TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Tarım politikası “çiftçilerin ekonomik yaşantılarını iyileştirmek, tarımsal üretimi toplum yararına düzenlemek, kırsal kesimin refahını yükseltmek ve tüketicileri fiyat artışlarından korumak amacıyla uygulanan devlet önlemleri dizisi” olarak tanımlanabilir

Tarım sektörü, gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun bütün ülkelerde doğrudan ya da dolaylı yöntemlerle desteklenmektedir. Tarım sektörünün desteklenmesi, toplumun beslenme ihtiyacının karşılanması, tarımsal fiyat ve üretim istikrarının sağlanması, tarımsal alanlarda yaşayanların gelir düzeyinin ve hayat standardının iyileştirilmesi, üretimde çeşitliliğin ve verimliliğin artırılması yada politik kaygılar ile gerçekleştirilmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Tarım sektörü, gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun bütün ülkelerde doğrudan ya da dolaylı yöntemlerle desteklenmektedir. Tarım sektörünün desteklenmesi, toplumun beslenme ihtiyacının karşılanması, tarımsal fiyat ve üretim istikrarının sağlanması, tarımsal alanlarda yaşayanların gelir düzeyinin ve hayat standardının iyileştirilmesi, üretimde çeşitliliğin ve verimliliğin artırılması yada politik kaygılar ile gerçekleştirilmektedir.

Politik kaygıların diğer gerekçelerin önüne geçmesi durumunda destekleme politikaları kaynak israfının yanı sıra enflasyonist eğilimlerin kaynağı olmaktadır. Politik kaygılar özellikle gelişmiş ya da az gelişmiş ülkelerde öne çıkan bir destekleme gerekçesidir. Bu ülkelerde nüfusun %50 (yüzde elli)’lere yakın bölümü kırsal kesimde yaşamaktadır. Öte yandan kentleşme ve kentlileşme süreçleri henüz tamamlanmadığından kırsal kesimin dışında yaşayanların kırsal kesimle bağları son derece güçlüdür. Kırsal kesimde yaşayanların oy desteğini almadan seçim kazanmanın çok güç olduğunun farkında olan siyasal partiler tarımsal destekleme politikalarını bu kesimde yaşayanlara kaynak transferi aracı olarak uygulamaktadırlar.

Tarımsal destekleme politikalarının en temel amacı, toplumun beslenme ihtiyacının karşılanması açısından hayati öneme sahip tarımsal ürünlerin üretimini teşvik etmektir. Toplumun asgari gıda ihtiyacını sağlayacak bir üretim yapısı kuramayan ya da bu açıdan dışa bağımlı ülkelerin her an ciddi sıkıntılar ile karşı karşıya kalmaları muhtemeldir. Bu gerçeğin farkında olan ülkeler, kıt kaynaklarının dağılımını en etkin şekilde gerçekleştirirken tarım sektörünü asla ihmal etmezler

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde tarım sektöründe ağırlıklı olarak parçalı ve küçük üretim birimleri faaliyetleri bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile tarımsal üreticiler sayıca çok fazla olmalarının yanı sıra coğrafik olarak dağınık bir görüntü sergilemektedir. Öte yandan bu ülkelerde eğitim düzeyinin düşük olması ve teknolojik gelişmelerin yetersizliğinin yanı sıra piyasa hakkında gerekli bilgi kaynaklarına ulaşma sorunu gözlenmektedir. Bilgi eksikliğinin söz konusu olduğu koşullarda üreticiler fiyat ve üretim kararlarını birbirlerinden tamamen habersiz bir şekilde belirlemektedirler. Tüketici talebindeki değişikliklere ilişkin piyasa bilgisine ulaşma imkânı zayıf olduğundan üretim kararı ile talep arasındaki ilişki doğru bir şekilde yönetilememektedir. Sonuç olarak üretimde dalgalanma eğilimleri ortaya çıkmaktadır.

Tarım politikası uygulamalarında sınırsız bir insiyatiften söz etmek mümkün değildir. Uygulamada çeşitli kısıtlarla karşılaşılmaktadır. Tarım politikasının kısıtları aşağıdadır:

Teknoloji

Üretici Davranışları

Tüketici Davranışları

Dünya Piyasaları

Tarım Dışı Gelirler

Girdi Piyasaları

Çıktı Piyasaları

Uluslararası Anlaşmalar

Bütçe İmkânları

Nitelikli İnsan Gücü

Altyapı

Ödemeler Dengesi

Tarımsal Sanayi

Tarım politikaları uygulanırken bazı kısıtların göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Söz konusu kısıtlar, hangi tarımsal aracın seçileceği, uygulamanın kapsamı, süresi vb. değişkenleri belirlemektedir. Üretici ve tüketici davranışları, çıktı piyasaları, girdi piyasaları ve uluslararası piyasalar, tarım sektörünün tarım politikasına duyarlılığını; bütçe imkânları ve ödemeler dengesi tarım sektörüne tahsis edilecek kaynakları; tarım dışı gelirler, tarımsal kaynaklar ve tüketim harcamaları tarımsal politikalardan kaynaklanan maliyetin diğer kesimler tarafından karşılanabilirliğini; tarımsal kaynaklar, teknoloji, insan gücü ve alt yapı tarım sektörünün potansiyelini; uluslararası anlaşmalar ise politika setinin  uygulanabilirliğini etkileyen kısıtlardır.

Tarımsal politikalar, tarımsal üretim teknolojilerindeki gelişmeler, toplumlardaki zihniyet değişmeleri, devletin ekonomideki rolüne ilişkin popüler görüşlerin etkileri vb. nedenlere bağlı olarak sürekli değişmektedir.

TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKASININ ARAÇLARI
Tarımsal destekleme politikasının başlıca araçları aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

Dolaylı Destekleme

Tarımsal ürünlerin fiyatlarına müdahale etmeksizin devlet tarafından dolaylı bir şekilde gerçekleştirilen müdahale şekilleri (araçları) şunlardır:

Tarım çiftçiliktir. Bu kavram, tarımsal üretimin ağırlıklı olarak öz tüketim için yapıldığı anlamına gelmektedir. Çiftçiler, kendi tüketim ihtiyaçlarını karşılamak ve sınırlı miktarda piyasa talebini karşılamak üzere üretim faaliyetinde bulunmaktadır. Tarımı çiftçilik olarak kabul eden anlayışa göre piyasaya üretim yapmak, modern işletmecilik kurallarına göre örgütlenmek, modern pazarlama teknikleri uygulamak ve teknolojik gelişmelerden etkili bir şekilde yararlanmak mümkün değildir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tarımsal ürünlerin fiyatlarına müdahale etmeksizin devlet tarafından dolaylı bir şekilde gerçekleştirilen müdahale şekilleri (araçları) şunlardır : • Üretim Alanlarının Sınırlandırılması ya da Üretimin Yönlendirilmesi • Tarımsal Üreticilerin Örgütlenmesinin Teşvik Edilmesi • Girdi Temini • Ucuz ve Kolay Kredi İmkanları • Vergi vb. Yükümlülüklerden Muafiyet • Teknoloji Kullanımının Teşvik Edilmesi • Fiyat İstikrarını Sağlamak. Doğru cevap A şıkkıdır.

Tarımsal üreticilere girdi destekleri, tarımsal üretim ve fiyat kararlarını etkileme özelliğine sahiptir. Tarımsal üreticiler üretim sürecinde çok sayıda girdi kullanmaktadır. Gübre, tarımsal ilaçlar, makine ve teçhizat, yakıt ve tohum tarımsal üretimde kullanılan başlıca girdilerdir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Birçok tarımsal ürüne ilişkin taban fiyatı belirlenebilir. Taban fiyatı belirlemenin temel gerekçesi, piyasada oluşan fiyatlardan daha yüksek bir fiyat belirleyerek üreticilerin düşük gelir elde etmelerini engellemek, diğer bir deyişle üreticileri korumaktır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Vesika Yöntemi: Fiyatına tavan konulmuş malların, üretiminde darlık (talep fazlalığı) ortaya çıkınca eldeki mevcut miktarın tayın kuponu ile dağıtılmasıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Prim sistemi, tarımsal üretim düzeyini yönlendirici bir özelliğe sahiptir. Üretim miktarı artırılmak istenilen ürünlere yüksek prim, daha az üretilmek istenilen ürünlere de düşük veya sıfır prim uygulamasına gidilebilir. Prim miktarının ayarlanabilmesi bu aracın esnek bir tarımsal destekleme aracı olduğu anlamına gelmektedir. • Uygulama, ürünün kalite ve standardını esas aldığında üreticilerin başka bölgelere giderek yüksek fiyatlarla satış yapmaları önemli ölçüde engellenmiş olur. Dolayısıyla ürünlerin başka mekânlara taşınmasından doğacak maliyet ve riskler ortadan kalkacaktır. • Üretici desteği, maliyetler göz önüne alınmak suretiyle prim yöntemi uygulandığında iç piyasa fiyatının uluslararası piyasalardaki fiyatlar ile engtegrasyonu gerçekleşebilir. Dolayısıyla destek kapsamındaki ürünü, üretim süreçlerinde girdi olarak kullanan firmalar ve tüketiciler yapay fiyat artışlarına yüklenmek zorunda kalmazlar. Bu sonuç, yüksek fiyatlara maruz kalmayan dış ticaret firmalarına (dışarı mal satan firmalar) maliyet avantajı ve dolayısıyla rekabet avantajı sağlayacaktır. • Prim sistemi, ürün borsalarının yanı sıra ticari değişimlerin piyasalar vasıtasıyla gerçekleştirilmesini teşvik etmektedir. Piyasaların etkin bir şekilde çalışması, kayıtların daha özenli bir şekilde tutulmasını teşvik edeceği gibi kayıt dışılığı da negatif yönde etkiler. Kayıt dışılığın azalarak düzenli kayıt sisteminin yerleşmesi, kamu gelirleri artışını sağlayacak ve dolayısıyla destekleme uygulamalarının Hazine ve Kamu Bütçesi üzerindeki yükünü hafifletecektir. Öte yandan kayıtlı sistemin yaygınlaşması ile birlikte destekler, aracı, tefeci ve komisyoncu gibi birimler yerine doğrudan üretici kesimlere ulaşabilecektir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Tarımsal destekleme politikalarının finansmanı devletin bütçe kaynakları ile karşılanır. Bu yükün bütçe gelirlerinden karşılanması bütçe harcamalarının artması ve dolayısıyla bütçe açığının genişlemesi anlamına gelmektedir. Bütçe açıklarının finanse edilmesinde başvurulan temel yöntemler şunlardır:

Bu yöntemlerin fiyat düzeyi üzerindeki etkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: Bütçe açıklarını finanse etmek üzere üreticilerin üstlenecekleri vergi oranlarının artırılması maliyetleri artıracaktır. Maliyet artışları karşısında firmalar fiyat kararlarını yeniden gözden geçirecek ve satış fiyatlarını artıracaklardır. Bütçe açıklarının para arzının artırılması yoluyla finanse edilmesi monetisazyon kavramı ile ifade edilir. Devlet bütçe açıklarını finanse etmek üzere merkez bankasına başvurarak para arzını artırmayı tercih ettiğinde piyasadaki para miktarının artmasına yol açacaktır. Üretim artışı ile tutarlılık göstermeyen parasal genişleme enflasyonu körükleyen en temel faktörlerden birisidir. Çünkü bu tür bir parasal genişleme “az mal peşinde çok paranın koşması” anlamına gelmektedir. Borçlanma yöntemi, bütçe açıklarının finanse edilmesinde kullanılan diğer bir uygulamadır. Borçlanma politikası kamu borçlanma senetleri piyasaya sunularak gerçekleştirilir. Devlet, kolaylıkla borç bulmak amacıyla piyasaya sunduğu borçlanma senetlerinin faiz oranlarını yüksek tutar. Borçlanma senetlerinin en büyük alıcısı bankalardır. Bankalar kaynaklarını yüksek faizli borçlanma senetlerine yatırmak suretiyle kâr maksimizasyonu hedeflerine ulaşmaya çalışırlar. Borçlanma senetlerinin yüksek faizli olması, kredi faizlerinin de yüksek olmasına yol açacaktır. Kredi faizleri üreticiler açısından bir maliyet unsurudur. Kredi faizlerinin artması satış fiyatları üzerinde artış yönünde bir baskı oluşturur.

Doğrudan gelir ödemeleri, çiftçilerin tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarını etkileyerek bu kesimin üretim kararlarını ve nihai olarak ekonominin tamamını etkilemektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Tarımsal destekleme politikaları aracılığı ile kırsal alanlara kaynak taransferi sağlandığında yoksullukla mücadelede belirli bir mesafe alınacak ve gelir dağılımında kısmi bir iyileşme ortaya çıkacaktır. Bu durum bu tarz destekleme politikasının sosyal bir etkisidir. Doğru cevap E şıkkıdır.