TARIM EKONOMİSİ

Kırsal alan: Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’na göre; “ekonomik nitelikteki etkinliklerin ağırlıkla doğal kaynakların değerlendirilmesine
dayandırıldığı, yüz yüze ilişkilerin göreceli olarak daha yaygın olduğu, yaşama
kurallarının büyük ölçüde gelenek ve göreneklere göre biçimlendiği, teknik ve
teknolojik gelişmeler ile ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerin daha yavaş
ve dolayısıyla gecikmeli olarak gerçekleştiği ortamlar” kırsal alanlardır.

Kalkınma: Kalkınma tüm ülkelerin ortak amacı olup, bundan dolayı da değişik
biçimlerde tanımları olan bir kavramdır. Ekonomi Ansiklopedisine göre kalkınma;
“bir ülkenin ekonomik, toplumsal, siyasal yapılarının değişerek insan yaşamının
maddi ve manevi alanda ilerlemesi ve giderek toplumun refahının artmasıdır”.
Tanilli’ye göre kalkınma: “insanı hedef alan bir biçimde üretici güçlerin olabildiğince gelişmesi, emek verimliliğinin buna bağlı olarak artması ve bunun sonucu insanın daha insanca ve doğaya daha fazla egemen olarak  yaşayabilmesidir”.

Kırsal kalkınma; tarımsal kalkınma, kırsal sanayii ve çevresel koşulları da dikkate
alan, çok yönlü bir kalkınma yaklaşımıdır. Bundan hareketle; kırsal kalkınma ile
ilgili temel bileşenleri şu biçimde sınıflayabiliriz:

Tarımsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar),
ormancılık, balıkçılık alanlarında kalite, pazarlama, üretim artışı vb. çalışmaları
kapsayan uygulamalardır.
Kırsal Sanayi: tarım, orman, tıbbi bitkiler gibi yerel kaynakları (ham) yerinde
değerlendirme veya talebe bağlı olarak pazarlanabilir yerel ürünlerin üretimi ve
gereğinde ihracatının da sağlanabilmesi çalışmalarıdır.
Kırsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar),
ormancılık, balıkçılık, sağlık, küçük girişimcilik, kırsal sanayi, çevre, turizm, su,
konut, eğitim gibi alt ve üstyapı hizmetleri, teknoloji, kadın, çocuk, topraksızların
istihdamı ve çok sayıdaki diğer programları kapsayan uğraşılardır.

Türkiye’de nüfusun yaklaşık 1/4’ü halen köy ve kasabalarda
yaşamaktadır. Bu nüfus miktarı birçok Avrupa Birliği ülkesinden de ve
dünyadaki birçok ülkedende daha fazladır. Ayrıca, kırsal niteliği ağır basan yani
istihdamda tarımın ağılıklı olduğu, geçim kaynaklarının sınırlı olduğu, sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından göreceli olarak geride bulunan birçok ilçe merkezini de dikkate alacak olursak kırsal nüfusun çok daha fazla olduğu ortaya çıkar. Bu durum kırsalda yaşayan milyonlarca nüfus için kırsal kalkınma çalışmalarının gerekliliğini
ortaya koymaktadır. Bu gereklilikleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
• İstihdamda tarımın ikinci büyük sektör olması ve bunların da büyük çoğunluğunun
kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Nüfusun 1/4’ünün kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Tarımda dengesiz toprak mülkiyet dağılımının olması,
• Kırsal alanlarda birey başına düşen Milli Gelirin ülke ortalamasının yarısına
bile denk gelmemesi,
• Kırsal alanda eğitim olanaklarının yetersiz olması,
• Kırsal kesimde altyapı yetersizlikleri,
• Kırsal alanlarda örgütlenmenin zayıf olması,
• Kırsal alanda tarım dışı iş alanlarının sınırlı olması,
• Tarımın insan beslenmesindeki önemi ve tarımsal üretimin kırsal alanlarda
gerçekleşiyor olması.

Ülkemizde ilk kez 1985 yılında kentli nüfusu kırsal nüfusu geçmiştir.

Kırsal kalkınma politikalarının ana amacı, dünyada geri kalmış toplum veya
toplulukların tarımsal, ekonomik ve sosyo-kültürel alanlarda kendi kendilerine
yardım ve dışarıdan destek yöntemi ile kalkınmalarını sağlamaktır. Bu amaçları
daha da detaylandırmak gerekirse;
Birincisi, inanın daha bol fakat sorumlu harcamada bulunması ve gereksinimlerini
daha iyi karşılayabilmesini sağlayacak ekonomik yönlü amaçlardır.
İkincisi, ilişkileri daha düzenli, yaşamı daha anlamlı kılan ve doğal çevreye
karşı saygılı ve duyarlı sosyal ve çevresel amaçlardır.
Üçüncüsü ise, insanları planlı, programlı hareket ettiren ve belirgin bir davranış
sergilettiren örgütsel amaçlardır.

Kırsal Kalkınmada Temel Hizmet Alanları
• Tarım, sağlık ve eğitime ilgili işleri zamanında yürütmek ve bu sorunları
zamanında çözümlemek,
• Pazarlama ve istihdam ile ilgili sorunların tespit edilmesi ve buna yönelik
çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal yayım ile ilgili çalışmaları yürütmek, bununla ilgili olarak ele alınan
yöreye uygun yayım elemanlarının seçilmesi ve yayım stratejilerinin
belirlenmesi,
• Tarımsal kredi alanlarındaki sorunların tespiti ve buna yönelik çözüm önerilerinin
geliştirilmesi,
• Tarımsal örgütlenme çalışmaları,
• Ev ekonomisi ile ilgili temel sorun alanlarının belirlenmesi (yani, ailelerin
temel geçim kaynakları, gelirleri-giderleri nelerdir?, bunların belirlenmesi),
• Alt yapı eksikliklerinin ve önceliklerinin belirlenmesi,
• Konutların iyileştirilmesi,
• Sosyal güvenlik uygulamalarının geliştirilmesi,
• Kadın ve çocukların durumunun iyileştirilmesi.

Kalkınmalarının gerekliliğine inanmayan ve bunun için belirli bir çabayı göze alamayan kırsal toplumun yalnızca dışarıdan yardım ve çalışmalarla kalkınmaları
zordur. Bu zorun başarılması için, öncelikle kırsal kalkınma çalışmalarında işlerin
belirlenen ilkelere göre yürütülmesi gereklidir. Bu ilkelerin başlıcaları şunlardır:
• Kırsal kalkınmayı sağlayacak programlar yavaş yavaş ve aşamalı olarak geliştirilmelidir.
• Kırsal kalkınmada yerel halkın yarar ve çıkarları ön planda tutulmalıdır.
• Kırsal kalkınma ile ilgili çalışmalarda demokratik yöntemler kullanılmalıdır.

• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yaşam düzeyini yükseltmek isteyen halkı kapsamalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yörenin kültürel yapısına ve değerlerine uygun
olmalıdır.
• Kırsal kalkınmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma çalışmaları çerçevesinde yapılan tüm işler toplumsal yarar
açısından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
• Dezavantajlı gruplara ayrıca yer verilmelidir; kadın, çocuk, topraksızlar vb.
• Kırsal kalkınmada yerel örgütlenmeye öncelik tanınmalıdır.
• Kırsal kalkınma sürdürülebilir olmalıdır.
• Kırsal kalkınma mutlaka çevre duyarlı olmalıdır. Doğal kaynakları sorumsuzca
harekete geçiren bir yaklaşımda olmamalıdır.
• Kırsal kalkınma tüketici bir toplum yaratmaktan çok, sorumlu ve üretken
bir toplum yapısını yaratmalıdır.

Kırsal kalkınma çalışmalarında sorunlar belirlendikten sonra sorunlar arasında
önceliklerin belirlenmesi, işe nereden başlanacağı sorusuna cevap verilmesi
açısından gereklilik göstermektedir. Sorunların önceliklerinin sıralanmasında (çözümü
için) dikkat edilmesi gereken noktalar;
• Sorunların belirlenmesinde tercihlerin neye göre yapıldığı önemlidir.
• Sorunlarımızı neye göre sıraya koyduğumuz önemlidir.
• Sıralama yaparken neye dikkat ettiğimiz önemlidir.
• Bir sorunu çözelim derken yeni bir sorun alanı yaratmamamız gerekmektedir.
• Çözümler başkasını rahatsız etmemelidir.
• Toplum yapısının ve dinamiklerinin mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.

Tarım politikasının ele aldığı başlıca konular şunlardır;
• Tarım sektörünün genel ekonomi içerisindeki yerini ve önemi,
• Tarım ile uğraşan nüfusun gelir ve refah koşullarının iyileştirilmesi,
• Tarımda emek işgücü ile çalışanların genel durumu,
• Tarımsal istihdamın genel yapısı ve özellikleri,
• Tarımsal işletme büyüklükleri ve işletmecilik biçimleri,
• Tarımsal ürün fiyatları analizi, fiyat saptamaları, fiyat politikaları,
• Tarımsal pazarlama politikaları,
• Tarımda iş güvenliği,
• Tarımda örgütlenme ve örgütlenmeye etkili faktörler,
• Tarımsal araştırma-geliştirme hizmetleri ve bunların etkililiği,
• Tarımsal destekleme politikaları,
• Tarımsal vergilerin tespiti, düzenlenmesi, sorunların tespiti,
• Tarımsal çevre politikaları ve doğal kaynak kullanımına etkili faktörler,
• Tarımsal finansman ve kredi yapısı ve
• Tarımsal fiyat politikalarıdır.

Kırsal katılım: Kırsal toplumu veya topluluğu oluşturan kişi ve grupların kendilerini ilgilendiren kalkınma program ve projelerine ilişkin karar alma ve uygulama süreçlerinde etkin bir biçimde yer almaları ve bu çalışmaların sonuçlarından yararlanmalarıdır.

Kırsal kalkınma; tarımsal kalkınma, kırsal sanayii ve çevresel koşulları da dikkate alan, çok yönlü bir kalkınma yaklaşımıdır. Bundan hareketle; kırsal kalkınma ile ilgili temel bileşenleri şu biçimde sınıflayabiliriz: Tarımsal Kalkınma, kırsal sanayii ve kırsal kalkınma

Kırsal Sanayi: tarım, orman, tıbbi bitkiler gibi yerel kaynakları (ham) yerinde
değerlendirme veya talebe bağlı olarak pazarlanabilir yerel ürünlerin üretimi ve gereğinde ihracatının da sağlanabilmesi çalışmalarıdır.
Kırsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık, sağlık, küçük girişimcilik, kırsal sanayi, çevre, turizm, su, konut, eğitim gibi alt ve üstyapı hizmetleri, teknoloji, kadın, çocuk, topraksızların istihdamı ve çok sayıdaki diğer programları kapsayan uğraşılardır.

TÜRKİYE’DE KIRSAL KALKINMA ÇALIŞMALARININ GEREKLİLİĞİ;

• İstihdamda tarımın ikinci büyük sektör olması ve bunların da büyük çoğunluğunun kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Nüfusun 1/4’ünün kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Tarımda dengesiz toprak mülkiyet dağılımının olması,
• Kırsal alanlarda birey başına düşen Milli Gelirin ülke ortalamasının yarısına bile denk gelmemesi,
• Kırsal alanda eğitim olanaklarının yetersiz olması,
• Kırsal kesimde altyapı yetersizlikleri,
• Kırsal alanlarda örgütlenmenin zayıf olması,
• Kırsal alanda tarım dışı iş alanlarının sınırlı olması,
• Tarımın insan beslenmesindeki önemi ve tarımsal üretimin kırsal alanlarda gerçekleşiyor olması.

Kırsal Kalkınmada Temel Hizmet Alanları
• Tarım, sağlık ve eğitime ilgili işleri zamanında yürütmek ve bu sorunları zamanında çözümlemek,
• Pazarlama ve istihdam ile ilgili sorunların tespit edilmesi ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal yayım ile ilgili çalışmaları yürütmek, bununla ilgili olarak ele alınan yöreye uygun yayım elemanlarının seçilmesi ve yayım stratejilerinin belirlenmesi,
• Tarımsal kredi alanlarındaki sorunların tespiti ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal örgütlenme çalışmaları,
• Ev ekonomisi ile ilgili temel sorun alanlarının belirlenmesi (yani, ailelerin temel geçim kaynakları, gelirleri-giderleri nelerdir?, bunların belirlenmesi),
• Alt yapı eksikliklerinin ve önceliklerinin belirlenmesi,
• Konutların iyileştirilmesi,
• Sosyal güvenlik uygulamalarının geliştirilmesi,
• Kadın ve çocukların durumunun iyileştirilmesi.

Kırsal kalkınma çalışmalarında işlerin belirlenen ilkelere göre yürütülmesi gereklidir. Bu ilkelerin başlıcaları şunlardır:
• Kırsal kalkınmayı sağlayacak programlar yavaş yavaş ve aşamalı olarak geliştirilmelidir.
• Kırsal kalkınmada yerel halkın yarar ve çıkarları ön planda tutulmalıdır.
• Kırsal kalkınma ile ilgili çalışmalarda demokratik yöntemler kullanılmalıdır.                                                 • Kırsal kalkınma etkinlikleri, yaşam düzeyini yükseltmek isteyen halkı kapsamalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yörenin kültürel yapısına ve değerlerine uygun olmalıdır.
• Kırsal kalkınmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma çalışmaları çerçevesinde yapılan tüm işler toplumsal yarar açısından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
• Dezavantajlı gruplara ayrıca yer verilmelidir; kadın, çocuk, topraksızlar vb.
• Kırsal kalkınmada yerel örgütlenmeye öncelik tanınmalıdır.
• Kırsal kalkınma sürdürülebilir olmalıdır.
• Kırsal kalkınma mutlaka çevre duyarlı olmalıdır. Doğal kaynakları sorumsuzca harekete geçiren bir yaklaşımda olmamalıdır.
• Kırsal kalkınma tüketici bir toplum yaratmaktan çok, sorumlu ve üretken bir toplum yapısını yaratmalıdır.

Katılımcı kırsal kalkınma yaklaşımdaki temel amaçlardan bazıları şunlardır:
• Yerel düzeyde insanların katılımını teşvik etmek,
• Kendi kalkınma programlarını finanse etmek için yerel oluşumlara fon sağlamak yolu ile merkezkaç bir yapı oluşturmak,
• Kamu sektörü için katılımcı planlama modellerini desteklemek,
• Yerel kalkınma projelerini planlamak ve yönetmek için yerel otoritelerin kapasitelerini geliştirmek,
• Halkı kendi sorunları etrafında bütünleştirmek ve harekete geçirmek.

Katılımcılığın önemi ise şu biçimde özetlenebilir: Katılımcılık;
• Politika oluşturmada,
• Hedef belirlemede,
• Orta ve uzun vadeli yatırım planlama ve programlarında,
• Geliştirilen program ve politikaların uygulanmasında,
• İzleme ve değerlendirmede
• İnsanların, gerçek ihtiyaçları ve önceliklerine doğrudan yatırım yapmalarını sağlamada,
• Kaynakların dağıtımı ve kullanımında insanların daha fazla “ses”e sahip olmasını olanaklı kılmada,
• Sunulan hizmetlerin maliyet etkin olmasını sağlamada,
• Kişi ve topluluğun güçlenmesine katkıda bulunmada,
• Topluluk üyelerinin yeni örgütsel beceriler kazanmasında,
• Bir proje döngüsünün farklı aşamalarındaki çıktılarının niteliğini artırmada ve
• Kalkınma programlarının devamlılığını sağlayarak ve çıkar gruplarının becerilerini geliştirerek projeden sağlanan faydayı artırmada önemlidir.

Kırsal Kalkınma Planı, ülkemizde kırsal kalkınmanın kavramsal çerçevesini aşağıda verilen dört stratejik amaç üzerinden kabul etmektedir. Burada her stratejik amacı gerçekleştirebilmek için gerekli öncelikli araçlar da belirlenmiştir. Bunlar;
• Ekonominin geliştirilmesi ve iş imkânlarının artırılması
- Tarım ve gıda sektörlerinin rekabetçi bir yapıya kavuşturulması
- Kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi

Tarım politikasının ele aldığı başlıca konular şunlardır;
• Tarım sektörünün genel ekonomi içerisindeki yerini ve önemi,
• Tarım ile uğraşan nüfusun gelir ve refah koşullarının iyileştirilmesi,
• Tarımda emek işgücü ile çalışanların genel durumu,
• Tarımsal istihdamın genel yapısı ve özellikleri,
• Tarımsal işletme büyüklükleri ve işletmecilik biçimleri,
• Tarımsal ürün fiyatları analizi, fiyat saptamaları, fiyat politikaları,
• Tarımsal pazarlama politikaları,
• Tarımda iş güvenliği,
• Tarımda örgütlenme ve örgütlenmeye etkili faktörler,
• Tarımsal araştırma-geliştirme hizmetleri ve bunların etkililiği,
• Tarımsal destekleme politikaları,
• Tarımsal vergilerin tespiti, düzenlenmesi, sorunların tespiti,
• Tarımsal çevre politikaları ve doğal kaynak kullanımına etkili faktörler,
• Tarımsal finansman ve kredi yapısı ve
• Tarımsal fiyat politikalarıdır.