TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Tarım kavramı, son yıllardaki gelişmeler doğrultusunda kapsamı genişletilerek tarım-gıda olarak nitelendirilmekte ve bu Sektörde yaşanan tüm bu gelişmeler çiftçileri, imalatçıları, pazarlamacıları, perakendecileri, tüketicileri, mal ve ürün akışına müdahale eden hükumetleri etkilemektedir.

Türkiye’nin dünya pazarına daha fazla ve daha iyi koşullarla tarımsal ürün satması, satışlarını zaman içinde ham maddelerden işlenmiş ürünlere doğru kaydırarak artırması ve böylece dünya pazarındaki payını büyütmesi gerekmektedir. Bunun gerçekleştirilebilmesi için, sektörde yapılması gereken başlıca temel düzenlemeler şunlardır:

Gayri Safi Milli Hasıla(GSMH): Belli bir dönemde bir ülke vatandaşlarının sahip oldukları üretim faktörleri kullanılarak üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatları ile hesaplanmış değeri olarak tanımlanır.

İhracat: Bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışıdır. Dış satım olarak da adlandırılmaktadır.

Büyümeye katkısı yönünden tarımın büyük önemi bulunmaktadır. Düşük nitelikli kırsal iş gücünün istihdamı, ürünlerin dış satımıyla döviz kazanılması,doğal kaynakların kullanımı ve korunması, yatırım sermayesi yaratılması ve işleme sanayi, tarımsal girdi sanayii, ticaret, mali hizmetler, ulaştırma, depolama vb. başta olmak üzere diğer sektörlerle güçlü etkileşim içinde bulunulması millî hasılanın büyümesine katkı sağlamaktadır.

Organik tarım; üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Organik tarımın amacı; toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumaktır.

İthalat: Yurt dışında üretilmiş malların, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır. Dış alım da denir.

Organik tarım ilk kez, Türkiye'nin geleneksel ihraç ürünlerinden kuru incir ve kuru üzüm ile Ege bölgesinde gerçekleştirilmiştir.

Tarım sektörünün karşılaştığı sorunlar genel olarak, dünya piyasalarındaki belirsizlik ve istikrarsızlık, haksız rekabet, tarife dışı engeller, yüksek nakliye, işlem ve vergi maliyeti, yüksek ham madde ve ara mal maliyeti, talebe uygun ve rekabetçi fiyattan ürün sunamama, pazarlama sorunları, finansman sorunları ve teşviklerin yetersizliği olarak sayılabilir.

Tarımsal ticaretin serbestleşmesi üç şekilde kendini gösterir:

Birincisi, tarım piyasalarında kamu müdahalelerinden uzaklaşılarak tam rekabet piyasasına doğru geçiştir. Bir ülkede kamu müdahalesi ile rekabetçi piyasaların oluşturacağı denge durumunda bir değişiklik yaratılması ile kaynak dağılımı etkilenmekte ve piyasa açısından optimal (ya da etkin) olmayan bir denge noktasına doğru hareket başlamaktadır. Bu durum ticaret yapan ülkelerin herhangi birisinde gerçekleştiğinde diğer ülke piyasalarının etkin çalışmasını da engelleyecektir. Bu çerçevede kaynakların etkin kullanımı için müdahalenin önlenmesi gerekir.

İkinci gösterge, ortalama gümrük tarifeleri ve sektöre yönelik yurt içi destek oranlarının azaltılmasıdır. Gümrük tarifelerinden ve yurt içi desteklerden yararlanan ülkeler diğer ülkeler karşısında haksız bir rekabet üstünlüğü sağlamaktadır. Bu tür uygulamalar, serbest dış ticaret politikalarının özünü oluşturan “karşılaştırmalı üstünlük” olgusunu anlamsız kılmaktadır.

Serbestleşmenin bir diğer göstergesi ise reel kurun ve reel efektif sektörel kurların zaman içinde görece istikrarlı olduğu, büyük dalgalanmaların yaşanmadığı bir ortamın varlığıdır. Reel kurların istikrarlılığı yine ticaret yapan ülkeler arası mal ticaretinde fiyat oynaklıklarının ve dolayısıyla rekabet edebilirlikte değişkenliğin bulunmadığı, karşılaştırmalı üstünlük esasına göre yürütülen ticari ilişkileri garanti edecektir

Tarımsal üretim, ekonomik kalkınma ile birlikte miktar olarak artarken tarımsal gelir de artmakta ve tarımsal gelirin millî gelir içindeki payı da azalmaktadır. Artan tarımsal üretime ve gelire karşın, tarım sektörünün millî gelir içindeki yerini koruyamamasının ana nedeni, ekonomide öteki sektörlerin, daha hızlı bir gelişme içinde olmalarıdır. Tarım sektörünü diğer sektörlerden ayıran en önemli özelliği, insanın en temel ihtiyacı olan gıda ile ilgili olmasıdır.

Tarım Bakanlığı’nın 2010 verilerine göre Türkiye’de 174,5 milyon dekar ekili dikili alan, 192,4 milyon dekar orman arazisi, 123,8 milyon dekar çayır ve mera alanı bulunmaktadır. Bu alanların 145,2 milyon dekarı ekili (tarla), 23,4 milyon dekarı dikili (meyveli ağaç) ve 5,9 milyon dekarı ise sebze-çiçek bahçesidir. Ekili- dikili alanların ürünlere göre dağılımına bakıldığında tahıllar % 74, endüstri bitkileri % 11, baklagiller % 8, sebzeler % 5 ve yumrulu bitkiler % 2’lik bir orana sahiptir (Uzun vd: 602).
Son yıllarda ülkemizdeki tarımı yakından ilgilendiren üç süreç bulunmaktadır. Birinci süreç, Türkiye’nin 2000 yılından bu yana iç pazara dönük uyguladığı Tarım Reformu uygulaması, Genel olarak ülkemizde tarımsal ürün üretimi, bazı istisnalar dışında, iç talebi karşılayabilecek durumdadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Cumhuriyet’in ilk döneminde (1923-1929) tarım sektörünün ekonomideki önemi, istihdamdaki payının %89, GSYİH’daki payının %44.5 ve büyüme hızının %27 olmasından anlaşılmaktadır. O dönemden günümüze tarım sektörünün itici gücü ile diğer sektörler de gelişmiş, sanayi sektörü ve hizmetler sektörünün ekonomideki
payının büyümesi ile tarımın ekonomideki payı da düşmüştür. Sanayileşmesini sürdüren ülkemizde 2005 yılında ortalama büyüme hızı %4-5 civarında olurken sektörlerin ekonomideki yerlerine bakıldığında tarımın payı %12 iken sanayinin payı %28, hizmet sektörünün payı da %60 düzeyine çıkmıştır (DPT, 2005).

Tarım sektörü, yapısı gereği iş gücüne büyük ölçüde ihtiyaç duymaktadır. Gerçekten de tarımsal faaliyet bir yaşam biçimidir. Bu bağlamda, tarımın istihdamdaki payı 1980’de %50,6 iken 2003’te %34,3’e gerilemiştir. Tarımda sermaye birikiminin ve teknoloji kullanımının artırışıyla bu oran daha da aşağılara çekilebilecektir. Sektörün ülkenin genel ekonomik ve sosyal koşullarına karşı duyarlılığı, sektörel büyüme hızında yıllar itibarıyla dalgalanmalara neden olmuştur.

Tarım sektörü 1988’de %7,8, 1990’da %6,8, 1998’de %8,4, 2000’de %12,2 ve 2002’de %7,1 pozitif büyüme göstermiştir. 1988-2002 dönemindeki ortalama büyüme ise %1,1’dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ülkemizde organik tarım faaliyetleri 1986 yılında Avrupa’daki gelişmelerden
farklı şekilde ithalatçı firmaların istekleri doğrultusunda, ihracata yönelik olarak başlamıştır. Organik tarım ilk kez, Türkiye’nin geleneksel ihraç ürünlerinden
kuru incir ve kuru üzüm ile Ege bölgesinde gerçekleştirilmiştir.

Ülkemizde organik tarım faaliyetleri 1986 yılında Avrupa’daki gelişmelerden
farklı şekilde ithalatçı firmaların istekleri doğrultusunda, ihracata yönelik olarak başlamıştır. Önceleri ithalatçı ülkelerin bu konudaki mevzuatına uygun olarak yapılan üretim ve ihracata, 1991 yılından sonra Avrupa Topluluğunun 24 Haziran 1991 tarihli ve organik tarım faaliyetlerini düzenleyen yönetmeliği doğrultusunda devam edilmiştir. İhracatımızın yöneldiği ülke sayısı 33 olup AB ülkeleri en önemli ihraç pazarlarımızı oluşturmaktadır.

Türkiye’de tarım sektöründe üreticiler pazara mal sunarken veya pazardan girdi satın alırken örgütlü bir ticaret ve sanayi kesimi ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
Ancak, tarımsal işletmeler dağınık ve küçük olduklarından ekonomik çıkarlarını
korumaları güç olmakta, verimliliği artırma ve ürünü değerlendirmede sermaye
olanaklarından yoksun olduklarından ürünlerin satışında da pazarda etkili olamamaktadırlar. Bu işletmelerin ekonomik ve sosyal gelişimlerinin sağlanması,
üreticilerin iyi örgütlenmesi ile mümkün olmaktadır.

Tarımda ithal edilen başlıca ürünler; yağlı tohumlar, bitkisel ham yağ,
pamuk ve hububat olarak sıralanabilir.
Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak
üzere birçok ülkeye fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, Antep fıstığı, kuru
kayısı, tütün, zeytinyağı, pamuk, baklagiller, yaş meyve-sebze ihracatı yapmaktadır.

2017 yılında en çok ihracat İngiltere'ye yapılmıştır. 2017 yılında en çok ihracatı yapılan organik ürünün mısırdır. Yalnızca III seçenekte verilen bilgi doğrudur.

• Tarımsal girdi kullanımı (tohumluk, gübre, ilaç) ve bilgi edinimi Ziraat Mühendisine ya da Tarım teşkilatlarına danışarak değil, günü kurtarabilmek
için başta komşudan, akrabadan ya da girdileri satan kişi veya kurumlara
danışılarak yapılmaktadır.

• Tarıma girdi sağlayan, tarımsal ürünleri üreticilerden satın alıp bir ölçüde
pazar garantisi sağlayan kurum ve kuruluşlar can çekişmektedir. Bunun en
önemli nedeni 1980 sonrası uygulanan yanlış politikalardır. Bu dönemle
birlikte SEK, YEMSAN, EBK gibi tarımsal KİT’ler plansız bir şekilde özelleştirilmiştir.

• Tarımsal ürün fiyatları ve üretim maliyetleri Dünya piyasalarında ağırlık
taşıyan ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek kalmıştır. Bunun en önemli
nedenleri Türkiye’deki tarımsal girdi fiyatlarının ve özellikle akaryakıt, tohumluk, gübre, ilaç gibi girdilerin fiyatlarının çok yüksek olması ve aynı
zamanda arazilerin dağınık, parçalı ve küçük olmasından ötürü verimlilik
düzeyinin düşük oluşudur.

• Tarımsal kooperatifçilik gelişmemiştir. Üreticiler ürettikleri ürünü tek başına pazarlamak durumunda kalmakta ve bundan dolayı da piyasayı etkileyebilecek bir güçten mahrum kalabilmektedirler

Tarımsal verimliliğin artırılması için:
• Tarımsal işletmelere finansal performans analizi uygulamasının yerleştirilmesi ve bu konuda çiftçilerin eğitilmesi çiftçileri maliyetler ve kaynak
kullanımı konusunda daha dikkatli davranmaya teşvik edecektir.
• Tarım sektörüyle bağlantılı tarımsal sanayilere yatırım yapılması hem tarımda üretkenliğin hem de tarım dışı sektörlerde istihdamın artırılması
açısından etkin olacaktır.
• Tarımın rekabetçi bir yapıya kavuşması ve devletin korumacı-müdahaleci yapıdan ziyade piyasa mekanizmasının işlemesine olanak verecek verimliliği teşvik edecek ve piyasaları rekabete açacak politikaları uygulaması gerekmektedir.
• Bölgesel kalkınma planlarının hazırlanması ve istikrarlı bir biçimde uygulamaya dönüştürülmesi verimliliğin artırılmasına ve iç göçün azaltılmasına
önemli katkılar sağlayacaktır