TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA - Deneme Sınavı - 14

Türkiye’de bulunan su havzaları arasında, Fırat-Dicle havzası­ yıllık yeraltı suyu beslenimi (4737,0 hm³) ve işletme rezervi (3571,2 hm³) açısından en yüksek değere sahiptir.

Yeraltı suları yağış miktarına, yağış türüne, zeminin geçirimliliğine, arazinin eğimine ve bitki örtüsüne bağlı olarak önemli ölçüde etkilenir. Bitki örtüsü yüzeysel akışı engelleyerek suyun sızma­sının artırırken eğim fazla ise su sızmadan akar. Bu nedenle eğimi az olan yerlerde yeraltı suyu birikimi daha fazladır. Az yağışlı eğimi fazla ve geçirimsiz ze­min bulunan bölgelerde yeraltı suyu daha az birikir. Buna karşın kumlu alanlarda geçirim daha fazla olur.

Ülkemizde yaygın olarak yüzey sulama metotları kullanılmakta ve bu yöntemlerin kullanımı ne­deniyle aşırı su uygulanmaktadır. Bu durum suyun israfına ne­den olduğu gibi toprakların çoraklaşmasına da sebep olmaktadır. Toprak, bitki ve iklim koşulları göz önüne alınarak sulamada damla ve yağmurlama sulama sistemlerinin kullanılmasının, su kayıplarını %30-80 oranında azalttığı ortaya konmuştur. Bu nedenle su tasarrufu sağlayan sulama metotlarının kullanılması su tasarrufu sağlayacaktır.

Yağışların mevsimlere bağlı olarak dağılımı, mevsimlere bağlı olarak yağış miktarındaki değişik­likler, yağış yoğunluğundaki artış, buharlaşmanın artması, toprak neminin azalması, kar ve yağmur arasındaki dengenin değişmesi, yağışlara ve sıcaklığa bağlı olarak bitki örtüsündeki değişimler buzulların erimesindeki artma ile deniz seviyesinin yükselmesi ve yeraltı sularında tuzlanma meydana gelir.

Dünyada su kullanımı sıralaması beş başlık al­tında toplanmaktadır. Bunlardan ilk sırada gıda ve tarım gelmektedir. Bu sektörler en fazla su kulla­nan sektörlerin başında gelmektedir. Bunu enerji ve sanayi takip etmektedir. Evsel su kullanımı ve içme suyu kullanımı 4. sırada yer almaktadır. Son olarak ise ekosistemlerin su ihtiyacı gelmektedir

Su kaynağının kullanımında, hayatın sürdürü­lebilmesi için gerekli olan temel gereksinimlerin karşılanması prensibi genel olarak bütün ülkeler ta­rafında kabul edilen bir önceliktir. Temel ihtiyaçlar karşılandıktan sonra mevcut su kaynağı en uygun şekilde diğer gereksinimlere paylaştırılır. Bu pren­sip dikkate alınarak ülkemizde Devlet Planlama Teşkilatının 2001 yılında hazırladığı Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında “Su Havzaları Kullanımı ve Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda mevcut su potansiyelin paylaşılmasında kullanım önceliği aşağıdaki şekilde yapılmıştır:

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü sulak alanları ve biyolojik çeşitliliği korumak ve korunan sulak alanların yönetimini yapmakla sorumludur.

Hidroloji Dünyada ve atmosferde suyun oluşumunu, dolaşımını, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, çevreyle ve doğayla ilişkilerini inceleyen su bilimidir.

Yerkürenin dörtte üçünü kaplayan dünyadaki toplam su miktarı 1,4 milyar km3 tür. Bu su miktarının hepsi kullanılamaz. Bunun başlıca nedeni yerüstündeki su miktarının %97,5’i tuzlu su olarak okyanuslarda ve denizlerde bulunmaktadır. Toplam su miktarının ancak %2,5’i tatlı su olarak göllerde, nehirlerde, yeraltı sularında ve buzullarda bulunmaktadır. Bu tatlı su miktarının 2/3 (%68.70) kutuplarda buzul halinde, daimi kar örtüsü halinde veya toprak tabakasında bulunur. Buzullar suyu kar ve buz halinde depolar ve mevsimlere bağlı olarak değişik miktarlardaki suyu yerel akıntılara bırakır. Buzullar iklim değişikliğinin sonucunda azalmaktadır. Tatlı suların %30’u yeraltı suları, %0,4’ü ise atmosfer ve yüzey sularıdır.

Su potansiyeli en düşük havzalar ise 0.49 milyar m3 ile Akarçay Havzası ve yıllık akışı 0.50 milyar m3 olan Burdur Gölü havzasıdır.

Ülkemizde 112 milyar m3 olan kullanılabilir su miktarın 32 milyar m3’ü sulamada, 7 milyar m3’ü içme ve kullanmada, 5 milyar m3’ü sanayide kullanılmak üzere yaklaşık 44 milyar m3 ’ü kullanılmaktadır.

Ülkemizde yerüstü su kaynakları ile sulanabilir tarım arazilerinin %75-80’i sulanmaktadır. Geri kalan kısmı ise yeraltı su kaynaklarından yararlanılarak sulanmaktadır. Sulu tarımda % 86 oranında açık kanal/ kanalet sistemleri ve %14 kapalı boru sistemleri kullanılmaktadır. Açık su kanal veya kanaletlerinde buharlaşma ve kaçaklar nedeniyle önemli miktarda su kayıpları olmaktadır.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)

Tek görevi;

• Hidroelektrik üretimi için lisans vermektir.

Hidroloji; “Hidro’’ su ve “logos’’ bilim anlamına gelen Yunanca hidro ve logos kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Su bilimi anlamına gelen “Hidroloji’’ Dünyada ve atmosferde suyun oluşumunu, yayılımını, dolaşımını, yerüstü ve yer altındaki hareketlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, çevre ile ve doğayla ilişkilerini inceleyen bir bilimdir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Tatlı suların % 70’i tarımda, %20’si endüstride, %10’u evsel, %0.18’i ise gıda ve içecek sanayinde kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi suyun büyük bir kısmı tarımsal alanda kullanılmaktadır. Ancak bu su miktarının nerede ise yarısı yanlış kullanımdan dolayı kaybolmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Havzalar arasında Fırat-Dicle havzası, Aras havzası, Çoruh havzası, Asi havzası, Meriç-Ergene havzası sınır aşan sular kapsamında yer almaktadır. Akarçay Havzası ise sınır aşan sulardan değildir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Az kirlenmiş suları gösteren Sınıf II suların içme suyu olarak kullanılma potansiyeli vardır. Alabalık dışındaki balık üretiminde ve rekreasyonel maksatlar için kullanılabilir. Soruda Sınıf II suların tanımı yapıldığı için doğru yanıt B'dir.

Yeraltı suyu taşıyan tabakalara ’’akifer’’ adı verilir.Yeraltı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yerler “Kaynak’’ olarak isimlendirilir.  Artezyen
İki geçirgen olmayan tabaka arasında sıkışmış halde bulunan yeraltı suyunun
(basınçlı yeraltı suları) üst tabakanın delinmesiyle fışkırarak yeryüzüne çıkması ile oluşan kaynaklar.  Flokülasyon ise su içinde bulunan partiküllerin birleşerek
çökmesidir. Kapillar Saçak (Kılcal Saçak Bölge) Bölge Doygunluk kuşağında düzensiz olarak yukarıya doğru değişik kalınlıklarda olabilen bölgedir. Soruda Akiferin tanımı yapılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Küresel enerji tüketimi 2030 yılında önemli ölçüde artacağı tahmin edilmektedir. Buna bağlı olarak kullanılan su miktarı da artacaktır. Biyoyakıt üretimi son yıllara üzerinde durulan konulardan biridir. Biyoyakıt üretimi üretim ve biyorafineri basamaklarında fazla miktarda su kullanılmaktadır. Bu da su kaynakları üzerine bir baskı oluşturacaktır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

1983 yılında çevre ve su kirliliğinin önlenmesi için Çevre Kanunu çıkarılmıştır. Daha sonra Su Kirliliği Kontrol yönetmeliği 1988 yılında kabul edilmiştir. Çevre Bakanlığı ise 1991 yılında kurulmuştur. 1980 yıllarından itibaren su kalitesi önem kazanmaya başlamıştır. Ancak su kaynaklarının geliştirilmesi halen öncelikli konu olarak devam etmiştir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.