TARIMSAL METEOROLOJİ - Deneme Sınavı - 8

Atmosfer, dünyamızı çevreleyen, güneşten gelen enerjinin hızlı bir şekilde uzaya geri dönmesini önleyen ve canlılar için yaşamsal önem taşıyan gaz kütlesidir.

Yer yüzeyinden itibaren yaklaşık 15 km’ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı tabakaya troposfer denilmektedir (şekil 2.2). Bu tabakada sıcaklık, yerden itibaren yükseldikçe her kilometrede yaklaşık 6 °C azalarak üst sınırda -50 °C ile -60 °C’ye kadar ulaşmaktadır. Aynı şekilde hava basıncı da yükseldikçe azalır. Deniz yüzeyinde 1.013 mb olan hava basıncı, troposferin üst sınırında 225 mb’a kadar düşmektedir.

Azot tek başına canlıların yaşamasına olanak vermez. Hava içerisinde iki önemli rolü vardır. 1. Oksijenle birleşerek onun yakma özelliğini hafifletir. Bu şekilde solunuma yardımcı olur. 2. Endüstri ve tarımda büyük yarar sağlayan nitrat ve nitritleri oluşturur. Havadaki azotu alamayan bitkiler, azot gereksinimlerini topraktaki azot bileşiklerinden kökleri yardımıyla karşılarlar.

Yerkürenin sıcak yüzeyinden atmosfere salınan uzun dalgalı yer ışınlarının bir bölümü, atmosferin yukarı seviyelerinde bulunan eser gazlar (sera gazları) tarafından emilir. Doğal sera gazlarının en önemlileri, başta en büyük katkıyı sağlayan su buharı (H2O) olmak üzere, karbondioksit (CO2), metan(CH4), diazot oksit (N2O) ve stratosferde (troposferin üzerindeki atmosfer bölümü) bulunan ozon (O3) gazlarıdır.

Başlıca CO2 kaynakları; çeşitli yanma olayları, volkanlar, maden ocakları, maden suları, canlı solunumu ve bakteri atıklarıdır.

Atmosferdeki su buharı miktarı aşağıdaki özelliklere göre değişim gösterir. • Enlem derecesine göre: Ekvatorda %2-3 oranında iken bu oran kutuplarda %0,2’ye kadar düşmektedir. • Mevsimlere göre: Sıcak mevsimlerde soğuk mevsimlere göre daha fazladır. • Gece ve gündüzlere göre: Gündüzleri hava sıcaklığı fazla olduğundan su buharı da fazladır. • Yüksekliğe göre: Su buharı atmosferin yeryüzüne yakın kısmında fazladır. Miktarı yükseldikçe hızla azalır. • Coğrafi bölgelere göre: Su buharı deniz, göl ve akarsuların bulunduğu yerlerde daha fazladır.

Mezosfer tabakasının hemen üzerinde, yerden yaklaşık 100 ile 200’üncü km’ler arasında, sıcaklığın yaklaşık 1.100 °C ile 1.650 °C arasında değiştiği termosfer tabakası bulunmaktadır.

Atmosferde sürekli bulunan ancak oranları zamana ve mekana göre değişen gazlar bulunmaktadır. Bunlar karbondioksit (CO2), su buharı (H2O), ozon (O3) olup hava olayları ve iklim üzerine etkilidirler.

Troposfer ile stratosfer tabakalarını birbirinden ayıran ve kalınlığı çok ince olan ara bölge bulunmaktadır. Bu geçiş bölgesine tropopoz denilmektedir.

Atmosferde sürekli ve değişik oranlarda bulunan su buharı atmosferdeki yanma olayını hızlandırmaz.

Güneş ışınlarının Oğlak Dönencesine'ne dik geldiği 21 Aralık, Kuzey Yarım Küre’de kış mevsiminin, Güney Yarım Küre’de de yaz mevsiminin başlangıcıdır.

Çoğu bitkinin canlı dokuları yaklaşık 50°C'nin üzerindeki (55°C) toprak yüzey sıcaklıklarında ölürler.

Toprak derinliklerine inildikçe yıllık sıcaklık farkı azaldığından 80 cm lik toprak derinliğinde günlük sıcaklık değişimi en düşüktür.

Işığın dalga boyunu değiştirmeksizin veya başka bir enerji şekline dönüşmeksizin yolunu değiştirmesine verilen ad dağılmadır.

Bitkilerin ışığa doğru gelişmeleri sonucu, bitkide gözlenen ışığa karşı dönme-yönelme olayına fototropi denir.

Kış aylarında ve geceleri yerkürenin bazı bölümlerinde yükseklik artışıyla birlikte sıcaklık azalması yerine sıcaklık artışı görülmesi olayına inverziyon denir.

Yeryüzünün ısı dengesini düzenleyen ve hava olayları için gerekli enerjiyi sağlayan iklim elemanı güneş ışınlarıdır.

Güneş yüzeyine fotosfer denir.

Hava sıcaklığı, toprağın ve güneş ışınlarının doğrudan etkisi olmayan yerlerde termometreler ile ölçülmektedir. Bu nedenle sıcaklık ölçümlerinde yerden 2 m yükseklikte beyaz boyalı termometre odacıkları kullanılmaktadır.

Güneş ışığının ekvatora dik olarak geldiği 21 Mart ve 23 Eylül'de gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olup 12 saattir. Bu sebeple doğru cevap C şıkkıdır.