TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA - Deneme Sınavı - 10

Çevre sorunları çok çeşitli aktivitelerden kaynaklanmakla birlikte genelde aşağıda verilen dört grupta toplanabilir.
• Sanayi, tarım, enerji, ulaştırma ve turizm gibi ekonomik sektörlerden kaynaklanan çevre sorunları,
• Nüfus, göç ve kentleşme hareketlerine bağlı olarak gereksinim duyulan alt yapı eksikliklerinden ortaya çıkan çevre sorunları,
• Doğal kaynakların rasyonel kullanılmaması sonucu ortaya çıkan çevre sorunları,
• Sınır ötesi global çevre sorunları

Atmosferin yeryüzünden itibaren ilk 5 km canlı yaşamına uygun olup yapısında %78 azot, %21 oksijen ve %1 asal gazlar bulunmaktadır. Ayrıca atmosfer, miktarları sürekli olarak azalıp çoğalan su buharı, karbon dioksit ve ozon gibi gazları da içermektedir.

Taşıt egzozlarından partikül madde şeklinde yanmamış karbonlar, hidrokarbon (HC) buharları, karbon monoksit (CO), karbondioksit (CO₂) ve NO_x gazları ve su buharı çıkmaktadır.

Hava kirleticiler kimyasal yapılarına göre aşağıda verildiği şekilde sınıfladırılabilirler.

• Kükürt içeren bileşikler
• Azot içeren bileşikler
• Karbon içeren bileşikler
• Halojen içeren bileşikler
• Toksik madde içeren bileşikler
• Radyoaktif madde içeren bileşikler

Fitotoksik Etki: Özellikle kimyasal maddelerin ve tarımsal ilaçların bitki üzerinde meydana getirdiği zehir etkisidir.

Şu an ozon bozunmasında en çok tanınan ve kullanımı önce kontrollü olarak azaltılan ve nihayet yasaklanan bileşikler kloroflorokarbonlardır.

Katalizör bir reaksiyona dahil olmayan fakat reaksiyon sıcaklığını düşürerek reaksiyonu hızlandıran malzemelerdir.

Sudaki çeşitli kirleticileri genel olarak üç başlık altında toplamak mümkündür.
• Biyolojik kirlenmeetkenleri (mikroorganizmalar, fermante olabilen organik maddeler, bitkilerin çok fazla büyümesine neden olan
kirleticiler)
• Kimyasal etkenler (endüstriyel kökenli çeşitli kimyasal atıklar, deterjanlar, böcek ve bitki ilaçları, kimyasal gübreler ve petrol
kökenli kirleticiler)
• Fiziksel kirlenme etkenleri (ısınma ve radyoaktivite, sediment kökenli kirleticiler)

Aşağıda su kalitesinin belirlenmesinde kullanılan bazı ölçütler verilmiştir.
• pH: Bir çözeltinin hidrojen iyon (H+) konsantrasyonunun ölçüsü olup suyun asitliğini gösterir. Suyun pH’sı, sudaki H+
konsantrasyonunun negatif logaritmasının alınmasıyla bulunur.
• Çözünmüş oksijen: Absorpsiyonla atmosferden suya geçen veya algler ve su bitkilerinin fotosentezi sonucu suya verilen oksijen
miktarıdır.
• Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ): Bir litre sudaki organik maddenin aerobik mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılması sırasında
tüketilen oksijen miktarının ifade eder.
Ortamda azotlu bileşikler varsa bunlarında nitrata yükseltgenmesi için gereken oksijen isteği de BOİ’ye dahildir.
• Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) : Belirli miktardaki organik maddenin kimyasal madde ile ayrıştırılması (oksidasyon) sırasında
tüketilen oksijen miktarıdır ve genellikle mg/litre olarak ifade edilir. Bir atık suyun KOİ’si genel olarak BOİ’sinden daha
yüksektir. Çünkü biyolojik olarak oksitlenemeyen birçok bileşik kimyasal olarak oksitlenebilmektedir.

• Koku ve renk: Fiziksel özellikler olup suyun estetiği ile ilgilidir ve insan sağlığına doğrudan etkili olmayabilir.
• Katı madde: Suyun belirli bir hacmindeki mineraller, tuzlar, metaller veya çözünmüş anyon ve katyonlardır.
• Besin elementleri: Azot ve fosfor • Mikrobiyolojik ölçümler

Çevre sorunları çok çeşitli aktivitelerden kay­naklanmakla birlikte genelde aşağıda verilen dört grupta toplanabilir:

Kirleticiler atmosfere doğal yolla veya daha çok endüstri­yel aktiviteleri ifade eden insan (antropojenik) kökenli kay­naklar yoluyla atılmaktadırlar.  Hava kirleticiler, kimyasal özellik ve yapılarına, atmosfere erişme durumlarına, yönetmelik veya yasal düzenlemelerdeki tanımlamalara göre sınıf­landırılabilir. Atmosfere erişim yollarına bağlı olarak kirleti­ciler birincil ve ikincil kirleticiler olmak üzere iki sınıfa ayrılmaktadırlar. Birincil kirleticiler atmos­fere kaynaktan direkt gönderilen ve bir değişime uğramayan kirletici bileşenleri temsil ederken ikin­cil kirleticiler kaynaktan çıktıktan sonra atmosfer­de bulunan diğer maddelerle kimyasal reaksiyona girip bu reaksiyonlar sonucu ortaya çıkan kirletici bileşikleri temsil etmektedir.

Fotokimyasal sis (smog) li­teratürde İngilizce kelime olan “smoke” ve “fog” sözcüklerinin bileşiminden ortaya çıkmıştır. Yük­sek basınç, durgun hava ve güneşli ortamda orta­ya çıkan, içeriğinde ozon, hidrokarbon ve kısmen okside olmuş hidrokarbon, NOx ve eser miktarda diğer zararlı gazlar bulunan ve güneş ışığı altında fotokimyasal reaksiyonlar sonucu gelişen sisli gö­rüntülü bir hava koşuludur.  Fotokimyasal sis aslında aşırı miktarda kömür yakılması sonucu ortaya çıkan partikül ile sülfat ve sülfit aerosolları gibi kükürtlü bileşiklerin yoğun olduğu bir sis olayıdır. Ortaya çıktığı koşullara ba­kılırsa yüksek nem, durgun hava ve düşük sıcak­lık profili en belirgin özelliğidir.

Katı partiküllerin merkezkaç kuvveti yardımıyla baca gazından mekanik olarak ayrılarak toplandığı sistemler siklon olarak adlandırılmaktadır Çalışma prensibi katı parçacık veya sıvı damlacık yüklü ga­zın silindir şeklindeki siklon içerisine dış yüzeyden eksene dik olarak verilerek hızlıca döndürülmesi esasına dayanır.

Su kirliliğine neden olan kaynaklar kapladıkları alana göre noktasal veya nok­tasal olmayan kaynaklar olarak ikiye ayrılır.

Evsel ve güç üreten tesisler dahil endüstriyel kaynaklı katı ve sıvı atıklar, liman, gemi onarım ve söküm yerlerinden açığa çıkan katı ve sıvı atıklar, otomobil ve tren kazaları sonucu dökülen motor yağları ve petrol ürünleri, yer altı ve yerüstü kim­yasal ve petrol tanklarından oluşan sızıntılar, septik sistem sızıntıları, kanalizasyon atıkları, hayvansal atıklar vb. su kaynaklarını kirleten noktasal kirli­lik kaynaklarına örnek olarak verilebilir.

Atmosferdeki kirli havada bulunan gazların yağışla su kaynakla­rına ulaşması, tarımsal üretimde kullanılan gübre ve pestisitlerin yüzeysel su akışıyla taşınmaları ve yeraltına sızmaları noktasal olmayan kaynakla­ra örnek olarak verilebilir.

Ötrofikasyonun artmasına neden olan unsurların kaynakları de­ğişkenlik göstermekle birlikte yiyecek atıkları, sentetik deterjanlar ve tarımsal gübrelerdeki azot ve fosfor önemli bir yer tutmaktadır. Organizma çeşitliliği, sayısı ve bitki yoğunluğundaki artış, su­yun renk değiştirmesi, oksijenin derinlikle azala­cak şekilde değişim göstermesi ve çözünmüş azot ve fosfor konsantrasyonundaki artış, bir göldeki en önemli ötrofikasyon belirtileridir.

pH, bir çözeltinin hidrojen iyon (H+) konsantrasyonunun ölçüsü olup suyun asitliğini gösterir. Suyun pH’sı, sudaki H+ konsantrasyonunun negatif logaritmasının alınmasıyla bulunur.

Atık suyun niteliğine göre kullanılacak arıtma süreçleri farklılık göstermektedir. Atık su içerisinde  bulunan çözünmüş organik maddelerin bakteri­yolojik faaliyetler sonucu giderilmesi için biyolo­jik arıtma tesisi, atık su içerisinde çözünmüş veya askıda bulunan ve yerçekimi etkisi ile çökelmeyen maddelerin çökeltilerek sudan uzaklaştırılması için kimyasal atık su arıtma tesisi, suyun içerisinde bu­lunan ve kendiliğinden çökebilen katı maddelerin atık sudan uzaklaştırılması için fiziksel atık su arıt­ma tesisi tercih edilmelidir.

Fiziksel ayırma süreçleri, atık su içerisindeki kir­letici maddelerin ızgaralar, elekler, kum tutucular, yüzdürme sistemleri, çöktürme havuzları, dengele­me havuzları ile atık sudan alınması amacı ile kul­lanılan süreçlerdir. Biyolo­jik arıtma süreçleri, atık su içerisindeki çözünmüş organik maddelerin aktif çamur sistemi, biyofilm sistemi, stabilizasyon havuzları, havalandırmalı la­günler ve damlatmalı filtreler gibi üniteleri içeren süreçlerde bakteriyolojik faaliyetlerle ayrıştırılarak giderilmesi işlemidir.

Topraktaki kirleticiler karbon içeren organik ve karbon içermeyen inorganik bileşikler olarak iki­ye ayrılmaktadır. Organik kirleticilerin en yaygın olanları, yakıt hidrokarbonlar, polinükleer aro­matik hidrokarbonlar, klorlu aromatik bileşikler, deterjanlar ve pestisitlerdir. İnorganik türler ise nitrat, fosfat, kadmiyum, krom ve kurşun gibi ağır metaller, inorganik asitler ve radyoaktif maddeler­dir.

Tarım topraklarında kimyasal gübrelemeden ka­çınmanın söz konusu olamayacağı gerçeği dikkate alındığında, kimyasal gübre kullanımında yapılan yanlışlıklarının giderilmesi ve toprağın özellikle çabuk bozunan humus ve organik gübrelerle des­teklenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Organik gübre uy­gulamalarına zamanla hız vermek, toprağı periyodik olarak dinlendirmek ve iyi havalandırmak hem toprağın verimini artıra­cak hem de kimyasal gübrelerin kullanım miktarla­rını azaltarak kimyasal gübre kaynaklı mevcut olum­suzlukların oluşması bir nebze engellenebilecektir. Kimyasal gübreler, uzman kontrolünde, toprak analiz sonuçlarına dayanarak hazırlanmış bir güb­releme programı ile uygulandığında, çevre üzeri­ne olumsuz etkileri azalarak ekonomik ve yüksek verim potansiyeli sağlanmış olacaktır. Bu amaçla toprak, bitki ve su analizleri gübre uygulamasında temel faktörler olarak ele alınmalı, ayrıca bilinçli sulama yapılması ve uygun sulama sisteminin seçil­mesi de göz önünde tutulmalıdır. Gübre sarfiyatını minimize eden ve en etkin sulama ve gübreleme sağlayan damla sulama yönteminin uygulama saha­larında yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Pestisitler, zararlılarla mücadelede kullanılan kirleticilerdir ve kimyasal gübre değillerdir.

Canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen bilim ekolojidir.