TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Türkiye’de tarım sektörü ekonomik ve sosyal açıdan önem taşır. Tarım sektörün­de teknolojideki gelişmelere rağmen üretimin doğa koşullarına bağlı olması risk ve belirsizliği beraberinde getirir. Bu belirsizlik ve risk tarımın desteklenmesi ve korunmasını gerektirmektedir.

Türkiye’de tarımsal destekleme politikalarının genel görünümü, üretici ve tü­ketici kesimlerini fiyat dalgalanmalarına karşı korumak ve dengeli bir gelir dağı­lımı sağlama şeklindedir.

Osmanlı Devleti tarım sektöründe destekleyen gelişmelerin tarihsel sıralaması aşağıdaki gibidir;
I. Üreticiye değer fiya­tının altında ödeme yapılması yasaklanmıştır.
II. Ziraat ve Sanayi Meclisi kurulmuştur.
III. Ziraat Meclisi kurulmuştur.
IV. Demir yollarının devreye girmesiyle tarımsal üretim canlandırılmıştır.

1938 yılından başlayarak Türkiye Malzeme Ofisi (TMO) aracılığıyla ilk olara  destekleme kapsamına alınan ürünler buğday, arpa, çavdar, yulaf ve afyon sakızı olmuştur. 1940 yılından itibaren tütün, çay ve anason, 1941’de mısır, 1944’de ise çeltik destekleme kapsamına alınmıştır.

2000 yılına gelindiğinde Türkiye Ekonomisi açısından önemli bir gelişme olan IMF ile yapılan anlaşma çerçevesindeki Enflasyonla Mücadele Programı yürürlüğe girmiştir.

1.Plan (1963-67) ve 7.Plan (1996-00)
1. Plan döneminde girdi verimliliği, fiyat istikrarı, enflasyonu önleme, göreli fiyatları koruma, kooperatifleri destekleme ve pazarlama hizmetlerini geliştirme amaçları dikkati çekmektedir.
2001 yılı seçimlerinden sonra hükümet, tarım sektörünü düzenleme amaçlı 25.04.2006 tarih 26149 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan yasaya göre ön görülen destekleme politikasının amacını iki temel esasa dayandırmıştır. Birincisi, tarım sektörünün öncelikli problemlerinin çözümüne katkıda bulunmak, ikincisi ise uygulanan politikaların etkinliğini artırmak, sektörün bu politikalara uyumunu kolaylaştırmaktır.

Tarımsal destekleme politikaları üreticiden tüketiciye kadar geniş bir kesimi etkileyebilecek önlemleri kapsaması bakımından uygulamada da oldukça çeşitli araçların kullanımını gerektirmektedir. Tarımsal destekler 18.04.2006 tarih ve 5488 sayılı kanuna göre aşağıdaki şekil de gruplandırılmıştır. Tarımsal Destekleri belirlemek üzere Tarımsal Destekleme ve Yönlendirme Kurulu kurulmuştur.

Telafi Edici Ödemeler: Üreticilerin arz fazlası olan ürünlerin üretiminden vazgeçerek alternatif ürünlere yönelmeleri teşvik edilir. Üreticilere, arazilerinde alternatif ürünleri yetiştirmelerinden dolayı karşılaşabilecekleri gelir kayıplarını önlemek üzere telafi edici ödeme yapılır. Her bir üretici için yapılacak ödeme miktarı, üreticinin alternatif ürünlerin üretimine ayırdığı arazi miktarı ile birim ödeme miktarının çarpımısuretiyle hesaplanır.

Türkiye’de tarımsal destekleme politikalarının finansmanını sağlayan kaynaklardan;
Kurumsallaşmamış Kredi Kaynakları:
Cumhuriyet’in ilk yıllarında çiftçiler daha çok kurumsallaşmamış kaynaklardan borç alırlardı. Bu da iki şekilde olurdu. Birincisi yakın komşu ve akrabalardan
alınan güvene dayalı borçlardı.

I. Doğrudan gelir desteği çok fazla bürokrasi gerektirmektedir.
II. Tüm üreticiler doğrudan gelir desteğinden yararlanamamaktadır.
III. Tarımsal arazisi kayıt altına alınmayan birçok çiftçi bu destekten yararlanamamaktadır.
IV. Doğrudan gelir desteği ödemeleri nerdeyse hiçbir zaman tam zamanında yapılamamıştır. Kaynak yetersizliğinden dolayı birçok ilde ödemelerin ancak yarısı yapılabilmektedir.

Türkiye’de tarım desteklemeleri şu şekillerde yapılmaktadır (Aysu, 2002:42):
• Fiyat yoluyla yapılan destekler ve yatırım teşvikleri,
• Ucuz ve yeterli girdi temini yoluyla yapılan destekler,
• Üretimin belirli kademelerinde yapılan avans ödemeleri şeklinde destekler,

• İhracatta teşvik, ithalatta koruma,

• Tarımsal kredi faizinin düşük tutulması,
• Toprak, mera, hayvan ıslahı çalışmaları, süt teşvik primi, pamuk primi,
• Doğal afet ödemeleri, sulama yatırımları,
• Kooperatiflerin örgütlenmesi ve diğer kamu yatırım harcamaları.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Osmanlı ekonomisinde üretim tüketim dengesinin korunması amacıyla bazı temel ihtiyaç maddelerinin ihracı zaman zaman yasaklanmıştır. Tarım üretimini ve üreticiyi kontrol altında tutan devlet, bu konuda bazı koruma tedbirleri almıştır. Devlet otoritesini kullanarak üreticiye değer fiyatının altında ödeme yapılması yasaklanmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Osmanlı Devleti’nde 1838 yılında tarımsal üretimi artırma, ihracata yönelik ürünlerin teşviki ve ziraatın modernleştirilmesi için Ziraat ve Sanayi Meclisi, 1843 yılında da Ziraat Meclisi kurulmuştur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Cumhuriyet Dönemi’nin tarımla ilgili ilk önemli atılımı, 1925 yılında Aşar Vergisinin kaldırılması ve 1926 yılında Medeni kanunun kabulü ile çiftçilerin toprak mülkiyeti hakkının tanınması olmuştur. Bu iki politika da başlangıçta çiftçiler için yararlı politikalar olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Ekonomik kriz, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tarım ürünleri fiyatlarının, özellikle buğday fiyatlarının, üretimi durma noktasına getirecek ölçüde düşmesine neden olmuştur. Doğru cevap  E şıkkıdır.

1938 yılından başlayarak Türkiye Malzeme Ofisi (TMO) aracılığıyla ilk olarak destekleme kapsamına alınan ürünler buğday, arpa, çavdar, yulaf ve afyon sakızı olmuştur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türkiye’nin tarım politikası amaçları her 5 yılda bir hazırlanan kalkınma planlarında belirlenmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğrudan Gelir Desteği: Üretim yapan çiftçiye yönelik aracısız bir destekleme türüdür. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türkiye’de tarım politikaları Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı adı altında yürütülmekteyken,03.06.2011 tarihinde söz konusu bakanlığın adı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sonrasında 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesiyle Tarım ve Orman Bakanlığı olarak faaliyet yürütmeye devam etmektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kurumsallaşmış Kredi Kurum ve Kuruluşları:

Kamu Tarımsal Kredi Kuruluşları Tarım Kredi Kooperatifleri
Özel Kredi Kurumları
Merkez Bankaları

Doğru cevap E şıkkıdır.