar. Genellikle kurak geçen bu devrede pamuk 15-20 günde bir sulanmalıdır.

Lif bitkileri, liflerin elde edildiği yere (organ) göre dörde ayrılırlar.
Bunlar;
• Tohumlarından lif elde edilenler; Pamuk vb.
• Saplarından lif elde edilenler; Keten, kenevir, jüt, hibiskus, rami vb.
• Yapraklarından lif elde edilenler; Manila ve sisal keneviri vb.
• Meyvelerinden lif elde edilenler; Lif kabağı vb.

Ketenin saplarından lif, tohumlarından yağ elde edilir. Ketenin iki tipinden birisi dallanmaz, tek bir sap halindedir, bunlara lif keteni denir. Diğeri de ilk boğumdan itibaren dallanır ve çok sayıda kapsül ve bunların içinde fazla sayıda tohum teşekkül eder, bunlar da yağ ketenidir.

Yeşil sarı olum; bu devrede bitki saplarında aşağıdan yukarı doğru bir sararma başlar. Alt yapraklar dökülmüştür. Sarı bir renk almaya başlamış kapsüller içinde tohumlar meydana gelmiştir. Tohumlar çimlenme yeteneğini kazanmış fakat yağ nispeti oldukça düşüktür. Yeşil sarı olum devresinde lif verimi ve randımanı yüksektir. Keten genellikle lifi için bu devrede hasat edilir.

Kenevir mısırın sevdiği iklimi sever. Işıklı, açık nispeten yağışlı iklimlerde iyi yetişir. Sulama koşulu ile kurak yerlerde de çok iyi gelişir. Ağır ve asit karakterli toprakları sevmez. Besin maddelerince zengin, derin, kireçli, gevşek, organik maddece fakir olmayan, nispeten hafif topraklardan hoşlanır. Kenevir topraktan fazla besin maddesi kaldırır. İmkân varsa sonbahardan dekara 2 ton ahır gübresi verilerek toprağa karıştırılır. Özellikle süper fosfat ve amonyum sülfat gübreleri sap ve lif verimi üzerine olumlu etkide bulunur. Verilecek gübre miktarı toprak analizi yapılarak tayin edilir. Kenevir üst üste ekildiği zaman tarlayı yorar, İyi bir ön bitkidir. Kendinden sonraki bitkiye temiz bir tarla bırakır. Baklagiller ve tahıllarla ekim nöbetine konulmalıdır.

Kenevir tohumları, küçük yeşilimsi renkte bir cevizcik olan meyvenin içindedir. kenevirde lifler, sapın kabuğunda oluşur. Kenevir kazık köklü bir bitkidir. Kenevir sapları sert fakat otsu yapıdadır. Erkek çiçekte dişi, dişi çiçekte erkek organ yoktur.

Lif bitkileri, liflerin elde edildiği yere (organ) göre dörde ayrılırlar.
Bunlar;
• Tohumlarından lif elde edilenler; Pamuk vb.
• Saplarından lif elde edilenler; Keten, kenevir, jüt, hibiskus, rami vb.
• Yapraklarından lif elde edilenler; Manila ve sisal keneviri vb.
• Meyvelerinden lif elde edilenler; Lif kabağı vb.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Lif bitkileri içerisinde en önemlisi pamuktur. Pamuk, diğer birçok lif bitkisi gibi (keten, kenevir vb.) aynı zamanda yağ bitkisidir. Pamuk tohumlarına çiğit denir. Pamuk tohumlarının bin dane ağırlığı 80-120 g, şekli armut gibidir. Pamuk tohumlarında (çiğit) önemli oranda (%17-24) yağ bulunmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.