TARLA BİTKİLERİ I

Dünya’da ve ülkemizde serin iklim tahılı ekim alanlarının artırılması neredeyse tamamen imkansız hale gelmiştir. Ancak son yıllarda bu olumsuz duruma karşın üretimde hızlı bir artış kaydedilmiştir. Bu üretim artışının nedenini olarak verimli çeşitlerin kullanımı ve yağışın bitkinin istediği zamanda düşmesinden ileri geldiğini kolaylıkla söyleyebiliriz.

Türkiye’de 2016 yılı verilerine göre işlenen toplam alan 23,4 milyon hektardır.
Bu işlenen alan içerisinde tahıl ekim alanı(11,4 mil.ha) nadas (3,7 mil.ha) ile
birlikte bu alanın %64,5’ini oluşturmaktadır. Ülkemizin ekolojik koşulları, nadas
hariç tahıl tarımına ayrılan alanın %92,9’unda serin iklim tahılı yetiştirilmesini zorunlu kıldığını görmekteyiz. Ülkemizde tahıl üretimi; 1948-52 yılında 7,9 mil.ton iken, başlangıçta ekim alanı artışı, son yıllarda ticaret gübrelerinin ve
üstün verimli çeşitlerin kullanılması ile verim artışının etkili olması nadeniyle
2016 yılında 35,3 mil.ton’a kadar çıkmıştır. Tahıllar içerisinde de yine 2016 yılı
verilerine göre 8,1 mil.ha ekim alanı ve 20,6 mil.ton üretim ile en büyük önemi
buğdayın taşıdığını söyleyebiliriz (%66,7). Buğdayı, ekim alanı bakımından arpa
takip etmektedir.

Adaptasyon ya da uyum denilince o bitki çeşidinin yetiştirildiği yerin toprağına,
iklim şartlarına, arazi yön, meyil ve yüksekliğine, kısaca çeşitli çevre koşullarına
uyum sağlama derecesi ve durumu anlaşılır. Serin iklim tahılları kültür bitkileri
içerisinde istek sınırları geniş olanların başında gelir. Tahıl grubunun yetişmediği yerlerde başka tarla ürünlerinin yetişmesi hemen hemen imkansızdır. Yüksek
rakımlarda yetişebilme bakımından serin iklim tahılları içerisinde buğday, arpa
ve tritikale en başta gelirken bunları sırasıyla çavdar ve yulaf izlemektedir. Ekim
alanları 2000 m yüksekliğinin üzerinde olan yerlerde buğday tarımı ekonomik
olmamaktadır.

Serin iklim tahılları genuslarının tanelerinin sıkı yapılı proteince zengin olması
hektolitre ağırlığı ile ilgilidir ve kaliteli bir taneye sahip olduğunu gösteren dünya’da kabul gören bir kalite kriteridir. Genellikle proteince zengin olan makarnalık buğdaylarda hektolitre ağırlığı ekmeklik buğdaylardan daha yüksektir

Tahıllarda, fizyolojik olumunu tamamlamış canlı tohumların vejetatif gelişmelerini başlatabilmeleri için çimlenme faktörleri olarak bilinen nem (su), sıcaklık ve
havanın istenilen miktar ve sürede ortamda en az düzeyde bulunması gereklidir.
Tohumun bu koşulları yakalayıp generatif devreye geçebilmesine Vernalizasyon,
Yaravizasyon ya da Soğuklama adı verilmektedir.
Tahıllarda başlıca beş gelişme devresi vardır. a) Çimlenme ve Sürme, b) Kardeşlenme, c) Sapa Kalkma (Kaleme kalkma, kucak yapma), d) Başaklanma ve Çiçeklenme, e) Döllenme ve Erme

Çim yatağından yeteri kadar nem alan tane embriyonun bulunduğu tarafta bir
şişkinlik gösterir. Bu duruma “tanenin karınlanması” denir. Bu sırada tohumun
hacminde de bir büyüme olur. Daha sonra kalkancıktaki enzimler faaliyete geçerek besidokuyu eritmeye başlarlar. Böylece suda eriyebilir hale gelen besin maddeleri kalkancık yoluyla kökçük ve tomurcuğa ulaşır. Bu olaylar sırasında endosperm yumuşayarak hamur ya da boza kıvamını alır. Hızlı bir hücre bölünmesinin başlamasıyla kökçük uyanır ve kabuk kısmını yırtarak çıkıntı yapar bu duruma “tanenin burunlanması” denir.

Kök derinliği bakımından serin iklim tahılları; çavdar, triticale, yulaf, buğday
ve arpa şeklinde sıralanabilir. Derine inme kışlıklarda fazla, yazlıklarda ise daha
azdır. Kökleri derine inen bitkilerde verim daha fazladır. Serin iklim tahıllarında kök gelişmesi, çeşitlere, ekim zamanına-sıklığına, su ve besin maddelerine, ısı
durumuna, toprağın yapı ve dokusuna ve havalanmasına bağlıdır. Kök gelişmesi
gözenekli topraklarda daha fazla olmaktadır.

Döllenmeden sonra endosperm hücreleri içerisinde besin maddesi birikimi başlar. Su oranında giderek azalma görülür, tane tane özelliğini kazanmaya başlar.
Süt Erme (Protein Birikmesi): Döllenmeden sonra endosperm hücreleri içerisine yaprak ve gövde de biriktirilen proteinin yarısı taşınır. Tanede biriken bu
proteinler, endosperm içinde petek yapısında bir ağ doku doluştururlar. Tane bu
devrede en büyük hacmini alır. Bu süre 20-25 gündür. Tanede su oranı % 60’a
kadar düşer.
Sarı Erme (Nişasta Birikmesi): Tanede su oranı % 60’ın altına düşmekte ve
protein birikimi sona ermektedir. Bu devre nişasta birikme devresidir. Bu nişasta
tanecikleri protein ağları içerisinde birikmeye başlar. Endosperm balmumu kıvamını alır. Tane küçülür, devre sonunda besin maddesi birikmesi sona erer. Tanede su oranı % 43’e düşer. Bu devrede süre 10-15 gün civarındadır.
Fizyolojik Erme: Besin maddesi birikmesi durduktan sonra birikmiş maddelerin oluşması devam eder. Bu devre kurak yerlerde 2-3 gün, nemli ve kıyı yerlerde 5-10 gün sürebilir. Tane tohumluk özelliğini kazanmıştır. Su oranı % 33-18,5
civarındadır.
Tam Erme: Fizyolojik ermenin tamamlanmasından sonra tane su kaybetmeye
devam eder. Tanedeki su oranı % 14,5’in altına düştüğü zaman tam erme devresi tamamlanmış olur.
Ölü Erme: Kurak bölgelerde tanedeki su oranı daha da azalma göstermektedir.
Bu su oranı % 7’e kadar düşebilir. Ölü ermede tane başakcıkla ilgisini keser.
Tahıllarda hasat bölgelere göre değişmekle birlikte genellikle tanedeki su oranı
%13,5 civarında iken yapılır.

Tane renkleri değişik olabilirler ve cinslere göre değişirler. Renk
maddesi tanenin değişik yerlerinde olabilir. Renk maddesi endospermde olan taneler insan ve hayvan beslenmesinde kullanılmaz. Kabuktaki renklilik öncelikle değirmenciyi ilgilendirir. Çünkü kırmızı ve beyaz tanelerin öğütme tekniği farklıdır. Özellikle ülkemizde son yıllarda koyu renkli tanelilerin tutulması ve fazla ekilmesi “Tane Rengine” daha fazla önem verilmesi gerektiğinin bir göstergesidir.

Tahıl taneleri ısıyı çok kötü iletirler, ambara kondukları zamanki sıcaklığı hemen
hemen aynen devam ettirirler. Bu bakımdan ürünü ambara koyarken günün düşük sıcaklıktaki bir saatinin (10-15 °C ) seçilmesi çok uygundur.

Türkiye.

Çeşitli ülkelerin insanları asıl besin maddelerini farklı tahıllardan almaktadırlar. Bu tahıllar; Amerika, Batı ve Orta Avrupa, Türkiye’de buğday, Rusya, Polonya, Almanya, Norveç, İsveç ve Danimarka’da çavdar, Afrika’da darılar ve Uzak Doğu’da ise pirinç’dir.

Çeşitli ülkelerin insanları asıl besin maddelerini farklı tahıllardan almaktadırlar. Bu tahıllar; Amerika, Batı ve Orta Avrupa, Türkiye’de buğday, Rusya, Polonya, Almanya, Norveç, İsveç ve Danimarka’da çavdar, Afrika’da darılar ve Uzak
Doğu’da ise pirinç’dir.

Ekim alanları 2000 m yüksekliğinin üzerinde olan yerlerde buğday tarımı ekonomik olmamaktadır.

İklim istekleri bakımından serin iklim tahılları geniş varyasyon gösteren bitkilerdir. Bu tahıl grubu uzun gün bitkisi olduklarından, vegetatif gelişme devrelerinde düşük sıcaklık, kapalı ve nisbi nemi yüksek olan havaları

Vegetatif ve generatif devrede en çok nem isteyen serin iklim tahılı yulaftır.

Buğday 65-84 kg.

Serin iklim tahıllarında tohum kabuğu (Testa) renk pigmentlerini içerir ve tanenin sarı, kehribar, kırmızı ve değişik tondaki renkleri verirler. Kabuk;
tahıl cinsine, türüne ve çeşitlerine göre değişmekle birlikte tanenin ağırlıkça %12-14’ünü oluşturur.

Hasat

Tahıllarda başlıca beş gelişme devresi vardır. a) Çimlenme ve Sürme, b) Kardeşlenme, c) Sapa Kalkma (Kaleme kalkma, kucak yapma), d) Başaklanma ve Çiçeklenme, e) Döllenme ve Erme

Sarı Erme (Nişasta Birikmesi)