TARLA BİTKİLERİ I

Tombul: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri oval ve taneler genellikle küçüktür. Çalı: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri böbreği andırır ve taneler genellikle orta büyüklüktedir. Horoz: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri uzun silindirik ve taneler genellikle orta büyüklüktedir. Dermason: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri dolgunca yassı olup bir uçları düz, diğer uçları yuvarlaktır. Taneler genellikle büyükçedir. Selanik: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri yandan basık (yassı) uçları yuvarlak ve taneler genellikle büyüktür. Battal: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri böbreği andırır ovalımsı yassı olup ve taneler Selanik çeşidinden daha büyüktür. Şeker: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri yuvarlak ve taneler genellikle büyükçedir. Barbunya: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri düz bej zemin üzerinde kırmızı çizgili veya alacalı şekilleri yuvarlağa yakın ve taneler genellikle büyüktür. Bomba: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri ovalımsı şişkin ve taneler Battal çeşidinden daha büyüktür.

Çimlenme için optimum sıcaklık 16-20 °C’dir, 10 °C’nin altında çimlenme yavaş olur. Donlardan çok zarar görür, 105-120 gün don olmayan bir süre gereklidir. Fasulye, optimum gelişme için ortalama 18-24 °C sıcaklığa gereksinim duyan bir sıcak iklim bitkisidir. Sıcaklığın 30 °C olması başarılı yetişmenin üst sınırıdır. Bu sıcaklığın üzerinde çiçeklerin dökülmesi hızlanır, 35 °C’nin üzerinde ise tane tutma çok zayıflar. Yıllık ortalama yağışı 500-1500 mm arasında olan yerlerde sulanmadan yetiştirilir. Çiçeklenme döneminde hava oransal neminin % 50’den fazla olmasını ister.

Yemeklik baklagil tanelerinin insan beslenmesinde kullanılmasının yanında tane ve sapları hayvan beslenmesinde de kullanılmaktadır. Sap samanın kalitesi selüloz miktarının düşüklüğü ile ölçülür. Tanelerin işleme artıklarında çok yüksek oranda protein (% 10-25) mevcuttur. Bu artıklar kırılarak, ıslatılarak ya da pişirilerek belli oranlarda rasyonlara katılır. Hayvan beslenmesinde büyük yeri olan tahıl saplarının 1 tonu 70.5 kg protein bulundururken, baklagillerde bu değer 137.4 kg’ dır. Yani 2 ton tahıl sapı, 1 ton baklagil sapına eşdeğerdir. Ayrıca baklagil saplarında ve tanelerinde bulunan proteinlerin hazmolunabilirlik dereceleri (% 78) de tahıllara oranla belirgin bir şekilde yüksektir.

Filogenetik özellikler dikkate alınarak börülce’nin kökeni olarak İran ve Hindistan arasındaki bölge gösterilmiş olmasına karşın; Vavilov kendi çalışmaları sonucu olarak börülce için iki ayrı köken belirtmiştir. Bunlardan birincisi Hindistan ve İran ikincisi ise Nijerya ve Etiyopya’dır. Börülcenin Batı ve Orta Afrika kökenli olduğunu ise ilk açıklayan Körnicke (1885) (fiehirali 1988’den) olmuştur. Afrika’da yaygın olarak börülce örneklerinde genetik farklılıklar bulunduğu saptanmış ve günümüzde buraların börülcenin köken alanları olduğu birçok araştırıcı tarafından kabul edilmektedir. Börülcenin yabani formu kesinlikle bilinmemektedir. Ancak, Afrika’da bulunan Vigna nilotica ve Vigna vexillata’nın Vigna sinensis’in ilk örnekleri olduğu bildirilmektedir. Vigna sinensis’in Hindistan ve Afrika’dan sağlanan örnekleri arasındaki farklılıklar börülcenin hem Hindistan hem de Afrika’da yüzyıllardan beri yetiştirildiğini göstermektedir. Börülce, İspanyollar tarafından 16. yüzyılda Batı Hindistan ve 1706 yılında da Amerika’ya taşınmıştır.

Baklagiller ekildikleri toprakların verimliliklerini artırırlar. Ekim nöbetine baklagillerin sokulması ile o tarladan kaldırılan ürün miktarında belirli bir artış sağlanabilmektedir. Baklagil köküyle ortak yaşama giren Rhizobium türü bakteriler, havada serbest halde bulunan, ancak canlılar tarafından doğrudan yararlanılamayan azotu yaşadıkları ortama bağlarlar.

Baklagillerin ekim nöbetinde yer alması azotlu ticari gübrelerin kullanımını azaltacağından hem parasal, hem de toprak ve toprak suyu kirlenmesi yönünden ayrı bir önem taşımaktadır.

Rhizobium leguminosarum ve Rhizobium phaseoli adlarıyla anılan bakteriler yemeklik tane baklagillerle ortak yaşam ilişkileri kurarak atmosferdeki elementer azottan yararlanırlar.

2009 verilerine göre dünyada 19 723 330 ton ile en fazla üretimi yapılan cins fasulyedir ve fasulyeyi 10 379 890 ton ile bezelye, 9 774 082 ton ile nohut izlemektedir. Börülce, bakla ve mercimeğin ise üretimleri sırasıyla 5 689 562 ton, 4 096 682 ton ve 3 595 177 tondur.

2008 verilerine göre ülkemizde 518 026 ton ile en fazla üretimi yapılan cins nohuttur ve nohudu 154 630 ton ile fasulye, 131 188 ton ile mercimek, 20 668 ton ile bakla izlemektedir. Börülce üretimde 3 072 ton ile son sırada yer almaktadır. Ülkemizde yemeklik baklagil cinslerinde makineli tarıma geçiş, yeni çeşitlerin ve yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi ile birim alan verimleri artmış ancak istenilen düzeye ulaşamamıştır.

Tombul: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri oval ve taneler genellikle küçüktür.
Çalı: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri böbreği andırır ve taneler genellikle orta büyüklüktedir.
Horoz: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri uzun silindirik ve taneler genellikle orta büyüklüktedir.
Dermason: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri dolgunca yassı olup bir uçları düz, diğer uçları yuvarlaktır. Taneler genellikle büyükçedir.
Selanik: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri yandan
basık (yassı) uçları yuvarlak ve taneler genellikle büyüktür.
Battal: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri böbreği andırır ovalimsi yassı olup ve taneler Selanik çeşidinden daha büyüktür.
Şeker: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri yuvarlak ve taneler genellikle büyükçedir.
Barbunya: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri düz bej zemin üzerinde kırmızı çizgili veya alacalı şekilleri yuvarlağa yakın ve taneler genellikle büyüktür.
Bomba: Bu çeşide giren kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri ovalimsi şişkin ve taneler Battal çeşidinden daha büyüktür.

Çimlenme için optimum sıcaklık 16-20°C’dir, 10°C’nin altında çimlenme yavaş olur. Donlardan çok zarar görür, 105-120 gün don olmayan bir süre gereklidir. Fasulye, optimum gelişme için ortalama 18-24°C sıcaklığa gereksinim duyan bir sıcak iklim bitkisidir. Sıcaklığın 30°C olması başarılı yetişmenin üst sınırıdır. Bu sıcaklığın üzerinde çiçeklerin dökülmesi hızlanır, 35°C’nin üzerinde ise tane tutma çok zayıflar.

Börülce, toprak iyice ısınmadan ekilmemelidir. İlkbahar son donlarından sonra ekim yapılmalıdır. Kuru tane üretimi için yapılan yetiştiricilikte ülkemizde ekim zamanı Nisan sonu Mayıs ayı başlarıdır. Börülce ekiminde serpme ekim iyi sonuçlar vermez. Uygun ekim yöntemi sıralar halinde mibzerle yapılan ekimdir.

Tüm baklagillerde olduğu gibi yemeklik baklagiller de bünyelerinde yüksek oranda (% 18-36) protein bulundurdukları için beslenmede büyük önem taşırlar.

2009 yılı dünya yemeklik baklagiller verim değerleri açısından, fasulyenin verim değeri 782 kg/ha'dır.

Ülkemizde en fazla ekim alanına sahip baklagil nohuttur.

Kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri oval ve taneler genellikle küçük olan fasulye türüne tombul adı verilmektedir.

Kuru fasulyelerin tane renkleri düz bej zemin üzerinde kırmızı çizgili veya alacalı şekilleri yuvarlağa yakın ve taneler genellikle büyük olan fasulye türüne barbunya adı verilir.

Beyaz veya kirlimsi beyaz tane renkli olan şekli böbreği andıran börülce türü ak börülcedir.

Börülce çiçekleri 10 tane erkek organ (androecium) bulundurmaktadır.

Börülce B1 vitamini açısından zengindir.

Kuru fasulyelerin tane renkleri beyaz, şekilleri yandan basık (yassı) uçları yuvarlak ve taneler genellikle büyük olan fasulye selaniktir.

Fasulye, optimum gelişme için ortalama 18-24 °C sıcaklığa gereksinim duyan bir sıcak iklim bitkisidir.