Doğal Kaynaklar Ekonomisi

Dünyada (evrende) yaratılan bütün öğeleri kapsar. Çevreciler insan müdahalesi olmayan her şeyi doğa olarak kabul etmekte ve bu doğayı arzulamaktadırlar.

Mal ve hizmet üretimini destekleyen veya üretim sürecinde kullanılan canlı ve
cansız varlıkların tamamına “kaynak” denir

Doğal kaynaklar (tabiat), üretime uygun toprak ve arazi ile deniz, akarsular, orman, rüzgar, güneş enerjisi, yeraltı kaynakları, iklim, bitki ve hayvan toplulukları ile pazara yakınlık gibi unsurları kapsamaktadır.

İnsanlar başta olmak üzere tüm canlılar doğa içinde yaşamaktadırlar. Doğa
canlıların yaşam ortamı olup, buna evrensel dilde habitat denir.

Doğal çevrede bulunan ve insanların gereksinimlerini gidermede kullanılabilen varlıkların tamamı doğal kaynak olarak tanımlanmaktadır.

Sürekli kaynaklar (güneş, rüzgar ve dalga enerjisi gibi)

• Doğal kaynaklar, insan yapımı veya insan eliyle üretilmiş varlıklar değildir. Bu bakımdan genellikle doğal kaynakların orijinal ve özellikle yenilenemeyen kaynakların bilinen miktarları değiştirilememektedir. Hava, su, ıslak alanlar ve yeraltı suyu bu kapsamdaki doğal kaynaklardan bazılarıdır. • Doğal kaynaklar insanlar tarafından üretilememekte veya kendiliğinden üretken kaynaklar değillerdir. Bu bakımdan özellikle mevcut yenilenemeyen doğal kaynak stoku (arzı) zamana bağlı olarak arttırılamamaktadır. • Doğal kaynaklar genellikle kamu (kamusal) malı özelliğine sahip olduklarından, bu kaynaklar üzerinde özel mülkiyet söz konusu olmamaktadır. Kamu ve özel mülkiyet yanında özellikle doğal kaynakların toplumsal mülkiyete konu olması üzerinde yoğun tartışmalar yapılmaktadır. Böylece doğal kaynakların mülkiyeti topluma ait olacağından, toplumun bütün bireyleri söz konusu kaynakları (su, yol, hava ve park gibi) belirli bir bedel ödeyerek veya ödemeden kullanabilecektir. • Doğal kaynaklar birincil mallar değillerdir. Birincil mallar, doğrudan doğruya tüketime ve kullanılmaya uygun olan mallardır. Meyve, kalem ve gömlek gibi mallardır. Daha yüksek derecede mallar ise, tüketim ve kullanılmaya elverişli malların üretimine hizmet eden mallardır. Örneğin, kazak, birinci derecede ve iplik ikinci derecede ve pamuk yumağı ise üçüncü derecede mallardır. Bunun anlamı, doğal kaynaklar üretimde girdi olarak kullanıldığından tükenmekte ve aynı zamanda kullanılmadan kalan doğal kaynak stokunun oranı azalmaktadır. Özellikle yenilenemeyen doğal kaynaklar bu özellikleri taşımaktadır.

√ Doğal kaynaklar genellikle toplumun ortak malıdır. √ Çevre sorunlarının çözümü genellikle mülkiyet haklarının ayrımında değişiklikler yapılmasını gerektirmektedir. √ Kaynak kullanımı geri dönüşümsüz olmaktadır. Doğal kaynakların kullanımı, yenilenemeyen kaynakların tükenmelerine neden olmakta ve bu süreç genellikle engellenememektedir. √ Kaynak kullanımı genellikle doğrudan insan refahını etkilemektedir. √ Belirli tiplerdeki faaliyetlerin çevresel etkileri kümülatif olduğundan, bu etkiler gelecekte belirli bir zaman sonra fark edilebilecek düzeye ulaşmaktadırlar. √ Ekonomik faaliyetlerin çevresel sınırları genellikle belirsizdir

Rant.

Toprak, Su, Su Ürünleri, Orman ve Bitki Örtüsü (Flora), Hayvan Topluluklar› (Flora), Atmosfer, Yenilenebilen Enerji Kaynaklar› (Rüzgar, Jeotermal, Günefl Enerjisi, Biyokütle Enerjisi gibi)

Mineral Kaynaklar (Madenler), Metal Kaynakları, Enerji Kaynakları (Kömür, Petrol, Do¤algaz, Uranyum, Toryum gibi)

Güneydoğu anadolu projesi

•  Doğal kaynaklar
• Sosyal ve kültürel kaynaklar

İşgücü(Emek)

Sermaye

• Sabit Sermaye

• İşletme Sermayesi

Doğal kaynakların sınıflandırılmasında, genellikle kaynakların en önemli özellikleri olan süre veya zaman dikkate alınmaktadır. Süreklilik veya üretim faktörlerinin kullanılma süresi içinde kaynağın tükenmesine bağlı olarak, doğal kaynakları; tükenen veya tükenmeyen kaynaklar olarak iki gruba ayırmak mümkündür. Bununla birlikte bu sınıflandırma sistemindeki “tükenme” kavramı ekonomik anlam taşımakta olup, fiziki olarak kaynağın tükenmesi ile ilgili değildir. Ekonomi biliminde bir kaynağın kullanılması ile sağlanan gelir. (Örneğin,60 $/ton gibi), kaynağın üretimi ve/veya çıkarılması için yapılacak masraflardan (Örneğin,140 $/ ton gibi) daha düşük ise, doğada bulunmasına karşın, böyle bir kaynak ekonomik yönden tükenmiş (üretimin verimli olmaması) kabul edilir.

Yerleşik düzende yapılan üretimin amacı, çiftçi ve aile bireylerinin beslenme ve giyinme gereksinimlerini karşılamaya yönelik olduğundan, bu üretim biçimine “geçimlik tarım” adı verilmiştir.

√ Doğal tekelin özellikle ölçek ekonomilerinin bulunduğu endüstrilerde ortaya çıktığı ifade edilebilir. Ancak ölçek ekonomisinin yokluğunda bile bir firmanın iki firmaya göre daha etkin üretim yapabilmesi halinde de doğal tekellerin mevcut olabileceğine işaret eden ekonomistler de bulunmaktadır.

√ Rekabetin yıkıcı olabileceğini ve yıkıcı rekabetin koşullarının doğal tekelin koşulları ile ilgili olduğu kabul edilmektedir.

√ Belirli bir endüstrinin yalnızca ölçek ekonomilerinin ölçümü yardımıyla (veya başka ölçülebilen bir veri ile) doğal tekel olarak adlandırılmasının çok güç ya da imkansız olduğu, esasen pazar tanımı ve endüstrideki talebin niteliği gibi diğer ilgili koşulların da dikkate alınması gerektiği konusun uzlaşma sağlanmaktadır. 

Üç türde olabilir. Bunlar,

√ Devlet hiçbir müdahalede bulunmaz ve bu durumda monopol meydana gelir.

√ Devlet, fiyatı veya karı belirleme şeklinde müdahale edebilir. Bu durumda belirlenecek en iyi fiyat, firmanın ortalama maliyetine eşit bir fiyat olur. Toplumun refahının azalması söz konusu olmakla birlikte, devletin hiçbir müdahalede bulunmamasından meydana gelecek kayıptan daha az kayıp olur

√ Devlet artan gelir durumunda çalışan firmayı bir Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) da olarak işletebilir.

Yerleşik düzende yapılan üretimin amacı, çiftçi ve aile bireylerinin beslenme ve giyinme gereksinimlerini karşılamaya yönelik olduğundan, bu üretim biçimine “geçimlik tarım” adı verilmiştir. Üretimdeki artış, çiftçilerin evde tüketemedikleri ürünleri pazara arz etmelerine neden olmuş ve sağlanan gelir ile gübre, ilaç, yem, tohum gibi üretim girdilerinin alımı ve kullanımını teşvik etmiştir. Böylece pazara yönelik üretim,
geçimlik üretimin yerini almış ve buna “ticari tarım” denilmiştir.

Ekolojik sistemin kendini yenileme kapasitesinin sınırlı olması ve bu sınırlılık sonucu oluşan sorunların toplumları etkilemeye başlamasına kadar, birçok ülkede hava ve su gibi çevresel mallar, kullanımı sınırlandırılamayan “bedava (serbest) mallar” olarak görülmüş olup, halen bu durum birçok toplumda sürmektedir.