Kırsal Kalkınma ve Tarım Politikası

Kırsal alan: Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’na göre; “ekonomik nitelikteki etkinliklerin ağırlıkla doğal kaynakların değerlendirilmesine dayandırıldığı, yüz yüze ilişkilerin göreceli olarak daha yaygın olduğu, yaşama kurallarının büyük ölçüde gelenek ve göreneklere göre biçimlendiği, teknik ve teknolojik gelişmeler ile ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerin daha yavaş ve dolayısıyla gecikmeli olarak gerçekleştiği ortamlar” kırsal alanlardır.

Kalkınma: Kalkınma tüm ülkelerin ortak amacı olup, bundan dolayı da değişik biçimlerde tanımları olan bir kavramdır. Ekonomi Ansiklopedisine göre kalkınma; “bir ülkenin ekonomik, toplumsal, siyasal yapılarının değişerek insan yaşamının maddi ve manevi alanda ilerlemesi ve giderek toplumun refahının artmasıdır”.

Kırsal Kalkınma: İlk kez Birleşmiş Milletler (BM) Örgütünce tanımı yapılan “toplum kalkınması” tanımı, “kırsal kalkınma” olarak da kabul edilmektedir. Bu tanımda, toplumun niteliği kırsal olup olmadığı-belirtilmeksizin konuya genel bir açıdan yaklaşıldığı görülmektedir. Bu tanıma göre kırsal kalkınma; “küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların ulusun tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanması sürecidir”.

Kırsal toplum: Geleneksel anlamı ile kırsal kesimde yerleşmiş kendilerine özgü sosyal, ekonomik, kültürel özellikleri ve eğilimleri olan, gündelik gereksinimlerini birbirine bağlı bir ilişkiler sistemi ile gidermeye çalışan ve büyük ölçüde kendi kendine yeterli insan topluluğudur.

Kırsal katılım: Kırsal toplumu veya topluluğu oluşturan kişi ve grupların kendilerini ilgilendiren kalkınma program ve projelerine ilişkin karar alma ve uygulama süreçlerinde etkin bir biçimde yer almaları ve bu çalışmaların sonuçlarından yararlanmalarıdır. Katılım aynı zamanda, insanların kendi düşüncelerine göre inisiyatif aldıkları ve üzerinde etkin denetimleri bulunan araçları, kurumları ve mekanizmaları kullandıkları aktif bir süreçtir.

Katılımcılık: Mevcut durumun analizi ve kalkınma çalışmalarının planlanması, uygulanması ve değerlendirmesinde yerel nüfusun yol gösterici olduğu, yerel nüfus ve kalkınma uzmanları arasındaki iletişim sürecidir. 

Katılımcı planlama: Mevcut durumu değerlendirmek ve hedeflenen geleceğe
ulaşmak için kısa ve orta vadede eyleme yönelik olan tüm yeni gelişmelerin programların ilgili tarafların katılımıyla ortaklaşa yapıldığı çalışmalardır. 

Örgütlenme: Var olan sosyal yapı içinde ortak karar alma ile ortak sorumluluk anlayış ve mekanizmaların oluşturulması, tüm insan ve fizik kaynaklarının bir araya getirilmesi ve her türlü birlikte davranma tutum ve alışkanlıklarının geliştirilmesine olanak sağlayan yapılanmadır.

Kırsal toplum örgütleri: Topluluğun gereksinimlerini karşılamak üzere, toplumun kendi içinden ve kendi öz dinamiklerinin bir araya gelmesiyle oluşan işlevsel birimlerdir. Başlıca kırsal toplum örgütlenme türleri; çiftçi birlikleri, çiftçi dernekleri, kooperatif, korporasyon, küçük çalışma grupları ve ziraat odalarıdır.

Tarımsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık alanlarında kalite, pazarlama, üretim artışı vb. çalışmaları
kapsayan uygulamalardır.
Kırsal Sanayi: tarım, orman, tıbbi bitkiler gibi yerel kaynakları (ham) yerinde değerlendirme veya talebe bağlı olarak pazarlanabilir yerel ürünlerin üretimi ve gereğinde ihracatının da sağlanabilmesi çalışmalarıdır.
Kırsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık, sağlık, küçük girişimcilik, kırsal sanayi, çevre, turizm, su, konut, eğitim gibi alt ve üstyapı hizmetleri, teknoloji, kadın, çocuk, topraksızların istihdamı ve çok sayıdaki diğer programları kapsayan uğraşılardır.

• İstihdamda tarımın ikinci büyük sektör olması ve bunların da büyük çoğunluğunun kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Nüfusun 1/4’ünün kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Tarımda dengesiz toprak mülkiyet dağılımının olması,
• Kırsal alanlarda birey başına düşen Milli Gelirin ülke ortalamasının yarısına bile denk gelmemesi,
• Kırsal alanda eğitim olanaklarının yetersiz olması,
• Kırsal kesimde altyapı yetersizlikleri,
• Kırsal alanlarda örgütlenmenin zayıf olması,
• Kırsal alanda tarım dışı iş alanlarının sınırlı olması,
• Tarımın insan beslenmesindeki önemi ve tarımsal üretimin kırsal alanlarda gerçekleşiyor olması.

Kırsal kalkınma politikalarının ana amacı, dünyada geri kalmış toplum veya
toplulukların tarımsal, ekonomik ve sosyo-kültürel alanlarda kendi kendilerine yardım ve dışarıdan destek yöntemi ile kalkınmalarını sağlamaktır. Bu amaçları daha da detaylandırmak gerekirse;

• Birincisi, inanın daha bol fakat sorumlu harcamada bulunması ve gereksinimlerini daha iyi karşılayabilmesini sağlayacak ekonomik yönlü amaçlardır.
• İkincisi, ilişkileri daha düzenli, yaşamı daha anlamlı kılan ve doğal çevreye
  karşı saygılı ve duyarlı sosyal ve çevresel amaçlardır.
• Üçüncüsü ise, insanları planlı, programlı hareket ettiren ve belirgin bir davranış sergilettiren örgütsel amaçlardır.

Kırsal Kalkınmada Temel Hizmet Alanları
• Tarım, sağlık ve eğitime ilgili işleri zamanında yürütmek ve bu sorunları zamanında çözümlemek,
• Pazarlama ve istihdam ile ilgili sorunların tespit edilmesi ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal yayım ile ilgili çalışmaları yürütmek, bununla ilgili olarak ele alınan yöreye uygun yayım elemanlarının seçilmesi ve yayım stratejilerinin belirlenmesi,
• Tarımsal kredi alanlarındaki sorunların tespiti ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal örgütlenme çalışmaları,
• Ev ekonomisi ile ilgili temel sorun alanlarının belirlenmesi (yani, ailelerin temel geçim kaynakları, gelirleri-giderleri nelerdir?, bunların belirlenmesi),
• Alt yapı eksikliklerinin ve önceliklerinin belirlenmesi,
• Konutların iyileştirilmesi,
• Sosyal güvenlik uygulamalarının geliştirilmesi,
• Kadın ve çocukların durumunun iyileştirilmesi

• Kırsal kalkınmayı sağlayacak programlar yavaş yavaş ve aşamalı olarak geliştirilmelidir.
• Kırsal kalkınmada yerel halkın yarar ve çıkarları ön planda tutulmalıdır.
• Kırsal kalkınma ile ilgili çalışmalarda demokratik yöntemler kullanılmalıdır
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yaşam düzeyini yükseltmek isteyen halkı kapsamalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yörenin kültürel yapısına ve değerlerine uygun
  olmalıdır.
• Kırsal kalkınmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma çalışmaları çerçevesinde yapılan tüm işler toplumsal yarar açısından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
• Dezavantajlı gruplara ayrıca yer verilmelidir; kadın, çocuk, topraksızlar vb.
• Kırsal kalkınmada yerel örgütlenmeye öncelik tanınmalıdır.
• Kırsal kalkınma sürdürülebilir olmalıdır.
• Kırsal kalkınma mutlaka çevre duyarlı olmalıdır. Doğal kaynakları sorumsuzca harekete geçiren bir yaklaşımda olmamalıdır.
• Kırsal kalkınma tüketici bir toplum yaratmaktan çok, sorumlu ve üretken bir toplum yapısını yaratmalıdır.

• Hedef kitle kim? 
• Kimin ile yürütülecek?
• Ne yapılacak? 
• Nasıl yürütülecek? 
• Kurumsal sorumluluklar nelerdir? 
• Kaynak nereden bulunacak? 
• Katılım nasıl olacak? 
• Nasıl sonuçlandırılacak? 
• Başarı ölçütü ne olacak? 
• Nasıl sürdürülebilir hale gelecek? 
• Çevre bilinci ve duyarlılığı nasıl arttırılacak? 
• Geri çekilme stratejisi nasıl gerçekleştirilecek? 
• Hangi aşamalarda izleme-değerlendirme yapılacak?

• Sorunların belirlenmesinde tercihlerin neye göre yapıldığı önemlidir.
• Sorunlarımızı neye göre sıraya koyduğumuz önemlidir.
• Sıralama yaparken neye dikkat ettiğimiz önemlidir.
• Bir sorunu çözelim derken yeni bir sorun alanı yaratmamamız gerekmektedir.
• Çözümler başkasını rahatsız etmemelidir.
• Toplum yapısının ve dinamiklerinin mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Katılımcı kırsal kalkınma yaklaşımdaki temel amaçlardan bazıları şunlardır:
• Yerel düzeyde insanların katılımını teşvik etmek,
• Kendi kalkınma programlarını finanse etmek için yerel oluşumlara fon sağlamak yolu ile merkezkaç bir yapı oluşturmak,
• Kamu sektörü için katılımcı planlama modellerini desteklemek,
• Yerel kalkınma projelerini planlamak ve yönetmek için yerel otoritelerin kapasitelerini geliştirmek,
• Halkı kendi sorunları etrafında bütünleştirmek ve harekete geçirmek.

Nüfusun önemli bir bölümünün geçimini tarımdan sağladığı kırsal alanlar aynı zamanda doğal kaynakların çok yoğun olarak kullanıldığı yerlerdir. Bu nedenle, kırsal kalkınma çalışmalarının-politikalarının önemli ilkelerinden birisi, doğal kaynaklarını korunmasını esas alan, dengeli ve çevreye uyumlu tarımsal alt yapının oluşturularak sürdürülebilir tarımsal ve kırsal kalkınmanın sağlanması olmalıdır. Çünkü kırsal alanda yaşam ortamı ve ekonomik çalışmalar, önemli ölçüde doğal üretim kaynaklarının kullanımına ve değerlendirilmesine bağlıdır. 

Kırsal Kalkınma Planı, ülkemizde kırsal kalkınmanın kavramsal çerçevesini aşağıda verilen dört stratejik amaç üzerinden kabul etmektedir. Burada her stratejik amacı gerçekleştirebilmek için gerekli öncelikli araçlar da belirlenmiştir. Bunlar;
• Ekonominin geliştirilmesi ve iş imkânlarının artırılması
- Tarım ve gıda sektörlerinin rekabetçi bir yapıya kavuşturulması
- Kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi
• İnsan kaynaklarının, örgütlenme düzeyinin ve yerel kalkınma kapasitesinin geliştirilmesi
- Eğitim ve sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi
- Yoksullukla mücadele ve dezavantajlı grupların istihdam edilebilirliğinin artırılması
- Yerel kalkınma kapasitesinin güçlendirilmesi
• Kırsal alan fiziki altyapı hizmetlerinin geliştirilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması
- Kırsal altyapının geliştirilmesi
- Kırsal yerleşimlerin geliştirilmesi ve korunması
• Kırsal çevrenin korunması ve geliştirilmesi
- Çevreci tarım uygulamalarının geliştirilmesi
- Orman ekosistemlerinin korunması ve orman kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının sağlanması
- Korunan alanların yönetimi ve geliştirilmesi