TARLA BİTKİLERİ I - Deneme Sınavı - 6

Gövdenin genellikle toprak üstünde yatay olarak uzanan sap ve sürgünlerini ifade etmektedir. Üzerinde gövde ve bo¤umlar› olan sürgünlerin bohumlarındaki gözlerden yeni bitkiler meydana gelmektedir.

Endosperm, tohumda besin deposu görevini üstlenmiştir.

Mezobiyotik Tohumlar: yaşam süresi 3-15 yıl arası olanlar

Makrobiyotik: Yaşam süresi 15 yıldan fazla olanlar. Cassia türleri (sinameki) 100-115 yıl gibi çok uzun ömürlü bitkidir

Çiçeklenme için 12-14 saatten daha az süreye gereksinim duyan bitkilerdir. Bu sürenin üstünde gün uzunluğu söz konusu olduğunda vegetatif gelişme devam eder. Mısır, darı, tütün, çeltik bu grupta yer almaktadırlar .

Çiçeklenmede gün uzunluğu süresinden etkilenmezler. Bu gruba giren örnek bitkiler; pamuk, ayçiçeği, domates, fasulye ve bakladır.

Orijinal tohumluk veya kendisinden elde edilen çeşit safiyetini devam ettiren, tarla ve laboratuar kontrolleri yapılarak standartlara uygunluğu belirlenen tohumluklardır. Esas olarak üreticiye dağıtımı yapılan tohumluk grubudur.

Tek melez üretimi: iki kendilenmiş döl arasında yapılmış melezlemenin birinci

kademesidir (AxB).

Hibrit Ayçiçeği orijinal kademesi için izolasyon mesafesi 3000 m olmalıdır.

Sertifikalı tohumluklar, tescil edilmiş çeşitlere ait o yılın üretimin programında olduğu resmi gazetede ilan edilen, fiziksel ve biyolojik nitelikleri en yüksek düzeyde bulunan, çeşit safiyetini devam ettiren, ambalajlanıp etiketlenerek satışa arz olmuş tohumluktur.

Dünya’da ve ülkemizde serin iklim tahılı ekim alanlarının artırılması neredeyse tamamen imkansız hale gelmiştir. Ancak son yıllarda bu olumsuz duruma karşın üretimde hızlı bir artış kaydedilmiştir. Bu üretim artışının nedenini olarak verimli çeşitlerin kullanımı ve yağışın bitkinin istediği zamanda düşmesinden ileri geldiğini kolaylıkla söyleyebiliriz.

Türkiye’de 2016 yılı verilerine göre işlenen toplam alan 23,4 milyon hektardır.
Bu işlenen alan içerisinde tahıl ekim alanı(11,4 mil.ha) nadas (3,7 mil.ha) ile
birlikte bu alanın %64,5’ini oluşturmaktadır. Ülkemizin ekolojik koşulları, nadas
hariç tahıl tarımına ayrılan alanın %92,9’unda serin iklim tahılı yetiştirilmesini zorunlu kıldığını görmekteyiz. Ülkemizde tahıl üretimi; 1948-52 yılında 7,9 mil.ton iken, başlangıçta ekim alanı artışı, son yıllarda ticaret gübrelerinin ve
üstün verimli çeşitlerin kullanılması ile verim artışının etkili olması nadeniyle
2016 yılında 35,3 mil.ton’a kadar çıkmıştır. Tahıllar içerisinde de yine 2016 yılı
verilerine göre 8,1 mil.ha ekim alanı ve 20,6 mil.ton üretim ile en büyük önemi
buğdayın taşıdığını söyleyebiliriz (%66,7). Buğdayı, ekim alanı bakımından arpa
takip etmektedir.

Adaptasyon ya da uyum denilince o bitki çeşidinin yetiştirildiği yerin toprağına,
iklim şartlarına, arazi yön, meyil ve yüksekliğine, kısaca çeşitli çevre koşullarına
uyum sağlama derecesi ve durumu anlaşılır. Serin iklim tahılları kültür bitkileri
içerisinde istek sınırları geniş olanların başında gelir. Tahıl grubunun yetişmediği yerlerde başka tarla ürünlerinin yetişmesi hemen hemen imkansızdır. Yüksek
rakımlarda yetişebilme bakımından serin iklim tahılları içerisinde buğday, arpa
ve tritikale en başta gelirken bunları sırasıyla çavdar ve yulaf izlemektedir. Ekim
alanları 2000 m yüksekliğinin üzerinde olan yerlerde buğday tarımı ekonomik
olmamaktadır.

Serin iklim tahılları genuslarının tanelerinin sıkı yapılı proteince zengin olması
hektolitre ağırlığı ile ilgilidir ve kaliteli bir taneye sahip olduğunu gösteren dünya’da kabul gören bir kalite kriteridir. Genellikle proteince zengin olan makarnalık buğdaylarda hektolitre ağırlığı ekmeklik buğdaylardan daha yüksektir

Tahıllarda, fizyolojik olumunu tamamlamış canlı tohumların vejetatif gelişmelerini başlatabilmeleri için çimlenme faktörleri olarak bilinen nem (su), sıcaklık ve
havanın istenilen miktar ve sürede ortamda en az düzeyde bulunması gereklidir.
Tohumun bu koşulları yakalayıp generatif devreye geçebilmesine Vernalizasyon,
Yaravizasyon ya da Soğuklama adı verilmektedir.
Tahıllarda başlıca beş gelişme devresi vardır. a) Çimlenme ve Sürme, b) Kardeşlenme, c) Sapa Kalkma (Kaleme kalkma, kucak yapma), d) Başaklanma ve Çiçeklenme, e) Döllenme ve Erme

Çim yatağından yeteri kadar nem alan tane embriyonun bulunduğu tarafta bir
şişkinlik gösterir. Bu duruma “tanenin karınlanması” denir. Bu sırada tohumun
hacminde de bir büyüme olur. Daha sonra kalkancıktaki enzimler faaliyete geçerek besidokuyu eritmeye başlarlar. Böylece suda eriyebilir hale gelen besin maddeleri kalkancık yoluyla kökçük ve tomurcuğa ulaşır. Bu olaylar sırasında endosperm yumuşayarak hamur ya da boza kıvamını alır. Hızlı bir hücre bölünmesinin başlamasıyla kökçük uyanır ve kabuk kısmını yırtarak çıkıntı yapar bu duruma “tanenin burunlanması” denir.

Kök derinliği bakımından serin iklim tahılları; çavdar, triticale, yulaf, buğday
ve arpa şeklinde sıralanabilir. Derine inme kışlıklarda fazla, yazlıklarda ise daha
azdır. Kökleri derine inen bitkilerde verim daha fazladır. Serin iklim tahıllarında kök gelişmesi, çeşitlere, ekim zamanına-sıklığına, su ve besin maddelerine, ısı
durumuna, toprağın yapı ve dokusuna ve havalanmasına bağlıdır. Kök gelişmesi
gözenekli topraklarda daha fazla olmaktadır.

Döllenmeden sonra endosperm hücreleri içerisinde besin maddesi birikimi başlar. Su oranında giderek azalma görülür, tane tane özelliğini kazanmaya başlar.
Süt Erme (Protein Birikmesi): Döllenmeden sonra endosperm hücreleri içerisine yaprak ve gövde de biriktirilen proteinin yarısı taşınır. Tanede biriken bu
proteinler, endosperm içinde petek yapısında bir ağ doku doluştururlar. Tane bu
devrede en büyük hacmini alır. Bu süre 20-25 gündür. Tanede su oranı % 60’a
kadar düşer.
Sarı Erme (Nişasta Birikmesi): Tanede su oranı % 60’ın altına düşmekte ve
protein birikimi sona ermektedir. Bu devre nişasta birikme devresidir. Bu nişasta
tanecikleri protein ağları içerisinde birikmeye başlar. Endosperm balmumu kıvamını alır. Tane küçülür, devre sonunda besin maddesi birikmesi sona erer. Tanede su oranı % 43’e düşer. Bu devrede süre 10-15 gün civarındadır.
Fizyolojik Erme: Besin maddesi birikmesi durduktan sonra birikmiş maddelerin oluşması devam eder. Bu devre kurak yerlerde 2-3 gün, nemli ve kıyı yerlerde 5-10 gün sürebilir. Tane tohumluk özelliğini kazanmıştır. Su oranı % 33-18,5
civarındadır.
Tam Erme: Fizyolojik ermenin tamamlanmasından sonra tane su kaybetmeye
devam eder. Tanedeki su oranı % 14,5’in altına düştüğü zaman tam erme devresi tamamlanmış olur.
Ölü Erme: Kurak bölgelerde tanedeki su oranı daha da azalma göstermektedir.
Bu su oranı % 7’e kadar düşebilir. Ölü ermede tane başakcıkla ilgisini keser.
Tahıllarda hasat bölgelere göre değişmekle birlikte genellikle tanedeki su oranı
%13,5 civarında iken yapılır.

Tahıl taneleri ısıyı çok kötü iletirler, ambara kondukları zamanki sıcaklığı hemen
hemen aynen devam ettirirler. Bu bakımdan ürünü ambara koyarken günün düşük sıcaklıktaki bir saatinin (10-15 °C ) seçilmesi çok uygundur.

Çeşitli ülkelerin insanları asıl besin maddelerini farklı tahıllardan almaktadırlar. Bu tahıllar; Amerika, Batı ve Orta Avrupa, Türkiye’de buğday, Rusya, Polonya, Almanya, Norveç, İsveç ve Danimarka’da çavdar, Afrika’da darılar ve Uzak
Doğu’da ise pirinç’dir.