TARIMSAL METEOROLOJİ

Yer yüzeyinden itibaren yaklaşık 15 km’ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı tabakaya troposfer denilmektedir. Bu tabakada sıcaklık, yerden itibaren yükseldikçe her kilometrede yaklaşık 6 °C azalarak üst sınırda -50 °C ile -60 °C’ye kadar ulaşmaktadır. Aynı şekilde hava basıncı da yükseldikçe azalır.

Atmosferdeki su buharının %99’u bu tabakada bulunmakta, miktarı ise enlemlere göre değişiklik göstermektedir.

Atmosfer olaylarının çoğu yerden itibaren ilk 3-4 km’lik katmanlarda meydana gelmektedir. Kuvvetli konvektif hava akımlarının görülmesi nedeniyle bu kısım karışık tabaka olarak da adlandırılmaktadır. Karışık tabaka üzerinde daha durgun, hava hareketlerinin daha düzenli olduğu 12 km’ye kadar olan tabakaya sirus tabakası adı verilir.

Troposfer ile stratosfer tabakalarını birbirinden ayıran ve kalınlığı çok ince olan ara bölge bulunmaktadır. Bu geçiş bölgesine ise tropopoz denilmektedir.

Atmosferdeki ikinci büyük tabaka olup troposfer tabakasının üst sınırından itibaren 50 km yüksekliğe kadar erişmektedir. Bu tabakada sıcaklık, troposferin tersine yükseldikçe yavaş yavaş artış göstermekte ve stratopoz seviyesinde 0 °C’ye kadar ulaşmaktadır. Ortalama sıcaklık -45 °C civarındadır. Bu tabakada düşey hava hareketleri tamamen ortadan kalktığından, burada homojen bir tabakalaşma meydana gelmiştir. Bu bölgede su buharı çok az olduğundan yoğunlaşma ve bulut oluşumu seyrek görülür. Troposferden stratosfere geçen partiküller uzun süre yeryüzüne dönmeden birkaç yıl orada kalabilir. Örneğin büyük volkanik patlamalardan oluşan küller, stratosferde korunur ve global soğuma işlemine neden olur.

Birinci grupta, atmosfer içinde zamana ve mekâna göre oranları değişmeyen, sürekli bulunan gazlar bulunmaktadır. Bunlar azot (N2), oksijen (O2), argon (Ar), neon (Ne), helyum (He), kripton (kr), ksenon (Xe) gibi asal gazlar olup hayatın devamını sağlar.

Azot troposfer tabakasında atmosferin 3/4’ünü oluşturur. Serbest halde bulunduğu gibi karışım olarak da bulunur. Genellikle kokusuz, renksiz ve tadı olmayan bir gazdır. Azot tek başına canlıların yaşamasına olanak vermez. Hava içerisinde iki önemli rolü vardır: Oksijenle birleşerek onun yakma özelliğini hafifletir. Bu şekilde solunuma yardımcı olur. Endüstri ve tarımda büyük yarar sağlayan nitrat ve nitritleri oluşturur. Havadaki azotu alamayan bitkiler, azot gereksinimlerini topraktaki azot bileşiklerinden kökleri yardımıyla karşılarlar.

Su buharının faydaları: Yağışların oluşmasını sağlar. Atmosferde koruyucu bir örtü görevi görerek çabuk soğumayı önler. Havayı yumuşatarak nefes almamızı sağlar. Cildin çatlamasını önler. Hava içerisinde bakterilerin yaşamasını sağlar.

Yeryüzünden itibaren yaklaşık 15 km'ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı atmosfer tabakasına troposfer adı verilir.

Uzaydan gelen meteorları yakarak yeryüzünü koruyan atmosfer tabakası mezosfer tabakasıdır.

Kalkış anından itibaren sabit hızla uzaya doğru yol aldığı varsayılan bir roket, zaman olarak en fazla ekzosfer tabakasında kalır. Çünkü kalınlığı en fazla olan tabaka ekzosfer tabakasıdır.

Oksijen özellikle soğuk suda erir. Havalar ısındıkça sudaki oksijen havaya verildiğinden yaz aylarında sudaki oksijen miktarı az da olsa azalır. Şıklarda verilen illerden Erzincan hariç diğerleri deniz kenarında yer alan ve ortalama Haziran ayı sıcaklığı yüksek olan illerdir. Ancak Erzincan bu illere göre nispeten soğuk olduğundan, çözünmüş oksijen miktarının da nispeten yüksek olması beklenir.

Atmosfere volkanik faaliyetler sonucu atılan partiküller, çok uzun sürede orada kalarak güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşmasını engeller. Güneş ışığı olmayınca yerküredeki biyolojik hayat azalarak durma eğilimine girer. Çünkü bitkiler fotosentez yapamaz ve böylece oksijen ve besin üretemez. Mevcut besin ve oksijen tükenene kadar yaşam devam eder ve sonrasında son bulur. Bu nedenle, insan nüfusu bir kaç bin kişiye kadar azalmış ve nesil yok olma tehlikesi anlamında ciddi bir dönemden geçmiştir.

Her 100 m'de 0,5 °C azalıyorsa, 2400 m'de 12 °C azalacaktır. Dolayısıyla 12 + 9 = 21 °C doğru cevap olacaktır.

Örnek olayda verilen durumla örtüşen olay a şıkkında verilmektedir. Otomobil camlarına gelen kısa dalga boylu ışınlar, camdan kırılıp geçerken uzun dalga boylu ışınlara dönüşerek ısı enerjisinin otomobil içerisinde hapsolmasına ve sıcaklığın artmasına neden olmaktadır.

Adı geçen olayların tamamı, havada konsantrasyonu artan karbondioksitin neden olduğu küresel ısınma olayı sonucunda meydana gelen ve gelecek olaylardır.

Soruda verilen cümle, küresel ısınma ile ilişkilendirildiğinde en uygun cevabın a şıkkında yer alan "Küçük ısı değişimlerinin çok ciddi sonuçları olabilir." cümlesi olduğu söylenebilir. Çünkü dünya sıcaklığının 0.1 °C bile artmasının ciddi riskleri varken, uzmanlar bu oranın çok daha yüksek miktarlarda gerçekleştiğini ve gerçekleşeceğini belirtmektedir.

Genellikle atmosferik olayların büyük bir kısmı atmosferin yeryüzenden itibaren ilk 10 km’sinde oluşmaktadır.

Atmosfer basıncını; sıcaklık, yükseklik, mevsim ve yerçekimi gibi faktörler etkilemektedir.

Yer yüzeyini etkileyen ve atmosferde oluşan bütün hava olaylar› troposfer tabakasında meydana gelmekte, Ancak, bazen stratosferin alt kısımlarında da meydana gelebilmektedir. ‘Genellikle’ kelimesi ile sorunun cevabı sadece “Troposfer”dir.