TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

1944 yılında Bretton Woods konferansıyla başlayan uluslararası kurumların ortaya çıkışından tarım sektörü de etkilenmiştir.

Ülkeler arasında ticareti düzenlemek amacıyla imzalanan GATT müzakerelerinde 1947’den 1993 yılına kadar 8 müzakere düzenlenmiştir.

1986 yılında yapılan Uruguay görüşmelerine kadar tarımsal ürünlerin ticareti görüşmelere dâhil edilmemiştir.

Dünya Ticaret Örgütü, kurulduğu 1995 yılından bugüne (2019) kadar ileri tarım müzakereleri kapsamında konferanslar gerçekleştirmiştir

Dünya Ticaret Örgütü, kurulduğu 1995 yılından bugüne (2019) kadar ileri tarım müzakereleri kapsamında konferanslar gerçekleştirmiştir. Bu konferanslar sırasıyla Singapur (1996), Cenevre (1998, 2008 ve 2011), Seattle (1999), Doha (2001), Cancun (2004), Hong Kong (2005), Bali (2013), Nairobi (2015) şeklindedir.

2019 yılında 8 milyara yaklaşan dünya nüfusunun 2050 yılında 10 milyarı bulacağı tahmin edilmektedir.

Gelişen ülkelerde yaklaşık 2,6 milyar kişi geçimini tarımdan sağlamaktadır.

Elliden fazla gelişmekte olan ülke bunlardan çoğu az gelişmiş ülke olmak üzere dış ticaret gelirlerinin %20 ile %90’ını tipik tropikal ürünlerden sağlamaktadır.

Dünyada tarımsal performans 1960’lı yıllardan itibaren oransal olarak azalma eğilimindedir. 1969-1999 döneminde tarımsal üretim yıllık olarak %2,2 artmıştır. Bu oran 1979-1999 döneminde %2,1 olarak gerçekleşmiştir.

Günümüzde Güney Asya’da tarım alanlarının %39’u, Doğu Asya ve Pasifik bölgesinde %29’u sulanabilirken bu oran Sahraaltı Afrika ülkelerinde sadece %4 tür.

Dünyada tarım sektörünün ve tarımsal üretimin şekillenmesinde dünyadaki bölgeselleşme hareketlerinin ve ülkelerin uyguladıkları korumacı politikaların etkisi bulunmaktadır. 1944 yılında Bretton Woods konferansıyla başlayan uluslararası kurumların ortaya çıkışından tarım sektörü de etkilenmiştir. Ülkeler arasında ticareti düzenlemek amacıyla imzalanan GATT müzakerelerinde 1947’den 1993 yılına kadar 8 müzakere düzenlenmiştir. 1986 yılında yapılan Uruguay Görüşmelerine kadar tarımsal ürünlerin ticareti görüşmelere dâhil edilmemiş; bu görüşmelerde tarımsal ürünlerin ticareti konusu gündeme alınmıştır.

Modern tarımsal ekim ve toplama yöntemleri geniş olarak 1960’lı yıllar sonrası dönemde yaygınlaşmaya başlamıştır. 1970’lerde Güney ve Doğu Asya’da tarıma uygun alanların %10’unda tarım yapılırken 2000’li yıllarda bu oran %80’e çıkmıştır. Sahraaltı Afrika ülkelerinde ise bu oran %22’dir. Gelişen dünyada kimyasal gübre kullanımı önemli ölçüde artmıştır. 1960’larda %10 olan kimyasal gübre kullanımı günümüzde ise %60’tan fazladır. 1961-1963 arası dönemde ortalama olarak hektar başına 6 kilogram gübre kullanılırken 2000-2002 döneminde hektar başına gübre kullanımı 143 kilogramın üzerindedir. Son 30 yılda gübre kullanımındaki artış gelişmek- te olan ülkelerin tarımsal ürün artışını en az %20 oranında arttırmıştır.

Dünyada kendi tarımsal işlerinde çalışan nüfusun en yoğun olduğu bölge Sahraaltı Afrika bölgesi iken en az yoğunluğun olduğu bölge Avrupa ve Orta Asya bölgesidir. Cinsiyet açısından bir ayrıma gittiğimizde de benzer bir durum gözlemlenmektedir. Erkeklerden farklı olarak tüm bölgelerde toplam çalışan kadınlar içinde tarım kesiminde çalışma oranı daha yüksektir. Yine tüm bölgeler açısından bakıldığında sadece Avrupa ve Orta Asya ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi’nde tarım dışı ücretli çalışanların sayısı tarım kesiminde ücretli çalışanların sayısından fazladır.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. 1995 yılında kurulan DTÖ, 1947 yılında ticaretin önündeki engellerin çok taraflı müzakereler yoluyla kaldırılması amacıyla kurulan Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) yerini almıştır. Günümüzde uluslararası ticaretin yasal temelleri DTÖ Anlaşmaları ile belirlenmektedir. Bu bağlamda DTÖ Anlaşmaları bağlayıcıdır ve DTÖ üyelerinin ticaret politikalarını bu Anlaşmalar çerçevesinde belirlemeleri gerekmektedir. DTÖ’nün 29 Temmuz 2016’dan beri 164 üyesi bulunmaktadır. DTÖ’nün üst yönetimini her iki yılda bir toplanan Bakanlar Konseyi oluşturmaktadır. Bakanlar Konseyinin altında bulunan Genel Konsey ise Bakanlar Konseyinde alınan kararları uygulamakla sorumludur. DTÖ Genel Direktörü ise Bakanlar Konseyi tarafından atanır. DTÖ’nün merkezi İsviçre’nin Cenevre kentindedir.

Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu, 1977 yılında gelişme yolundaki ülkelerde açlık ve kırsal yoksullukla mücadele amacıyla kurulmuştur. Merkezi Roma’da bulunan kuruluş, bu çerçevede amacına ulaşmak için; gıda üretiminin arttırılmasını, yeni iş ve gelir imkanlarının sağlanmasını, sosyal gelişmeyi cinsiyet eşitliğini, çevresel sürdürülebilirliği, etkili yönetimi hedefleyen projelere ve özellikle yoksul halka yardıma yönelik kırsal kalkınma projelerinde düşük faizli uzun vadeli kredi sağlanması konusunda destek olmaktadır.

Dünya tarımsal ürünler ithalatında parasal değer olarak en büyük pay hazır gıda da iken miktar açısından en fazla ithal edilen ürün buğdaydır.

Dünya tarımsal ürünler ihracatında parasal değer olarak ilk sıradaki ürün hazır gıda iken miktar olarak en fazla ihracatı yapılan ürün buğdaydır.

Tarımsal ürünlerin uluslararası ticaretinde yüksek değerli ürünlerin payı hızlı bir şekilde artmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde sebze, kümes hayvanı, kesme çiçek ve organik ürünlerin ihracatı %47 iken geleneksel ürünler olan kahve, ay çekirdeği ve pamuğun oranı %27’dir. Dünya genelinde geleneksel olmayan tarımsal ürünlerin ihracatında gelişmekte olan ülkeler %43’lük bir paya sahiptir. Brezilya, Şili, Çin ve Meksika geleneksel olmayan tarımsal ürün piyasalarına hakim durumdadır. Fakat birçok ülke özellikle düşük gelirli ülkeler kazançlarının çoğunu tek bir üründen sağlamaktadır. Örneğin Nijerya dünya taze fasulye ihracatının %2,6’sını tek başına sağlamaktadır. Kesme çiçekte ise Etiyopya aynı başarıyı göstermektedir.

2018 verilerine göre dünyada 181 ülkede organik tarım yapılmaktadır. Bu sayı 2010 yılında 154, 2007 yılında ise 141’dir. Organik tarımın yapıldığı alan 2010 yılında 35 milyon hektar iken 2018 yılında 57,8 milyon hektar olmuştur. Organik tarım alan olarak en fazla Avustralya, Arjantin ve Çin'de yapılmaktadır. Üretim miktarı açısından ise en büyük üretim sırasıyla Hindistan, Uganda ve Meksika'da yapılmaktadır. Türkiye üretim açısından sekizinci sırada bulunmaktadır.

Dünyada 2018 yılı itibarıyla yaklaşık 102 milyar litre etanol ve 12,1 milyar litre biyodizel üretilmektedir. Etanol üretiminin yaklaşık %88’ini ABD ve Brezilya gerçekleştirmektedir. Biyodizel üretiminin ise %75’ini Avrupa Birliği ülkeleri gerçekleştirmektedir. Brezilya 1930’lardan beri şeker kamışından etanol üretmektedir. Amerika ise etanol üretiminde mısır kullanmaktadır. Biyodizelin en büyük üreticileri ise Almanya ve Fransa’dır. Gelişmekte olan ülkelerden Malezya, Mozambik, Endonezya, Hindistan ve Orta Amerika ülkeleri biyoyakıt üretim programları geliştirmektedir.