TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA - Deneme Sınavı - 25

a. Saplarından lif elde edilen bitkiler; keten, kenevir, jüt, rami, 

b. Yapraklarından lif elde edilen bitkiler; sisal kendiri, 

c. Tohumlarından lif elde edilen bitki; pamuk, 

d. Meyvelerinden lif elde edilen bitki; lif kabağı vd. 

a. Doğrudan doğruya, yağ istihsalinde kullanılan bitkiler, susam, aspir, ayçiçeği, kolza, ketencik, hardal, pelemir vd. 

b. Hem yağ hem de diğer maksatlarda kullanılan bitkiler haşhaş, pamuk, tütün, aspir vd. 

c. Hem yağ ve hem de protein kaynağı olarak soya ve yer fıstığı vd. 

Nadasa bırakmanın faydaları aşağıdaki gibi maddeler halinde özetlenebilir. 

a. Bitki artıkları toprağa karıştırılarak toprağın humus ve organik maddesinin artmasına katkıda bulunulur. 

b. Toprağın su tutma kapasitesi artırılır. 

c. Toprakta mineral madde birikimi artırılır. 

d. Toprakta yararlı mikroorganizma faaliyeti artırılır. 

e. Toprakta mevcut zararlı mikroorganizma ve zararlı miktarı azaltılır. 

f. Topraktaki suyun hızla tükenmesine yol açan yabancı otlar yok edilir. 

Toprak sıcaklığının düşmesiyle su alımı önemli ölçüde azalmakla olup, bitkide; 

a. Kök gelişimi ve faaliyeti olumsuz etkilenmekte ve gittikçe azalmakta, 

b. Protoplazma ve hücre duvarları yapışkanlığının (viskozite) ve su viskozitesi artmakta, 

c. Suyun mevcut buhar basıncı azalmakta, 

d. Suyun topraktan bitki köklerine doğru hareketi, kök hücrelerine girişi ve bunun yanı sıra bitki kök hücre metabolizma hareketleri ve hücre zarı geçirgenlik özellikleri azalmaktadır. 

Gravimetrik yöntemin faydaları sıralanacak olursa: 

a. Basit ve maliyeti düşük bir yöntemdir. 

b. Toprağın içerdiği nem içeriğindeki küçük değişmeler belirlenebilir. 

c. Alınan örnek sayısı artırılmak suretiyle hata payı en aza indirilir. 

Tarla bitkilerinde, sulama yöntemlerinin uygulanması ile elde edilebilecek yararlar şu şekilde sıralanabilir; 

a. Bitki kök bölgesinde kök için uygun gelişme ortamı oluşturularak suyla birlikte besin elementlerinin bitki tarafından daha kolay ve yeterli miktarda alınmasını sağlar. Yine toprakta ve bitkinin yeşil aksamı etrafındaki atmosfer serinletilerek uygun bir ortam oluşturulur. 

b. Ilıman bölgelerde yılda birden fazla ürün alma imkânı sağlar. 

c. Yağışın yetersiz olduğu iklimlerde kurak koşullarda sulu tarıma geçişle daha fazla verim elde etmeye imkânı elde edilir. 

d. Uzun vadede gübrelemeyle veya aşırı taban suyu sonucunda toprakta oluşan tuzların yıkanarak uzaklaştırılmasını sağlar. 

e. Sulu tarıma geçişle tarımsal üretimde yüksek rekolte ve daha stabil bir üretim sağlanır. 

f. Yoğun toprak işleme baskısı sonucunda zamana bağlı olarak toprakta oluşan taban taşının kırılmasına yardımcı olunur. 

g. Sulamayla gübre ve ilaç uygulamasının verilen su birlikte uygulaması mümkün olur. 

Drenaj durumu iyi olan topraklarda; 

a. Toprakta bitki kök gelişme bölgesinde optimum veya buna yakın bir su ve hava oranı oluşur. 

b. Toprakta mevcut yararlı mikroorganizmaların faaliyetleri artar. 

c. Daha yüksek bir toprak sıcaklığı (ortalama 5-6°C daha fazla) oluşur ve bitki gelişimi için daha iyi bir ortam oluşur. 

d. Tarımsal üretim artar. 

e. Toprak işleme ve agronomik uygulamalar daha kolay ve etkin uygulanır. 

f. Hastalık ve zararlılar azalır. 

g. Arazinin tarımsal ve ekonomik değeri artar. 

Yüzey sulama uygulanan arazilerde yapılacak tesviyelerden elde edilecek yararlar şunlardır. 

• Tesviye ile su zayiatlarının önüne geçilir. 

• Kolay drenaj uygulanır. 

• Yapılan sulamanın etkinliği artar. 

• Atılan tohum ve verilen gübreden daha iyi sonuç alınır. 

• Tuzlanma problemi daha kolay giderilir. 

• İşçilik masrafları azaltılır. 

• Homojen su yayılımı olduğundan bitki gelişiminde ve hasat zamanında homojenlik görülür 

Sifonlar: Tarla bitkilerinde ekilen bitkinin cinsine göre değişmekle birlikte eğimli, değişik çaplarda bulunan, sulama suyunun tavalara verilmesini sağlayan borulardır. Metal veya plastikten yapılan sifonların çapı ve tavadaki yerleri değiştirilmek suretiyle bitkinin ihtiyacı olan ve tavaya verilen su miktarını ayarlamak mümkündür. 

Tahıllar serin iklim tahılları ve sıcak iklim tahılları olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Serin iklim tahılları denince tritikale, arpa, buğday, yulaf ve çavdar akla gelirken; sıcak iklim tahılları denince çeltik, mısır, darılar akla gelir. Tahıllar bir yıllık bitkiler olup saçak köklü, gövdeleri yuvarlak ve boğumlardan
meydana gelmiş, yaprakları dar uzun ve damarlıdır. Bazı tahıllar kışlık ve yazlık karaktere sahip olabilirler. Böyle tiplere alternatif tipler denir.

Tohumlarında mevcut değişik oranlardaki yağlardan insan beslenmesinde, boyacılıkta ve diğer endüstri alanlarında kullanılmaktadır. Yağ bitkileri
üç ana gurup altında incelenebilir.
a. Doğrudan doğruya, yağ istihsalinde kullanılan bitkiler, susam, aspir, ayçiçeği, kolza, ketencik, hardal, pelemir vd.
b. Hem yağ hem de diğer maksatlarda kullanılan bitkiler haşhaş, pamuk, tütün, aspir vd.
c. Hem yağ ve hem de protein kaynağı olarak soya ve yer fıstığı vd.

Nemli tarım sistemi bir bölgede düzenli olarak 1250 mm’den fazla yıllık toplam yağışın düşmesi durumunda uygulanan tarım sistemidir. Bu bölgelerde
toprakta bulunan su fazlalığı mevcut olup topraktaki bu fazla suyu drenajla uzaklaştırmak veya deri işlemek gerekir. Fazla su topraktaki besin maddelerini uzaklaştırır, asitliğini artırır ve toprağın teksel yapıya dönmesine neden olur. Toprakta hava miktarı azalır ve toprak sıkışması artar. Ülkemizde sulama suyunun fazla verildiği bölgelerde, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bu sorun fazlaca görülür.

Toprakta yeterli ve sağlıklı bitki kök gelişimi için toprakta yaklaşık %20 su ve
%80 havanın bulunduğu ve yeterli faydalı suyunda biriktiği ortamda mümkündür.

Bitkilerin büyüme dönemlerinde ihtiyacı olan su miktarının bilinmesi amacıyla bitki gelişimini dört farklı dönemde incelenmek mümkündür.

Fide Dönemi; bitkinin ekimden fide dönemine kadar geçen süre olan ilk döneminde bitkiler diğer dönemlere göre daha az bir su tüketimine sahiptir.

Yeşil Aksam Dönemi; en hızlı büyüme dönemi olan bu dönemde bitki örtüsü yani yeşil akşam maksimuma doğru hızla gelişir. Yani ekiliş yapılan alanın yaklaşık %80’ine bitki örtüsü ulaşır. Bitkinin su tüketimi hızla yükselerek en fazla su tüketimi bu dönemin sonunda gerçekleşir. Çiçeklenme dönemine kadar süren bu dönemde su tüketimi oldukça fazla olur.

Çiçeklenme ve Olgunlaşma Dönemi; tarla bitkilerinde çiçeklenme dönemimden
başlayarak olgunlaşmanın sonu olan tam olum dönemine kadar yani yaprakların sararmaya başladığı ve dökülmeye hazır hale geldiği dönemdir. Bu
döneme olgunlaşma dönemi denir. Maksimum su tüketimi hızlı kuru madde üretiminden dolayı yüksek düzeyde seyretmektedir. Bu dönemin sonunda su tüketimi gittikçe düşme eğilimi göstermektedir.

Tam Olum ve Hasat Dönemi; üçüncü dönemden sonra başlayan bu dönemde bitki gelişimi yavaş yavaş azaldığı ve sarararak hasat olgunluğuna geldiği
için bu dönemde su tüketimi en aza inmektedir. Bu dönemde bitkinin suya ne kadar suya ihtiyaç duyduğu bilinmeli ona göre su verilmelidir. Çoğunlukla
bitkiler bu dönemde sulama suyuna ihtiyaç duymazlar.

Nötron Yöntemi; bu yöntem toprak nemini ölçmede en güvenilir ve en hassas bir yöntem olup, toprak kök bölgesinde toprağa nötron yayan sistem ile çalışmaktadır. Yöntemin çalışma prensibi toprağa yayılan nötronların toprak suyunda mevcut hidrojen iyonlarınca saptırılması ve bu saptırılan nötronların dijital sayaçtan okunması esasına dayanır ve okunan bu değer özel olarak grafikler üzerinde analiz edilerek toprakta mevcut nem miktarı belirlenir.

Yağmurlama sulama sisteminin sahip olduğu birçok üstünlük mevcut olup bu avantajlar şunlardır;
a. Her şeyden önce yüzey sulama sistemlerine göre daha ekonomik, daha az ve daha etkili su kullanımı mümkün olur.
b. Erozyon sorunu olan fazla eğimli, kırık ve tesviye edilmemiş arazilerde başarıyla kullanılır.
c. Drenaj sorunu olan taban suyu yüksek arazilerde, tuz sorunu olan arazilerde taban suyunu yükseltmeden kontrollü su vererek etkin bir sulama yapmak mümkündür.
d. Sulama işçiliğinden tasarruf sağlanır.
e. Önemli ölçüde su tasarruf edildiğinden randımanlı bir sulama yapılır.
f. Bu sistemde karık ve kanal olmadığından daha fazla bir alan tarımda kullanılır.

Damla sulama sistemi yağmurlama sulama sistemi gibi kaynağından
belirli bir basınçla alınan suyun boru sistemi vasıtasıyla bitkiye suyun verildiği sistem olmasına rağmen, yağmurlama sisteminden farkı, boruyla iletilen suyun damlatıcılar vasıtasıyla damlalar halinde düşük basınç altında düzenli bir şekilde bitkinin kök bölgesine verilmesidir. Damla sulama sistemi günümüzde dünyada günden güne hızla azalan suyun idareli kullanımına, suyun tasarruflu olarak israfa yer vermeden kullanımına izin veren bir sistem olup, tercih edilmesi ve kullanımı gittikçe artan bir sulama sistemidir. Bu sistem seralarda, meyvecilikte, sebzecilikte, kesme çiçek üretiminde, ayçiçeği, pamuk, mısır vs. endüstri bit kileri, tahıllar vs. gibi tahılların üretiminde son yıllarda tercih edilerek kullanılmaktadır. Bu sistemin ön büyük özelliklerinde birisi suyun kıt olduğu durumlarda daha az su ile bitki kök bölgesinin devamlı ıslak bırakılarak bitkinin su stresine maruz kalmaması, arazinin eğimli olduğu yerlerde tesviyeye ihtiyaç duyulmadan etkin sulama yapılabilmesidir.

Sulama suyunda yüksek oranda bulunan N, pH, Ca, Bikarbonat ve Sülfat gibi tuzlar bitki gelişimi için olumsuz etki yaparlar. Yüksek dozda bulunan bu maddeler taban suyu yükseldiği durumda özellikle tana suyunun üst kısmında birikerek bitkinin gelişimine olumsuz etki yaparlar. Azot normalde bitki için
hayati öneme sahip olup pasif difüzyonla alınmakla beraber Nitrat veya amonyum formunda alınır. Toprak suyunda yüksek miktardaki azot, eğer 30mg/lt den fazla ise bitkilerin veriminde azalma, ürün kalitesinde düşme aşırı vejetatif büyüme, bitki dokusunda gevşeklik görülür.

Hortumla veya Süzgülü Kova Yöntemi ile Sulama Sistemi
Bu sistem özellikle küçük işletmelerde küçük kapasiteli seralarda, fide yetiştirme uygulamalarında basit bir şekilde yapılmakta olup uzun zaman alan ve emek yoğun bir sulama sistemidir.

Tahıllar serin iklim tahılları ve sıcak iklim ta­hılları olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Serin iklim tahılları denince tritikale, arpa, buğday, yulaf ve çavdar akla gelirken; sıcak iklim tahılları denin­ce çeltik, mısır, darılar akla gelir.