Tarımsal Üretim ve Tarımsal Üretimin Türleri

İnsan ihtiyaçlarını doğudan ve dolaylı olarak karşılayan her şey mal olarak tanımlanmıştır.

Mallar; doğada hazır bulunan, serbest ve çaba gerektiren olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.

Tarımsal üretim; toprakla, bitkisel ürünlerle, hayvanlarla ve hayvan ürünlerinin üretimiyle ilgilidir.

• Hububat
• Başlıca ürünler (kurutulmuş baklagiller ve protein bitkileri, kök bitkileri, endüstriyel ürünler, yeşil alanlar)
• Sebze ve meyveler
• Tarım için tarım arazisi kullanımı (ekilebilir arazi, kalıcı ürünler, daimi otlaklar,…)
  
  

Genel hayvansal üretim verileri ise şöyledir;
• Büyükbaş hayvanlar
• Küçükbaş hayvanlar
• Kümes hayvanları
• Bunların dışında arıcılık, ipek böcekçiliği 

Tarımdaki arz fonksiyonunun yapısı, fiyat ve gelir istikrarsızlığı, mevsimlik iş hacmi değişimi ile talep artış hızı bu kapsamda değerlendirilebilir.

Biyoteknoloji: Bitki, hayvan veya mikroorganizmalar kullanılarak yeni bir organizma (bitki, hayvan ya da mikroorganizma) geliştirmek, doğal olarak var olmayan veya ihtiyacımız kadar üretilemeyen yeni ve az bulunan maddeleri (ürünleri) elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik yapısında arzu edilen yönde değişiklikler meydana getirmek amacı ile kullanılan yöntemlerin tümüdür.

Tarımın en önemli özelliği çok fonksiyonlu olmasıdır.

• Gıda, yem, lif, yakıt ve diğer malları sağlar.
• Ekosistem üzerinde etkilidir.
• Sosyal yönü: Yaşam biçimidir.
• Ekonomik yönü: İstihdam, milli gelir, çiftçi geliri, ticaret.
• Dünya nüfusunun % 40’ının temel geçim kaynağıdır.
• Dünyadaki arazinin toplamının %40’ı tarım arazisidir.
• Dünyadaki tarım işletmesinin % 90’ının arazi büyüklüğü 2 hektarın altındadır.

Tarımsal yapı, verimlilik açısından ikiye ayrılır. Bir tarafta gelişmiş ülkeler hayli etkin bir tarımsal yapıya sahiptir. Bu yapı büyük bir üretim kapasitesi ve çalışan başına yüksek hasıla ile karakterize edilmektedir. Ayrıca tüm ulusu besleyecek kadar üretimin kolayca yapılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer tarafta ise gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin etkinsiz ve düşük verimli tarımsal yapıları mevcuttur. Bu ülkelerde ulusun geri kalanını beslemek bir tarafa, kırsal nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar bile üretim yapılamamaktadır.

Tarımsal üretimde, doğaya bağlılık yüzünden risk ve belirsizliklerin yüksek olması, tarımsal ürünlerin arz ve talebinin esnek olmayışı, tarımsal piyasaların istikrarsız olması ve üretimin özelliği itibari ile sermaye dönüşüm hızının yavaş olması gibi kendine özgü özelliklerinden dolayı diğer sektörlere göre kârlılık yönünden bazı olumsuzluklara sahiptir.

Geleneksel tarımsal üretiminin temel girdileri toprak ve iş gücüdür. Oransal olarak bunların her ikisi de sermayeden daha önemlidir. Genel olarak sermaye de emeğin ve toprağın ıslahı, küçük sulama işleri ile basit üretim araçları imalinin bir sonucudur. Sulama, gübreleme ve ilaçlama gibi tekniklerin kullanım biçimleri göz önüne alınırsa emek girdisinin, teknolojik değişme ve modernleşme süreci boyunca dahi önemini koruduğu anlaşılmaktadır. Bu yüzden, geleneksel tarımsal üretim öncelikle çiftçinin kontrolü altındaki tarım arazisinin büyüklüğüne bağlıdır. İkinci olarak çiftçinin veya ailesinin doğrudan ya da dolaylı iş gücü kullanımı üretimde belirleyicidir. Dolayısıyla geleneksel biçimde üretim yapan bir tarım işletmesinde özellikle toplam üretimin artırılmasında iş gücü büyük önem arz etmektedir.

Tarımsal üretim, organik niteliğinden dolayı sınai ve ticari faaliyetlerden ayrılır.Her canlı tarım ürününün belirli bir büyüme, çoğalma ve olgunlaşma evreleri vardır. Üretimin  dolayı doğal faktörlerin üretimin verimliliği ve maliyeti üzerinde tarım dışı mallar söz konusu olmayan doğrudan etkisi vardır. Hava koşullarının durumu , bitki ve hayvan hastalıkları tarımsal üretimi büyük ölçüde etkiler. Hangi bölgede ne tür bitki ve hayvanların yetiştirileceği kararında da doğal koşulların yönlendirici ve sınırlayıcı etkisi görülür.

Tarımsal üretim, genelde insan ve doğanın iş birliği üzerine kurulu olduğu için toprak-su kaynaklarının ve mevsimlerin üretimdeki yeri ve etkisi de önemli olmaktadır. Mevsimsel hareketler, her ürünün ekimi için belirli mevsimlerin beklenmesine, her ürünün üretim sürecinin farklı olmasına, üretim ile hasat arasında belli bir dönemin olmasına ve üretim faktörlerinin belirli dönemlerde üretime katılmasına neden olmaktadır.

Dünya genelinde tarımsal ticareti geliştirmek için ikili veya bölgesel tercihli ticaret anlaşmaları (TTA) eskiden beri yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu anlaşmaların bir kısmı coğrafi yakınlık esas alınarak yapılırken, diğerleri gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasında ürün temelinde verilmiş tek taraflı tercihlerden oluşmaktadır. Her iki türden tercihli ticaret anlaşmaları, üçüncü ülkelerin ihracatını etkilemektedir. Mega Bölgesel TTA’ların (Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı) en büyüğü olan TTIP, hassas mal ve hizmetler hariç her türlü mal ve hizmet ticareti, yatırım ve devlet alımlarında pazara karşılıklı erişimi arttırmayı amaçlamaktadır. Anlaşmanın en önemli kısmı “düzenlemelerde en yeni ve yenilikçi yaklaşımdır”. Bu çerçevede, TTIP uygulanmasıyla, dış ticarette her türlü tarife dışı tedbirin kaldırılması ve ticaret maliyetlerinin sıfıra yaklaştırılması hedeflenmektedir.

Tüm canlıları ilgilendiren yaşamsal ürünlerin tarım sektöründe üretilmesi tarımın önemini artıran en temel unsurdur.

1990’lı yılların ortalarından itibaren tarım sektörü hükümetlerin reform öncelikleri arasında yer almıştır. Bu reform çabalarının üç temel amacı vardır. Tarımsal desteklerin bütçe üzerindeki yükünün artık sürdürülemez olduğunun anlaşılması, Avrupa Birliği (AB) ile yapılan müzakerelerde tarımsal ve kırsal gelişmeye önem verilmesi ve Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması’nın giderek kısıtlayıcı hâle gelmesidir.

Düşük nitelikli kırsal iş gücünün istihdamı, ürünlerin dış satımıyla döviz kazanılması, doğal kaynakların kullanımı ve korunması, yatırım sermayesi yaratılması ve işleme sanayi, tarımsal girdi sanayi, ticaret, mali hizmetler, ulaştırma, depolama vb. başta olmak üzere diğer sektörlerle güçlü etkileşim içinde bulunulması milli hasılanın büyümesine katkı sağlamaktadır.

Kırsal nüfusun yoğun olduğu ülkelerde tarımsal üreticilerin seçmen olarak çok önemli bir oy potansiyeli oluşturmaları, tarım piyasalarına yapılan müdahalelerin bir başka gerekçesini oluşturmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde seçmenin çok büyük bir bölümü tarım kesiminde yaşamaktadır. Gelişmiş ülkelerde nüfusun büyük kısmı tarım dışı sektörlerde istihdam edilse de politik yaşamda kökleri çok uzun yıllara dayanan tarımsal lobiler güçlü ve yönlendiricidir. Sonuçta tüm ülkelerde tarımın ekonomi açısından önemli görülmesi, seçim sistemlerine ve bölgesel dengelere bağlı politik hesaplar, tarım ve üreticilerin dikkate alınmasını sağlamaktadır.

Sanayi sektörünün önemli bir kısmı her ülkede değişik oranlarda olmak üzere ham maddesini tarım sektöründen elde etmektedir. Bu bağlamda, tarım sektörü tarıma dayalı sanayilerin gelişmesinde önemli bir konuma sahiptir. Böylece tarım sektörü tarıma dayalı sanayilere ham madde sağlarken diğer sektörlerde üretilen mal ve hizmetlere talep oluşturmak suretiyle ekonomiye katkıda bulunmaktadır. Bu bakımdan, tarım ve sanayi sektörleri birbirlerini etkileyen diğer bir değişle etkileşim içerisinde olan sektörlerdir. Dolayısıyla bu sektörlerdeki gelişmeye paralel olarak sektörlerin etkileşim derecesi de artmakta ve çeşitlenmektedir.

• Bitkisel Üretim
• Tarla Bitkileri Üretimi

• Hububat Üretimi
• Baklagiller Üretimi
• Tohumluk Üretimi
• Organik Üretim

• Sebze Üretimi
• Meyve Üretimi  
• Hayvansal Üretim

Mahsul verimi, mahsul ürünler için ekim alanı birimi başına elde edilen üretimidir.

Üretim verileri hasat edilen alandaki verilere bölünerek elde edilir.

Çiftlikte yakalanan fiili verim, mahsulün genetik potansiyeli, güneş ışığı miktarı, mahsul tarafından emilen su ve besin maddeleri, yabani ot ve zararlıların varlığı gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu gösterge buğday, mısır, pirinç ve soya fasulyesi için sunulmaktadır.

Mahsul üretimi hektar başına ton, bin hektar ve bin ton olarak ölçülmektedir.

Tarla bitkileri, genelde otsu yapılı ve tek yıllıktır. Bunun yanında çalımsı veya odunsu çok yıllık kültür bitkileri şeklinde tarla bitkileri çeşitleri de vardır. Ürün gruplarına göre tarla bitkileri; yemeklik baklagiller, tahıllar, yem bitkileri ve endüstri bitkileri olarak dört ana gruptan oluşmaktadır. Ayrıca, doğal ve yapay oluşturulmuş çayır ve meralar da tarla bitkileri içerisinde yer almakta ve daha çok hayvanların beslenmesinde kullanılmaktadır.

Hububat ürünleri son yıllarda yenilenebilir enerji sektörü için de önemli bir ham madde olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda emtia piyasaları için hububat ürünleri değerli bir yatırım aracı konumuna gelmiştir.

Küresel hububat üretimindeki düşüş; ABD, Brezilya ve Arjantin gibi başlıca mısır ihracatçısı ülkelerde mısır üretiminin düşmesinden kaynaklanmaktadır. Buna rağmen hububat üretimi ikinci en büyük seviyesinde gerçekleşmiştir. Son 5 yıldır hava koşullarının olumlu seyretmesi ve getiri oranları yüksek olan mısırın ekim ve veriminde kaydedilen sürekli artış bu durumun oluşmasında etkili olmuştur. Üretimdeki düşüşe rağmen, küresel hububat tüketimi, yemlik ve endüstriyel mısır kullanımı ile gıdalık buğday tüketimindeki artışa bağlı olarak 27 milyon ton artarak 2.109 milyon ton düzeyine ulaşmıştır. Asya ve Afrika’da gıdalık tüketimdeki büyümenin devam etmesiyle buğday tüketimi, rekor seviyeye ulaşmıştır. Mısır tüketimi ise yıllar itibarıyla yükseliş trendini sürdürerek 2011 yılından itibaren son on yıllık ortalamanın üzerinde gerçekleşmiştir.

Hububat tüketiminde mısırın en büyük paya sahip olmasının nedeni; dünya genelinde et tüketimindeki artışa bağlı olarak yemlik kullanımının artması ve fosil yakıtların kullanımının sınırlanması politikaları dahilinde biyo-yakıt amaçlı kullanımının tercih edilmesidir. Üretimdeki düşüşle birlikte tüketimdeki artış, son beş yıldır küresel kapanış stoklarının ilk defa düşmesine yol açmıştır. Buna rağmen stoklar ikinci en büyük düzeyindedir.

TMO gelecekte tüm ürün alımlarını ELÜS yoluyla gerçekleştirerek hububat piyasalarını düzenleme işlevini Elektronik Ürün Senedi (ELÜS)’lerin alınıp satılması vasıtasıyla gerçekleştirmeyi planlamaktadır.

• Yüksek oranda protein içerirler.
• Yüksek oranda mutlak gerekli lizin aminoasidi içerirler.
• Mutlak gerekli metionin ve sistin aminoasidi bakımından yoksunlardır.
• Tahıl taneleri için mükemmel bir tamamlayıcı protein kaynağıdır.
• Kolesterol seviyeleri oldukça düşüktür.
• Bazı anti besinsel maddeler içerdikleri için sindirimleri zordur.

Tohumluk, tarımda toprak, su, gübre ve mekanizasyon kaynaklarının yararını artırarak üretim ve verimliliği yükseltecek bitkiyi hastalık ve zararlılara karşı dirençli hâle getirebilecek temel girdilerden biridir. Sanayileşme ile birlikte yapay ve doğal ortamlarda yeni tekniklerle farklı toprak ve iklim türleri için yeni çeşitler üretilmiştir. Tohumlar bölgelere göre ıslah edilerek diğer girdilerin yararını da arttırmaktadır. Ortalama olarak verimi, genetik yapısı ve kalitesi yüksek tohum kullanımının % 20 ila %25 arasında verimi
arttırdığı bilinmektedir.

Entansif (modern -yoğun) tarım, belirli büyüklükteki bir tarımsal araziden daha fazla ürün alınmasına yönelik tarımsal teknolojidir.

Ekstansif (kaba- yaygın) tarım büyük tarım alanlarında küçük miktarlarda sermaye ve iş gücü kullanılarak gerçekleştirilen tarımsal faaliyetlerdir.

Türkiye’de 1980’li yıllardan itibaren tohum üretiminde çeşitli arayışlara girmiştir. İlk olarak 1982 yılında çeşit tescilini kolaylaştıran bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Özel şirketlerin sahip oldukları tohumlukların fiyatlarını belirlemesine izin verilmiştir. 1984’te tohum ithalat ve ihracatını kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılırken 1998 yılında Uluslararası Tohum Federasyonu (ISF)’ye üye olunmuştur.

2017 yılı ortaları itibarıyla Tohumculuk Kanunu ile kurulan Türkiye Tohumcular Birliği ve alt birliklerin üye sayısı 40 bini geçmiştir. Şu anda 651 adet üretim izinli, 2.521 adet tescilli olmak üzere toplam 3.172 çeşit tarla bitkileri mevcuttur.

Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların insan ve toplum sağlığı üzerinde olumsuz etkileri gün geçtikçe artmaktadır. Tüm bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak amacıyla çeşitli kimyasalların mümkün olduğu kadar az kullanılması, bunların yerine organik gübre ve benzeri yöntemlerin kullanıldığı ekolojik tarım sistemi geliştirilmiştir. FAO ve Avrupa Birliği tarafından konvansiyonel tarıma alternatif olarak da kabul edilen bu üretim şekli değişik ülkelerde farklı isimlerle anılmaktadır.

Organik üretim, ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonrası yok olan doğal dengeyi tekrar kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermektedir. Aynı zamanda sentetik kimyasal tarım ilaçlarının, mineral gübrelerin ve hormonların kullanımını yasaklaması yanında organik ve yeşil gübreleme, toprağın muhafazası, münavebe, bitkinin direncini artırma, doğal düşmanlardan faydalanmayı tavsiye eden, tüm bu imkânların kapalı bir sistemde oluşturulmasını öneren üretimde miktar artışının yanında ürün kalitesinin de yükselmesini hedefleyen alternatif bir üretim şeklidir.

Ülkemizde örtü altı sebze yetiştiriciliği Akdeniz Bölgesi ve Ege sahil şeridi boyunca yapılırken açıkta sebze yetiştiriciliği Ege ve Marmara Bölgesi’nde yapılmaktadır. Örtü alanları toplam sebze alanının % 5’ini oluşturmaktadır. Bu alanın büyük bir çoğunluğu Akdeniz bölgesinde yer almaktadır. Bu iklim kuşağında kış aylarında gerçekleşen yüksek seviyedeki güneş radyasyonu sayesinde seralarda ısıtma uygulamasına gerek kalmadan üretim yapılabilmektedir. Örtülü alanda en fazla üretimi yapılan sebze % 38’lik oranla domates iken bunu % 21’le salatalık üretimi takip etmektedir. Marmara Bölgesi’nde ise ısıtma uygulaması yapılmadan gerçekleştirilen örtü altı tarımı, kış aylarında salata ve marul yetiştiriciliği, erken ilkbahar ve geç sonbahar dönemlerinde salatalık ve fasulye ile sınırlı kalmıştır.

Ülkemiz birçok meyve türünün ana vatanı bağ-bahçe kültürünün beşiğidir.Hem yabani hem de kültüre alınmış meyve türlerinin sayısı 75’in üzerindedir. Türkiye’de bir yandan sıcak ve soğuk ılıman iklim bölgelerinde yetişen meyve türleri geniş bir çeşit zenginliği ile kültürü alınmış ve yabani olarak yetiştirilirken diğer yandan subtropikal ve tropikal iklim bölgelerinden gelmiş meyve türleri de yer almaktadır. Ülkemizde tür bolluğunun yanında tür büyük bir çeşit bolluğu da mevcuttur. Elmada 500, armutta 600, erikte 200, şeftalide 100, üzümde 1200’ün üzerinde çeşit sayısı mevcuttur.

Konvansiyonel hayvancılık, daha fazla hayvan ve daha fazla girdi ile en yüksek verimi amaçlayan bir üretim şeklidir.

Organik hayvancılık, hayvan sayısının az olduğu, uygun besleme ve barınak koşullarında buna uygun üretim ve pazarlama yöntemi ile kaliteli ürün elde edip yüksek fiyata ulaşabilen bir üretim sistemidir.