TARIMSAL METEOROLOJİ - Deneme Sınavı - 4

Atmosferi oluşturan tabakalar sıcaklığına göre 5’e ayrılmaktadır. Bu tabakaları birbirinden ayıran özellik sıcaklık değişimlerinin oluşturduğu kimyasal bileşim farklılıklarıdır. Bu tabakalar; Troposfer, Stratosfer, Mezosfer, Termosfer, Ekzosfer’dir.

Yer yüzeyinden itibaren yaklaşık 15 km’ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı tabakaya troposfer denilmektedir. Bu tabakada sıcaklık, yerden itibaren yükseldikçe her kilometrede yaklaşık 6 °C azalarak üst sınırda -50 °C ile -60 °C’ye kadar ulaşmaktadır. Aynı şekilde hava basıncı da yükseldikçe azalır.

Atmosferdeki su buharının %99’u bu tabakada bulunmakta, miktarı ise enlemlere göre değişiklik göstermektedir.

Atmosfer olaylarının çoğu yerden itibaren ilk 3-4 km’lik katmanlarda meydana gelmektedir. Kuvvetli konvektif hava akımlarının görülmesi nedeniyle bu kısım karışık tabaka olarak da adlandırılmaktadır. Karışık tabaka üzerinde daha durgun, hava hareketlerinin daha düzenli olduğu 12 km’ye kadar olan tabakaya sirus tabakası adı verilir.

Troposfer ile stratosfer tabakalarını birbirinden ayıran ve kalınlığı çok ince olan ara bölge bulunmaktadır. Bu geçiş bölgesine ise tropopoz denilmektedir.

Atmosferdeki ikinci büyük tabaka olup troposfer tabakasının üst sınırından itibaren 50 km yüksekliğe kadar erişmektedir. Bu tabakada sıcaklık, troposferin tersine yükseldikçe yavaş yavaş artış göstermekte ve stratopoz seviyesinde 0 °C’ye kadar ulaşmaktadır. Ortalama sıcaklık -45 °C civarındadır. Bu tabakada düşey hava hareketleri tamamen ortadan kalktığından, burada homojen bir tabakalaşma meydana gelmiştir. Bu bölgede su buharı çok az olduğundan yoğunlaşma ve bulut oluşumu seyrek görülür. Troposferden stratosfere geçen partiküller uzun süre yeryüzüne dönmeden birkaç yıl orada kalabilir. Örneğin büyük volkanik patlamalardan oluşan küller, stratosferde korunur ve global soğuma işlemine neden olur.

Birinci grupta, atmosfer içinde zamana ve mekâna göre oranları değişmeyen, sürekli bulunan gazlar bulunmaktadır. Bunlar azot (N2), oksijen (O2), argon (Ar), neon (Ne), helyum (He), kripton (kr), ksenon (Xe) gibi asal gazlar olup hayatın devamını sağlar.

Azot troposfer tabakasında atmosferin 3/4’ünü oluşturur. Serbest halde bulunduğu gibi karışım olarak da bulunur. Genellikle kokusuz, renksiz ve tadı olmayan bir gazdır. Azot tek başına canlıların yaşamasına olanak vermez. Hava içerisinde iki önemli rolü vardır: Oksijenle birleşerek onun yakma özelliğini hafifletir. Bu şekilde solunuma yardımcı olur. Endüstri ve tarımda büyük yarar sağlayan nitrat ve nitritleri oluşturur. Havadaki azotu alamayan bitkiler, azot gereksinimlerini topraktaki azot bileşiklerinden kökleri yardımıyla karşılarlar.

Su buharının faydaları: Yağışların oluşmasını sağlar. Atmosferde koruyucu bir örtü görevi görerek çabuk soğumayı önler. Havayı yumuşatarak nefes almamızı sağlar. Cildin çatlamasını önler. Hava içerisinde bakterilerin yaşamasını sağlar.

Meteroloji, yerküreyi çevreleyen atmosferi ve atmosferde meydana gelen olayları, olguları ve değişiklikleri fizik, matematik, kimya, mekanik gibi pozitif bilimlere dayalı olarak inceleyen ve hangi koşullar altında oluştuğunu ortaya koyan bilim dalıdır.

İnsanoğlunun uzay konusundaki çalışmalarının ve bilgisinin artmasıyla birlikte 1960’da ilk hava uydusu olan TİROS-I adlı uydu uzaya fırlatılmıştır. Böylece, uzay çağı meteorolojisi dönemi başlamıştır. Sonraki dönemde de meteorolojik amaçlı birçok uydu uzaya gönderilmiştir.

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nün görevleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Meteoroloji istasyonları veya birimleri açmak, çalıştırmak ve gerekli meteorolojik gözlemleri yapmak,

Askerî ve sivil; kara, deniz ve hava ulafltırması ile tarım ve diğer sektörler için hava tahminleri yapmak,

Tarım, orman, turizm, ulaştırma, bayındırlık, enerji, sağlık, çevre ve silahlı kuvvetlerle gerekli görülen kurum ve kuruluşlar için meteorolojik destek sağlamak, uluslararası anlaşmalarla sorumluluğuna verilen meteorolojik hizmetleri yürütmek,

Yurt içi ve yurtdışı meteorolojik bilgi alışverişi yapmak bu bilgilerden gerekligörülenleri halkın yararlanabileceği biçimde yayınlamak,

TRT kanununa uygun olarak radyo istasyonu kurmak ve işletmek,

Meteoroloji ile ilgili uluslararası kuruluşlarda Türkiye’yi temsil etmek ve gerekli işbirliğini sağlamak.

Simetrik meteoroloji diye bir dal yoktur. Meteorolojinin Dalları şunlardır: Genel Meteoroloji, Dinamik Meteoroloji, Fiziksel Meteoroloji, İstatistiksel Meteoroloji, Sinoptik Meteoroloji, Biyometeoroloji, Hidrometeoroloji, Denizcilik Meteorolojisi, Havacılık Meteorolojisi ve Tarımsal Meteoroloji.

Biyometeoroloji: Hava olaylarının canlılar üzerindeki etkilerini inceler.

Dinamik Meteoroloji: Atmosfer içerisinde meydana gelen hava hareketlerini ve ısı geçişini matematik ve fizik kanunlarıyla açıklamaya çalışır. Dinamik meteoroloji hidrodinamik açıdan hareket ve kuvvetlerin dağılışını, termodinamik açıdan ısının dağılışını incelemektedir. Amacı sayısal hava tahminleri yapabilmektir.

Ülkemizdeki kayıtlı en eski rasatlar İstanbul’da Saint-Benois ve Bebek’te bulunan yabancı okullarda 1839-1847 yılları arasında yapılan rasatlardır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda meteorolojinin kurumsallaşma çalışmaları Kandilli Rasathanesi’nin kurulması ile başlamıştır. Kandilli Rasathanesi, Fransız Hükümetinin tavsiyeleri üzerine İstanbul’da Rasathane-i Amire adıyla 1867 yılında kurulmuş ve bu kuruluşun ilk sorumlusu da Aristide Coumbary olmuştur.

Günümüzde meteorolojik hizmetler tamamen bilimsel yöntemlerle ve uluslararası işbirliği içerisinde yürütülmektedir. Bu alanda işbirliği amacıyla ilk uluslararası konferans Almanya’da 1872 yılında toplanmıştır. Uluslararası Meteoroloji örgütü 1873 yılında kurulmuş, üye ülkelerin sayısının artması nedeniyle 1950 yılında Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) adını almıştır.

Tarımda meteorolojik verilere:

Havanın en yüksek su buharı ile yüklenmesi, havanın doyma noktası olarak tanımlanır. Doymuş olan hava daha fazla su buharı alamaz. Havanın sıcaklığa bağlı olarak taşıyabileceği su buharı miktarıı +50 derecede metreküp başına 83.0 gramdır. Doğru cevap B’dir.