TARIMSAL METEOROLOJİ

İklim rasatlarında sıcaklık, yağış, nem, rüzgâr, güneşlenme ve bulutluluk başta gelen faktörlerdendir.

Büyük klimatoloji istasyonları atmosferik basınç, sıcaklık, nem, bulutluluk, görüş uzaklığı, güneşlenme, radyasyon, buharlaşma, rüzgâr, yağış, toprak sıcaklıkları ve fenolojik rasatlar gibi rasatları ölçerler.

Klimatolojik rasatlarda rasat zamanları, güneş ışınlarının aynı açılarla düştüğü zamanlardır. Bu nedenle, ülke içinde aynı saatte rasada çıkılırsa, bazı yanlışlıklar ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de saatler için, önceleri 30. boylam derecesi kullanılmaktaydı. Ancak, 1978 yılında kabul edilen yeni bir düzenlemeyle, bunun yerine 45. boylam derecesi esas alınmaktadır.

Klimatolojik rasatların dar bir alan içerisinde ve toprak yüzeyinden 1,5 m yüksekliğe ve 1,5 m derinliğe kadar yapıldığı rasatlara mikroklimatolojik rasatlar adı verilir.

Mikroklima üzerinde etkili faktörler; Toprak özellikleri, Atmosferin etkisi, Arazi şeklinin etkisi, Bitki örtüsünün etkisi, Rüzgarın etkisi

Sinoptik rasatlar, hava tahminleri yapmak için uluslararası saatlerde yapılan gözlemlerdir.

Sinoptik rasatlarda en önemli faktör basınç değerleridir. Basınç değerlerinden basınç haritaları çıkarılır ve basınç alanlarının oluşumu ve yayılışları görülür. Sinoptik rasatlar yapılırken, güneş ışınlarının geliş açısı göz önünde tutulmadığından, sinoptik rasatların değerleri klimatolojik rasat değerlerinden farklılık gösterir. Klimatolojik rasat sonuçları, her zaman kullanıldığından arşivlenerek saklanır. Buna karşın, sinoptik rasat sonuçları, sinoptik haritaların oluşturulmasından sonra pek değer taşımaz. Meteorolojinin diğer bilim dallarıyla olan ilişkilerinde, sinoptik değerlerin pek önemi yoktur. Yalnız hava tahminlerinde yararlanılır.

Rasat parkı kare biçiminde olup, boyutları park özelliklerine göre değişir. Ülkemiz rasat parklarında boyutlar küçük olup, klimatolojik rasat parklarında 6 x 6 m, büyük klimatolojik rasat parklarında 9 x 9 ya da 10 x 10 m, fenolojik rasatların yapıldığı parklarda ise 12 x 12 ya da 20 x 20 m’dir

Hava tahminlerinin yapılmasında, sinoptik gözlemler kullanılmaktadır. Bu amaçla, yer gözlemleri, gemi gözlemleri, yüksek atmosfer gözlemleri, radar ve uydu gözlemleri yapılmaktadır.

Rasat; sıcaklık, basınç, nem, yağış, güneşlenme ve rüzgâr gibi hava olaylarının meteorolojik aletlerle ölçülerek ya da aletsiz saptanması sonucu tutulan kayıtlardır.

Büyük klimatoloji istasyonları atmosferik basınç, sıcaklık, nem, bulutluluk, görüş uzaklığı, güneşlenme, radyasyon, buharlaşma, rüzgâr, yağış, toprak sıcaklıkları ve fenolojik rasatlar gibi rasatları ölçerler.

Büyük klimatoloji istasyonları atmosferik basınç, sıcaklık, nem, bulutluluk, görüş uzaklığı, güneşlenme, radyasyon, buharlaşma, rüzgâr, yağış, toprak sıcaklıkları ve fenolojik rasatlar gibi rasatları ölçerler. Küçük klimatoloji istasyonlarında yapılan rasatlar ise sıcaklık, nem, yağış, rüzgâr, bulutluluk ve kardır.

Toprak tarafından tutulan ısı miktarı, toprak yüzeyinin rengine göre değişir. Koyu killi toprak için sıcaklık değerleri minimum 14,8^oC, maksimum 31,8 ^oC şeklindedir.

Toprak özellikleri, atmosferin etkisi, arazi şeklinin etkisi, bitki örtüsünün etkisi, rüzgârın etkisi mikroklima üzerinde etkili faktörlerdendir.

Sinoptik rasatlar, hava tahminleri yapmak için uluslararası saatlerde yapılan gözlemlerdir. Sinoptik gözlemlerin en önemli özelliği, bütün dünyada meteoroloji istasyonlarında GMT saatine göre aynı anda yapılmasıdır. Bu saate göre, İngiltere’deki Greenwich’ten geçen boylam derecesi başlangıç kabul edilir ve bu başlangıç boylamında 12.00 GMT’de yapılan bir sinoptik rasat yerel olarak Türkiye’de öğleden sonra 15.00’te yapılır. Bu gözlemlerin hepsi de 12.00 GMT gözlemi olarak adlandırılır.

Meteorolojik rasatlar, aletlerin yerleştirildiği ve uygun biçimde düzenlendiği bir alanda yapılır. Bu alana rasat parkı ya da meteoroloji istasyonu adı verilir. Rasat parkları düzenlenirken, birçok noktanın göz önünde tutulması gerekir. rasat parkının çok dar bir alana yerleştirilmemesi gerekir. Rasat parkı olarak seçilen yer, yörenin iklimini ortaya koyabilecek nitelikte olmalı, çevresinde iklim elemanlarını etkileyecek bir engel bulunmamalıdır. Rasat parkı kare biçiminde olup, boyutları park özelliklerine göre değişir. Ülkemiz rasat parklarında boyutlar küçük olup, klimatolojik rasat parklarında 6 x 6 m, büyük klimatolojik rasat parklarında 9 x 9 ya da 10 x 10 m, fenolojik rasatların yapıldığı parklarda ise 12 x 12 ya da 20 x 20 m’dir. Rasat parkına dışarıdan herhangi bir müdahale yapılmaması için, etrafının tel çitle çevrelenmesi gerekir. Park içinde aletler, birbirlerine engel olmayacak biçimde yerleştirilir.

Sıcaklık ve nemlilik rasatlarına ait siper, buharlaşma havuzu, su termometresi, anemometre, toprak termometreleri, plüvyometre, plüvyograf ve helyograf rasat parklarında yer alan ve kullanılan cihazlardır.

Hava tahminleri, atmosferin durumu hakkındaki sayısal verilerin toplanması, işlenmesi ve atmosferik olayların nasıl gelişeceği konusunun bilimsel olarak anlaşılması yoluyla gerçekleştirilebilmektedir. İnsanlar uzun zamandan beri, atmosferik basınçtaki, hava koşullarındaki ve gökyüzü koşullarındaki değişime bakarak kısa süreli tahmin yapabiliyorlardı. Günümüzde gelecekteki hava koşullarını tahmin etmede, hava tahmin modelleri kullanılmaktadır.

Tüm bu gözlem verileri, yer haritasına işlenir, basınç değerleri kullanılarak eşbasınç eğrileri oluşturulur. Eş basınç eğrileri kullanılarak alçak ve yüksek basınç merkezleri belirlenir. Alçak ve yüksek basınç merkezleri, havanın hareket yönünün belirlenmesinde kullanılan en önemli verilerdendir. Bu veriler, uydu resimleri ve radar bilgileri ile karşılaştırılarak bir yargıya varılır. Tüm analiz sonuçlarının birlikte değerlendirilmesi ile hava tahminleri gerçekleştirilir. Böylece hava kütlelelerinin hangi bölgeyi ne kadar süre ile etkisi altına alacağı, şiddetinin ne olacağı konusunda yargıya varılarak, sonuçların kamuoyuna çeşitli araçlarla duyurulması amacıyla hava tahmin raporları hazırlanır.