TARIM EKONOMİSİ

Tarım, her ekonomide önemli olan ve dünyadaki ekonomik, ekolojik ve nüfus artışındaki gelişmeler göz önüne alındığında, en stratejik sektörlerin başında yerini alan bir sektördür.

Tarımsal ürünlerin pazarlanması ve finansmanı alanında yapılan düzenlemelerle oluşturulan ticaret borsaları, toptancı halleri, ihracatçı birlikleri, kooperatifler tarımın gelişimini ve modern ülkelere uyumunu hızlandırmıştır.

Tarım, her ekonomide önemli olan ve dünyadaki ekonomik, ekolojik ve nüfus ar- tışındaki gelişmeler göz önüne alındığında, en stratejik sektörlerin başında yerini alan bir sektördür. Etkin kaynak kullanımı çerçevesinde ekonomik, sosyal, çev- resel ve uluslar arası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele alan örgütlü, rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması, bütün ekonomi- lerin temel amacıdır. Tarımsal faaliyet sonucu elde edilen ürünlerin değeri, sadece ekonomik açıdan değil, insanoğlunun biyolojik varlığını sürdürebilmesi için de yaşamsal değer taşımaktadır. Tüketicilerin sağlıklı ve güvenilir tarımsal ürün tale- binin artması, tarımla ilgili mevzuat ve işletmelerin faaliyetlerini geliştirmelerin- de itici güç oluşturmaktadır. Ayrıca ürün kalitesi kadar, kullanılan teknoloji ile in- ternet ve elektronik ticaretten yararlanma da rekabet gücü kazanmada gereklidir. Tarım ürünleri ticaretinde maliyetleri düşürmede, teknolojik gelişmeleri izlemek son yıllarda pazar üstünlüğüne ulaşmada önemlidir. Tarımsal yapıyı iyileştirme- ye yönelik mevzuat ve desteklerin üretime olumlu yansımaları, tarımın ekono- mideki yerini güçlendirmektedir.

24 Ocak 1980 programı ile tarım politikalarında köklü değişiklikler yapılmış, tarımsal ürünlerin kamu etkinliğinden daha çok piyasa koşullarına tabi olmasını sağlayacak politikalar uygulanmaya başlanmıştır.

Türkiye’de günümüzde tarımsal üretim alanlarının son kullanım düzeyine ulaşmaları da tarımsal nüfusun değişiminde etkilidir.

Ekonomilerde tarım sektörü önemli bir istihdam alanını oluşturur.

Türkiye’de hanehalkı işgücü araştırmasına sonuçlarına göre, 2018 yılında işgücüne katılım oranı %54,3, işsizlik oranı da %11,1 olarak belirlenmiştir. Tarım, bu oranın azaltılmasında önemli etkilere sahiptir

Türkiye’de tarımsal üretim genel olarak küçük arazilerde, bölünmüş parsellerde, aile işletmeciliği tarzında, çoğunlukla mülk topraklar üzerinde yapılmaktadır.

Tarımsal üretimde en çok faydalanılan tarım alanları, tarla ve bahçe arazileridir ve nüfus artışı ile birlikte mera, orman ve tarım yapmaya elverişli olmayan alanlar tarım alanlarına dönüşmektedir

Tarla arazisi: Tarımda kullanılan arazinin en büyük bölümüdür ve bu arazi grubu içerisine pulluk altında bulunan arazi, nadas arazi ve belirli zamanlarda tarla olarak kullanılan araziler girmektedir

Tarımın ülke ekonomisinde üretim, beslenme, istihdam, milli gelir, dış ticaret ve ödemeler dengesi açıklarını kapatmada önemi tartışılamaz. Tarımsal hammaddelerin artan ölçülerde gıda sanayiinde kullanımı da ürünlere katma değer artışı yaratmaktadır.

Türkiye’deki kentleşme süreci, göçün artması ve kırsal nüfusun giderek azalmasının zorlayıcı etkisiyle gerçekleşmektedir. Zaman zaman sağlıklı olmayan kentleşme ile istihdam sorunu yaşayan kitlelerin şehirlerde “varoşları” oluşturdukları görülmektedir.

24 Ocak 1980 programı ile tarım politikalarında köklü değişiklikler yapılmış, tarımsal ürünlerin kamu etkinliğinden daha çok piyasa koşullarına tabi olmasını sağlayacak politikalar uygulanmaya başlanmıştır.

Nüfusun gelişim sürecinde, kırsal alandan kentlere akış görülmektedir. 1927 yılında toplam nüfusun %75,8’i kırsalda, %24,2’si kentlerde iken, 2016 yılında bu oranlar sırasıyla %7,7 ve %92,3 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 2.1). Özellikle 1990-2016 döneminde kırsal nüfustaki azalma süreci hızlanmıştır.

Nüfusun gelişim sürecinde, kırsal alandan kentlere akış görülmektedir. 1927 yılında toplam nüfusun %75,8’i kırsalda, %24,2’si kentlerde iken, 2016 yılında bu oranlar sırasıyla %7,7 ve %92,3 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 2.1). Özellikle 1990-2016 dönemin- de kırsal nüfustaki azalma süreci hızlanmıştır. Türkiye’de bu dönemde iç ticaret hadlerinin tarım aleyhine giderek hızlı bir şekilde azalması, kırsal alanla kentsel alan ayrımında yaşanan zorluklar, ekonomik ve sosyal nedenlere bağlı olarak göçlerin artışı bu sürecin hızlanmasında temel nedenler olarak görülebilir. Son yıllarda kırsalda bazı köy ve bucakların belediye statüsüne kavuşturulmasından da kay- naklanan kent nüfusunun artışı da görülmektedir. Kırsal nüfustaki oransal düşüş, göç ve şehirleşmenin yanında tarımsal üretim faaliyetinde teknoloji kullanımıyla da yakından ilgilidir. Tarım sektöründe mekanizasyon düzeyi arttıkça, kırsal alanlardaki nüfusun kentlere akımı da artabilmektedir. Türkiye’de günümüzde tarımsal üretim alanlarının son kullanım düzeyine ulaşmaları da tarımsal nüfusun değişiminde etkilidir.

Türkiye’de 2000 yılında en yüksek göç alan il, yaklaşık %50 ile İstanbul olmuştur.

Türkiye’de tarımsal üretim genel olarak küçük arazilerde, bölünmüş parsellerde, aile işletmeciliği tarzında, çoğunlukla mülk topraklar üzerinde yapılmaktadır. Ortalama arazi genişliği tarım işletmelerinde 61 dekar olup oldukça küçüktür.

Yeterlilik derecesi,üründe  toplam arzın toplam kullanıma eşit olduğu varsıyılan durumdur. Arz; kullanılabilir üretim ve ithalatı, kullanım; yurt içi kullanım, ihracat ve stok değişimi kalemlerinden oluşmaktadır (http://www.tuik.gov.tr)

Türkiye’de 2000 yılında en yüksek göç alan il, yaklaşık %50 ile İstanbul olmuştur. Göç veren bölgeler arasında %50,3 ile Batı Karadeniz ve %49,8 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri yer almıştır (TUİK, 2010).

Tarla arazisi: Tarımda kullanılan arazinin en büyük bölümüdür ve bu arazi grubu içerisine pulluk altında bulunan arazi, nadas arazi ve belirli zamanlarda tarla olarak kullanılan araziler girmektedir.