TARLA BİTKİLERİ I - Deneme Sınavı - 12

Ülkemiz tarım alanlarının %10’unu kapsayan yemeklik baklagil bitkileri, gerek sahip oldukları yüksek protein içeriği nedeniyle beslenme ve gerekse azot bağlama özelliklerinden dolayı ekim nöbeti sistemlerinde aranan bitkilerdir.

Yemeklik tane baklagiller binlerce yıldır insanların diyetlerinin önemli bir kısmını oluşturmuşlardır. Yemeklik tane baklagillerin, antik dönemlerde Akdenizliler, Mezopotamyalılar, Mısırlılar, Macarlar, Truvalılar ve İngilizler tarafından beslenmede kullanıldığı, geçmişlerinin 5000 yıl öncesine dayandığı çeşitli delillerle ortaya çıkmıştır.

Yemeklik baklagillerin toprağa bağladıkları azot miktarı çeşide ve çevre koşullarına göre değişmekle beraber, yılda genel olarak 5-20 kg/da dolaylarındadır (Şehirali 1988).

Ülkemizde yemeklik tane baklagiller adı altında nohut, mercimek, fasulye, bakla, börülce ve bezelye olmak üzere altı tane cins incelenir ve önemleri, beslenmede, ekim nöbetinde ve ekonomik olmak üzere üç ana başlık altında toplanabilir.

Tüm baklagillerde olduğu gibi yemeklik baklagiller de bünyelerinde yüksek oranda (% 18-36) protein bulundurdukları için beslenmede büyük önem taşırlar.

Fasulyede bitki boyu çeşide ve çevresel koşullara bağlı olmakla 17.0-164.0 cm arasında değişiklik göstermektedir.

Fasulyenin gelişme döneminde iki tip yaprak görülür. Bunlardan ilki olan kotilodon yapraklarıdır. Bunlar tohumların çimlenip toprak yüzüne çıkması sırasında görülen, kalp şeklinde ve iki tanedirler. İlk yapraklardan sonra üç yaprakcıktan oluşan asıl yapraklar meydana gelir. Bu yaprakların gövde üzerindeki dizişli spiraldır. Fasulye yapraklarında üçgen biçimli altı adet kulakcık (stipula) bulunmaktadır.

Fasulye tanesinde bulunan proteinler bir çok proteinin karışımından oluşmuştur. Bunların %62-95 kadarı suda erimekte, %13 kadarı sodada ve %2-25 kadarı da tuzda erimektedir.

Biyolojik azot fiksasyonu yapabilmeleri ve ekim nöbetine uygun bitkiler olmaları nedeniyle, baklagiller sürdürülebilir tarımda da oldukça önemli bitkilerdir.

Ülkemiz tarım alanlarının %10’unu kapsayan yemeklik baklagil bitkileri, gerek sahip oldukları yüksek protein içeriği nedeniyle beslenme ve gerekse azot bağlama özelliklerinden dolayı ekim nöbeti sistemlerinde aranan bitkilerdir. Doğru cevap B şıkkıdır.

2009 yılı dünya yemeklik baklagiller verim değerlerine göre en yüksek verime sahip olan baklagil bezelyedir.

Beslenmedeki protein açığının giderilmesi yönünden yemeklik baklagillerin etkin ve ekonomik bitki grubu olduğunu göstermektedir. Dünyada insan beslenmesinde ki bitkisel proteinlerin % 22’si, karbonhidratların % 7’si; hayvan beslenmesinde ki proteinlerin % 38’i ve karbonhidratların % 5’i yemeklik baklagillerden sağlanmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kültür fasulyesinin (P. vulgaris L.) kökeni uzun süre tartışma konusu olmuştur. 18.
yy ortalarına kadar botanikçiler fasulyeyi Hindistan kökenli kabul etmişlerdir.

Baklagiller, köklerinin yayıldığı toprak katlarını organik azotça zenginleştirirler ve daha sonra ekilen bitkiler bu azottan faydalanırlar. Baklagillerin toprağa bağladıkları azot miktarı çeşide ve çevre koşullarına göre değişmekle beraber, yılda genel olarak 5-19 kg/da kadardır. Bu değer baklada 19 kg/da, mercimekte 12 kg/da, bezelye ve börülcede 9 kg/da, nohutta 8 kg/da ve fasulyede 5 kg/da kadardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kültür fasülyesinin çimlenmesi için optimum sıcaklık 16-20 °C’dir, 10 °C’nin altında çimlenme yavaş olur.

Dünya toplam yemeklik baklagil ekim alanı 60 459 419 ha, üretimi ise 53 258 723 ton’dur. Dünya verilerine göre en fazla ekim alanına sahip yemeklik baklagil cinsi 25 211 468 ha ile fasulyedir. Fasulyeyi 11 862 341 ha’lık ekim alanıyla börülce ve 11 081 938 ha ile nohut izlemektedir. Bezelye, mercimek ve bakla ekim alanları ise sırasıyla 6 158 809, 3 637 008 ve 2 507 855 ha’dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

"Çıkışla - çiçeklenme arasındaki dönemde sulama yapılmamalıdır." üstün kuru tane verimi için, bitki gelişme süresinde kullanılması gereken suyun özelliklerinden biri değildir.

Son verilere göre ülkemizde en fazla ekim alanına sahip yemeklik baklagil cinsi 505 165 ha ile nohuttur. Nohudu 318 675 ha ile mercimek, 98 233 ha ile fasulye, 10 263 ha ile bakla izlemektedir. Ülkemizde, bezelye ve börülce toplam yemeklik baklagiller içerisinde ekim alanlarının aldığı pay yönünden oldukça düşük değerler göstermektedir. Bezelye 1 365 ha ekim alanı ile en az yetiştirilen baklagil cinsidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Vigna cinsi sınıflandırmaları; Vigna sinenesis, Vigna luteola, Vigna vexillata, Vigna lutea şeklinde 4 şekilde yapılmaktadır.