TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA

Dünya atmosferi, ortalama sıcaklığın değişimine göre, yeryüzünden yukarıya doğru Troposfer, Stratosfer, Mezosfer ve Termosfer olarak ayrılmaktadır.

Güneşten yayılan farklı dalga boylarındaki tüm elektromanyetik radyasyonun tamamına “Güneş Spektrumu ”denir. Bu spektrumda, güneş ışınımı dalga boylarına göre sıralanır, bu ışınımlar; Gama Işınları, X- Işınları, Ultraviyole Işık, Görünür Işık, Kızıl Ötesi (Infrared) Işık ve Radyo Dalgaları’dır.

Sera etkisi yaratan en önemli gazlar su buharı, karbondioksit ve metandır.

Antropojen kaynaklı metan ise üretim, 104 İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme enerji, endüstri ve atık sektörlerinden kaynaklanmaktadır. Üretim sektöründen kaynaklanan metan gazı çoğunlukla enterik fermentasyon, gübreleme, pirinç tarlalarından kaynaklanmaktadır.

Ozon atmosfer tabakaları arasında en yoğun olarak troposfer ve stratosferde, iki farklı şekilde bulunur ve ozon tabakasını oluşturur.

Hızlandırılmış erozyon ise toprak kaybına neden olan erozyon tipidir. Yanlış arazi kullanımı, yanlış tarım ve üretim tekniklerinin kullanımı, çayır ve meralık alanlarda aşırı ve erken otlatmalar hızlandırılmış erozyonun ortaya çıkmasının temel sebepleridir. Bu erozyon şeklinde toprağın taşınması ile verimli üst tabakası incelmekte ve giderek toprağın alt tabakaları da taşınmaktadır. Buna göre hızlandırılmış erozyon; insan müdahaleleri ile aşınma ve taşınmaya uygun hale gelmiş olan toprağın, su rüzgâr, yerçekimi, çığ, dalga gibi doğal etmenler ile bulunduğu bölgeden başka bir yere taşınması olayıdır. Hızlandırılmış erozyonu oluşturan güçler arasında su ve rüzgâr erozyonu, yer çekimi, buzul, dalga ve çığ erozyonu sayılabilir.

Komünite ve cansız çevrenin birlikte değerlendirilmesi ile ortaya çıkan ekolojik birime ekosistem denir.

Yeryüzünün, karstik, kalkerli, kum veya çakıldan meydana gelmiş geçirgen yapılı katmanlarının alt tabakalarında, suyu geçirmeyen kayaçlarla veya killerle çevrili geniş alanlarda oluşan yer altı göllerine akufer denir.

Bazı canlılar geniş bir sıcaklık aralığında yaşayabilirken (öriterm canlılar), bazıları ise çok dar bir sıcaklık aralığında yaşar (stenoterm canlılar) ve sudaki sıcaklık değişimlerinden olumsuz yönde etkilenir. Stenoterm olarak adlandırılan canlıların tolerans aralıkları dar olduğundan, çevresel değişikliklerin izlemesinde, gösterge canlılar olarak kullanılırlar.

Atmosferdeki miktarı diğer gazlara göre çok az olmasına karşın, atmosferik miktarındaki değişimler ve ısı tutma özelliğinden dolayı iklimsel koşullara en çok etki yapan gazlardan biri de CO2 ’dir. Serbest haldeki atmosferik CO2 miktarı denizlerden daha yüksektir.

Atmosferde CO2 ’den sonra sera etkisi oluşumuna en çok katkıda bulunan diğer gaz ise CH4 (metan) gazıdır. Sanayi döneminin başlangıcından günümüze kadar çok hızlı bir şekilde arttığı, her ne kadar 1990’lı yıllarda metan gazı emisyonunda azalma olduğu öngörülse dahi, son 800.000 yıllık dönem içinde hiç görülmediği kadar yüksek bir seviyeye ulaşarak %150’lik bir artış gösterdiği rapor edilmiştir.

Metan (CH4 ) gazının artış nedenleri aşağıdaki gibidir. 

Fosil yakıt kullanımı Tarımsal faaliyetler (pirinç ve çeltik tarlaları) Madencilik faaliyetleri Çöplerin gömülmesi ve depolanması Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği Evsel ve hayvansal atıklar

C şıkkında belitilen motorlarda içten yanma seradaki azot gazının artışına sebep olmaktadır.

Erozyon sonucunda; • Bitki örtüsünün yok olması ve buna bağlı olarak toprak kayması, taşkın gibi felaketlerin artması, • Meraların yok olması ve hayvancılığın azalması, • Erozyon ile taşınan topraklar özellikle akarsular aracılığı ile göllerin barajların sedimantasyonunu artırarak doğal ömürlerinin kısalmasına yol açması, • Doğal vejetasyon yapısı ve faunanın zarar görmesi ile ekolojik dengenin ve biyolojik işleyişin olumsuz etkilenmesi, • Verimi düşen topraklarda veya yakın bölgelerindeki insanların kırsal bölgeden kente göç etme sebebi ile ekonomik ve üretim sorunlarının oluşmasına neden olmaktadır.

Doğal nedenler: Su, rüzgâr erozyonu ve kumul hareketleri ile toprak aşınımı, topraktaki besleyici bitki elementlerinin yüzeyden yıkanma ile uzaklaşarak toprak kalite ve veriminin düşmesi ile doğal veya insan faaliyetleri ile oluşan sıcaklık artışı (iklimsel değişiklikler) doğal nedenlerin en önemlileridir. İklimsel değişiklikler, su ve rüzgar erozyonu, kumul hareketlerine bağlı olarak oluşan toprak bozunumu, kurak ve yarı kurak bölgelerde toprağın tuzlulaşması ve yüzeyde kabuk oluşumu, fazla yağışlı olan bölgelerde ise bitki besin elementlerinin yağışla yıkanarak bitki kök derinliğinden uzaklaşmasını sağlar.                                                  Antropojenik nedenler şunlardır: • Ormanlık alanların azalması veya yok edilmesi, • Yamaç bölgelerindeki meraların aşırı kullanımı ve tahribi, gübreleme, yabancı otlarla yanlış mücadele gibi sebeplerle meralarda yoğun bir bitki örtüsünün kurulamaması, • Çok fazla sayıda kuyu ve artezyen açılarak plansız ve aşırı su kullanımı ve su kaynaklarının azalması sonucu hem hidrojeolojik yapının hem de hidrolojik döngünün olumsuz yönde etkilenmesi, • Hasat sonrası dönemde anız yakımı ile toprağın verimli üst kesiminin zarar görmesi, nemini kaybetmesi, erozyonu hızlandırması, • Polikültür ve uygun toprak işleme yöntemlerinin kullanılmaması, • Yanlış ve aşırı gübreleme ile toprak yorgunluğu ve kirliliğinin oluşturulması, aynı zamanda gübre kaynaklı atmosfere azot ve fosfor girdisinin arttırılması, • Kentleşme, turizm, sanayileşme, şehir yerleşim bölgelerini genişletme, maden işletmeciliği tesisleri gibi nedenlerle tarım ve orman alanlarının amaç dışı kullanımı, • Tarımsal alanlarda özellikle tuzlulaşma, alkalileşme ve çoraklaşmaya neden olan uygulamaların yapılması. Özellikle iyi nitelikte olmayan su ile sulama yapılması, aşırı sulama, sulama ve drenaj planlamasına uyulmaması ve en önemlisi de yanlış ve aşırı gübre kullanımı ile toprak verimliliğini düşüren tuzların birikmesinin sağlanması ve toprak yapısının asitleşmesi, • Endüstriyel veya evsel atıklar için toprağın alıcı ortam olarak kullanılarak kirletilmesi, • Yanlış işleyiş tekniklerine dayalı toprağın fiziksel bozulumunun hızlanması. Toprağın fiziksel buzulumu olarak bilinen toprak profilinin farklı derinliklerinde sıkışması sayesinde sert, strüktürsüz, masifleşmiş veya

Ülkemizde antropojenik etmenlere bağlı olarak çoraklaşmış ve çölleşme sürecine girmiş ve hatta çöl yapısı gösteren arazi örneklerini Konya-Karapınar bölgesinde açıkça görmekteyiz. Bölgede yakın tarihli olarak çekilen fotoğraflarda (Şekil 4.4) bölgenin tamamen kumul yapıya dönüştüğü, büyük ve küçükbaş hayvanların dahi besin olarak tercih etmedikleri dikenli bir bitki örtüsüne sahip olduğu görülmektedir.

Su kaynakları kullanımı ile önlemler:  Toprak suyunun korunması İnfiltrasyon miktarının arttırılması Toprak su tutma kapasitesinin arttırılması Mevcut su kaynaklarının korunması Akarsu yataklarında değişiklik yapılmaması Sulak alanların sürdürülebilirliğinin sağlanması Yer altı su kaynaklarının bilinçli kullanımı Su kirliliğinin önlenmesi.

Toprak yönetimi ve erozyon kontrolü önlemleri:                                       Tuzlulaşmanın önlenmesi Uygun drenaj sisteminin yapılması Yıkama tavlarının oluşturulması Toprak kirliliğinin önlenmesi Gübre yönetim planlarının oluşturulması İlaçlama kontrolünün sağlanması Erozyon kontrolü Arazilerin doğal niteliklerine uygun kullanımı Anız örtülü, ekim nöbetli tarım Doğal vejetasyon yapısının belirlenmesi ve korunması Teraslama, otlu suyolları uygulamaları Kontur ve şeritsel tarım uygulamaları Toprak yüzeyinde rüzgâr erozyonunu düşüren fiziksel önlemlerin alınması (kamış perdeler) Toprak nemliliğinin korunması Kumul habitat bitki türlerinin korunması

Atmosferdeki sera gazlarının artışına bağlı küresel ısınmanın negatif sonuçları açısından risk grubu ülkeler içinde yer alan Türkiye’de gözlemlenebilecek olası etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. İklim kuşaklarındaki kaymaya paralel olarak ülkemiz daha şu andakinden sıcak ve kurak bir iklim kuşağı özelliği gösterebilmesi, 2. Kuraklaşmayla beraber yağış miktarında ve su kaynaklarında azalma, buna bağlı olarak da tarımsal üretimde düşüşler ve orman yangınlarında artış, toprak yapısında bozulmalar, kurak ve yarı kurak bölgelerin alan olarak genişlemesi sonucu çölleşme periyodunun hızlanması, 3. Toprak yapısında bozulmalara bağlı olarak doğal vejetasyon örtüsünde bozulma ve kaymalar, 4. Deniz ve tatlısu ekosistemlerinin CO2 depolamalarından kaynaklanan asitleşme, buna paralel olarak özellikle balıkçılık ve su ürünleri sektöründe ciddi ekonomik kayıplar, 5. Sıcaklıktaki yükselme ile bölgedeki canlıların yaşamının olumsuz etkilenmesi, 6. Ekstrem hava olayları (şiddetli yapışlar, yerleşim yerlerinde sel, fırtınaların şiddet, etki ve sayısındaki artış), insan sağlığını tehdit eden unsurların artması, 7. Gerek insan sağlığı gerekse tarımda zararlı ve hastalık taşıyan canlıların daha geniş yayılış göstermeleri ve farklı coğrafyalara taşınmaları ve salgın hastalıkların artması gibi negatif etkiler görülebilecektir.

Ozonun neredeyse %90’lık kısmını oluşturan stratosferik ozondur. Stratosferik ozon, diğerinin aksine güneşten gelen zararlı radyasyonu tutması bakımından hayati önem taşır. Ozon tabakasında yine insan faaliyetleri sonucu meydana gelen yırtılmalar, zararlı güneş radyasyonunun yeryüzüne kadar ulaşmasına neden olur.

Atmosferde sera etkisi yapan gazlarda karbonmonoksit yoktur.Cevap karbonmonoksit olacaktır.